Αμερικανικό Κολέγιο Αθηνών: Ένα πρότυπο σχολείο ή μια «μυστική αδελφότητα»;

Μια τεχνητή έκρηξη για τη «διάνοιξη των θεμελίων» σηματοδότησε πριν από 85 χρόνια την ίδρυση και τα εγκαίνια ενός σπουδαίου σχολείου στην Αθήνα, που σε όλη την πορεία του, στη διάρκεια αυτών των ετών, εκτός από το υψηλότατο επίπεδο σπουδών που πρόσφερε στους μαθητές του, κατάφερε να δημιουργήσει – προφανώς όχι χωρίς κίνητρα και σχεδιασμούς – μια ξεχωριστή «συνταγή»: το άρωμα μιας κλειστής, σχε­δόν μυστικιστικής, σχολής, στην οποία γαλουχή­θηκαν χιλιάδες μαθητές, που στελέχωσαν σχεδόν όλους τους καίριους τομείς δραστηριότητας της σύγχρονης Ελλάδας με θέσεις εξουσίας. Ποτέ κα­νένα άλλο «σχολείο» στη σύγχρονη ιστορία της χώ­ρας δεν έχει συνοδευτεί από έναν τόσο ισχυρό μύ­θο, όπως το Κολέγιο Αθηνών, μια ιδιότυπη αριστο­κρατική ιντελιγκέντσια που προορίζεται να στελε­χώσει τα υψηλότερα κλιμάκια της ελληνικής κοι­νωνίας.   Εγκαινιάστηκε στις 27 Μαρτίου του 1927 στο Ψυχικό, παρουσία του Προέδρου της Δημο­κρατίας Παύλου Κουντουριώτη, του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, αλλά και του Αμερικανού πρέ­σβη στην Αθήνα.Και ήταν αυτή η έκρηξη που σηματοδότησε τα εγκαίνια ενός «σχολείου» που έμελλε να αποτελέσει το «εκκολαπτήριο» σχεδόν όλων όσοι διαδραμάτισαν έκτοτε καθοριστικό ρό­λο στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Στην πραγμα­τικότητα, κατά την πυροδότηση μιας από τις δέ­σμες δυναμίτιδας για τη διάνοιξη των θεμελίων ένα σύννεφο από χώμα και ένας καταιγισμός από κομμάτια βράχων έπεσαν στο υπόστεγο, όπου βρίσκονταν οι επίσημοι προσκεκλημένοι, αλλά δεν υπήρξε ούτε ελαφρύς τραυματισμός.  Ταυτόχρονα, η έκρηξη αυτή ήταν κάτι σαν ένα τοπικό «Μπιγκ Μπανγκ». Και μαζί μετά εγκαίνια ενός σχο­λείου δημιουργήθηκαν και οι προϋποθέσεις για τη γέννηση ενός «μικρού σύμπαντος», μιας κάτι σαν καινούργιας «Αρίας φυλής», ανώτερης όλων των υπολοίπων, προορισμένης να εξουσιάσει. Με σύν­θημα που ήταν και παραμένει υψηλόφρον. «Άνδρας τρέφων». και θυμίζει τα συνθήματα που έριχναν οπαδοί της Αρίας φυλής στο διάστημα του μεσοπολέμου και του μεγάλου πολέμου.  Και εγένετο το «Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτι­κό Ίδρυμα», το περίφημο Κολέγιο Αθηνών.  Είναι άραγε τυχαίο ότι οι πρωταγωνιστές της ση­μερινής πολιτικής σκηνής είναι απόφοιτοι του «Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος»;  Ο Λουκάς Παπαδήμος, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, ο αρ­χηγός της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς αλλά και ορισμένοι υπουργοί της σημερινής κυβέρ­νησης είναι απόφοιτοι του Αμερικανικού Κολεγίου. Και όχι μόνο αυτοί, αλλά και μια σειρά από στελέχη σε θέσεις – κλειδιά του ιδιωτικού τομέα (τραπεζίτες, επιχειρηματίες, διευθυντές πολυεθνικών).Σε μια πρόσφατη τελετή αποφοίτησης ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Κολεγίου, Αλέξανδρος Σαμαράς (αδερφός του Αντώνη), επεσήμανε ότι από το «σχολείο» αυτό βγήκαν τρεις πρωθυπουργοί και δεκάδες υπουργοί, για να πάρει, όμως, την αυθόρμητη απάντηση από ένα νεαρό απόφοιτο: «Τώρα καταλαβαίνω πώς έφτασε η χώρα σε αυτό το σημείο»…  Αυτή, λοιπόν, την «παραγωγή» στελεχών για την «ελληνική επικράτεια» την έχει αναλάβει τοΚολέγιο Αθηνών. Οι «Έλληνες» που παράγονται μέσα στο σχολείο αυτό εντρυφούν από την πιο τρυφερή τους ηλικία στην αμερικανική παιδεία και κουλτούρα υπό τη σκιά της «αστερόεσσας», καθώς η αμερικα­νική σημαία εδώ κι ένα σχεδόν αιώνα κυματίζει χωρίς διακοπή στο κεντρικό κτίριο. Τι και αν με τον και­ρό η λέξη «ελληνοαμερικανικό» (που αφορούσε το ίδρυμα που λειτουργούσε το Κολέγιο) σταδιακά αποσύρθηκε; Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ παρέμειναν αταλάντευτες και αδιάσειστες.  Ακόμα και στη δήλωση αποστολής του «Ελ­ληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύμα­τος» ο σκοπός και ο στόχος του σχολείου αυτού είναι ξεκάθαροι: «Έτσι τιμούμε τις διαχρο­νικές αξίες, τις ενσαρκωμένες στην παράδοση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αμερικής». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι. εκτός από το διοι­κητικό συμβούλιο, ρόλο στα πράγματα του Κολεγί­ου θα παίξει όλα αυτά τα χρόνια και το «Συμβούλιο των Επιτρόπων», με έδρα τη Νέα Υόρκη και μέλη διακεκριμένους Αμερικανούς.  Η περίοδος ωστόσο που σημάδεψε την τύχη του Κολεγίου ήταν αυτή που το σχολείο διοικήθηκε επί δεκαετίες από έναν Αμερικανό εκπαιδευ­τικό ονόματι Homer Davis.   Οι υποστηρικτές του κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο η αγάπη του οποί­ου για την Ελλάδα και την εκπαίδευση ήταν αυτά που σφυρηλάτησαν το πνεύμα του Κολεγίου της μάθησης, της άθλησης, της οργάνωσης, της άμιλλας, της αγάπης για την πατρίδα.   Δεν έλειψαν ωστόσο και όσοι άσκησαν έντονη κριτική για το ρόλο του. Μεταξύ αυτών και ο Μί­κης Θεοδωράκης, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει ανοικτά τον Homer Davis «πράκτορα των Αμερικανών». Η αλήθεια είναι ότι το Κολέγιο κατάφερε να επιβιώσει σχεδόν χωρίς κα­μία εσωτερική παρεμβολή από τις πιο κρίσιμες στιγμές στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Από τη δικτατορία Μεταξά -ο οποίος ήταν πολέμιος του Κολεγίου- στη γερμανική κατοχή και την κατάλη­ψη του από τον Ερυθρό Σταυρό έως και τη χούντα των συνταγματαρχών, το Κολέγιο κατάφερε να διατηρήσει την αυτονομία του. Η αμερικανική επιρροή ήταν εμφανής και θεμελιώδης για την ιστορία του σχολείου και κατά πολλούς ένας από τους βασικούς λόγους που δέχθηκε έντονη κριτι­κή καθ” όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του.  Όσοι κατά καιρούς έχουν ασκήσει κριτική για το Κολέγιο Αθηνών επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στη δομή του. Όπως λένε, στην πραγματικότητα αυτό το «σχολείο» ιδρύθηκε από το κύκλωμα του «εθνάρχη» Βενιζέλου ως ένα ασφαλές και κλειστό «εκκολαπτήριο» γόνων διαδοχής. Στόχος αυτού του καθεστώτος ήταν πάντα η εξουσία της χώρας, ανεξάρτητα από το ποιος εξωτερικός ιμπεριαλιστικός παράγοντας την κη­δεμόνευε. Τα μέλη του περιορίζονται εντός μιας κοινοβια­κής ζωής. Οι σχέσεις τους δεν τελειώνουν μετά το πέρας των σπουδών τους.  Καλλιεργούνται και εντείνονται και μετά από αυτές. Αποτελεί, δηλαδή, μια ειδική κοινότητα μέσα στην ελληνική κοινωνία. Μια κοινότητα ανθρώπων οι οποίοι επιδιώκουν και προσπαθούν να μοιρά­ζονται τα πάντα μόνο μεταξύ τους. Βαφτίζονται, παντρεύονται και κηδεύονται μεταξύ τους. Γιατί; Γιατί μοιράζονται θέσεις και «επιτυχίες» μεταξύ τους. Ο πλούσιος συμμαθητής δίνει θέσεις εργα­σίας στους φτωχότερους συμμαθητές του. Ο πολι­τικός συμμαθητής δίνει δημόσια έργα στους πλού­σιους επιχειρηματίες συμμαθητές του. Όλοι βοη­θάνε αλλήλους μέσα στη λογική των αγγλοσαξονικών ομοίων, οι οποίοι αισθάνονται «ανώτεροι» από τους υπόλοιπους.  Από τον «ακροδεξιό» Βορίδη μέχρι τον «αριστε­ρό» Μπίστη «χωράει» σχεδόν το σύνολο του δικομ­ματισμού της εξουσίας… και «περισσεύει» κιόλας. Από τον «πλουτοκράτη» Λάτση μέχρι την «προλετάριο» κόρη της σταλινικής Παπαρήγα «χωράει» ολό­κληρη η ελληνική οικονομία… και «περισσεύει» κιόλας.  Δεν είναι λίγοι μάλιστα όσοι χαρακτηρίζουν το Κολέγιο κοινόβιο θρησκευτικού τύπου και αποκα­λούν όλους τους δωρητές του συλλήβδην διαπλεκόμενους με την εξουσία, στην οποία επέστρεφαν μέρος των υπερκερδών εν είδει ανταποδοτικού τέ­λους. Η αλήθεια είναι ότι οι δεσμοί μεταξύ των μα­θητών αλλά και των αποφοίτων είναι και παραμέ­νουν ιδιαίτερα στενοί. Το Κολέγιο λειτούργησε πάντοτε στα πρότυπα των αμερικανικών campus όπου η μάθηση σ” αυτό απείχε παρασάγγας από εκείνη που πρόσφεραν τα δημόσια σχολεία, αλλά και τα περισσότερα των ιδιωτικών. Ο θεσμός, π.χ., των μαθητικών συμβουλίων υπήρχε ανέκαθεν στο Κολέγιο, από την πρώτη τάξη εισαγωγής σ” αυτό, κάτι που εισήχθη στα δημόσια σχολεία μόλις τη δεκαετία του 1980.  Οι μαθητές οποίοι διδάσκονταν από νωρίς ακόμα και την κοινοβουλευτική διαδικασία, προετοιμάζονταν για να στελεχώσουν την πολιτική σκη­νή.  Γνώριζαν πώς να ψηφίζουν και πώς να επιλέ­γουν, ώστε ευθύς ως ενηλικιώνονται να αντιλαμβάνονται τι σημαίνει εθνικές ή δημοτικές εκλογές. Ένας από τους βασικούς θεσμούς του σχολείου εί­ναι και η διοργάνωση ρητορικών διαγωνισμών Τα ονόματα των νικητών κοσμούν ακόμη και σήμερα τους τοίχους του σχολείου. Στον αντίποδα, όσοι υπερασπίζονται το Κολέ­γιο τονίζουν ότι μπορεί η αμερικανική ση­μαία να κυματίζει δίπλα στην ελληνική στα κτίρια του σχολείου, αλλά η παιδεία που παρέχει το σχολείο είναι καθαρά ελληνοκεντρική. Άλλω­στε, η ανάμειξη του ελληνοαμερικανικού παράγοντα ήταν πάντοτε έντονη με τις δωρεές Ελληνοαμερικανών επιχειρηματιών, ώστε η συνύπαρξη των δύο σημαιών να μην παραξενεύει.  Το να πάρει κανείς θέση σχετικά με την κριτική που ασκείται στον πραγματικό ρόλο του Κολεγίου είναι κάτι εξαιρετικά παρακινδυνευμένο, παρά το γεγονός ότι η λειτουργία του θυμίζει αρκετά τον τρόπο μυστικής οργάνωσης, μιας «μασονικής» στο­άς – κάτι σχετικά αναμενόμενο για μια σχολή που λειτουργεί εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι το Κολέγιο «παράγει» εδώ και χρόνια το ανθρώπινο δυναμικό εκείνο που στελέχωσε τηνκρατική μηχανή όλα αυτά τα χρόνια, αλλά και το χώρο των μεγάλων επιχειρή­σεων και ομίλων σε μια σχέση μάλλον αμφίδρομη.  Η «Αρία φυλή» στην πολιτική, στις επιχειρήσεις και στην εξουσία  Στο βιβλίο αποφοίτων του Κολεγίου Αθηνών του 70 ένα χαριτωμένο μελαχρινό παλικαράκι με χοντρά, κοκάλινα γυαλιά χαμογελά­ει πλατιά στο φακό. Στο σκίτσο του «θησαυρού», του λευκώματος του Κολεγίου, η καρικατούρα του Αντ. Σαμαρά χτυπάει το μπαλάκι του τένις με μανία, ενώ πίσω του μια ορδή κοριτσιών φωνάζει «Αντονι! Αντονι!». Και καταλήγει: «Οι επαγγελ­ματικές προοπτικές του Αντώνη στρέφονται προς την ιατρική. Του ευχόμεθα να αναδειχθεί ένας διακεκριμένος γιατρός»… Γιος μεγαλογιατρού από την Καλαμάτα, ο Αντώνης Σαμαράς, ενέτει 1970, προορίζεται να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση. «Δεν θα φανταζόμουν πο­τέ», λέει ο συμμαθητής τουΝίκος Μπίστης σε δημο­σίευμα της εξαιρετικής συναδέρφου Κάλλιας Κα­στανή, «πως ο Αντώνης θα ασχολείτο με την πολιτική. Όχι γιατί δεν ήταν ικανός ή έξυπνος. Απλώς δεν είχε δείξει ποτέ ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση».  Το ίδιο ακριβώς ευχόταν και ο πατέρας του. Κ. Σαμαράς, ο διευθυντής της Καρδιολογικής του «Ευαγγελισμού» το 1970, που ο γιος του τελείωσε το Κολέγιο. Κι έτσι, το Άμχερστ της Μασαχουσέτης έμοιαζε για τον μικρό Αντώνη παράδεισος. Εκείνος θα γινόταν γιατρός και το Κολέγιο είχε ένα από τα πρώτα ποσοστά φοιτητών που μπαίνουν σε ιατρικές σχολές. Ήταν ήδηπρωταθλητής εφήβων στο τένις και το Άμχερστ είχε τα περισσότερα γήπεδα τένις ανά φοιτητή στην Αμερική. Και όσο για τις νεαρές κυρίες που φώναζαν «Αντονι! Αντονι!»… μπορεί το Άμχερστ να ήταν κολέγιο αρρένων, αλλά στην πε­ριοχή υπήρχαν δύο κολέγια θηλέων, που καθένα τους ήταν διπλάσιο σε μέγεθος από το Άμχερστ. «Αντιστοιχούσαν τέσσερα κορίτσια σε κάθε αγόρι!»,λέει ο Φίλιππος Τσιάρας, ένας από τους φοιτητές που σύντομα θα γινόταν φίλος του. «Και σε αυτές τις ηλικίες η τεστοστερόνη σε κυβερνά».  Αλλά τον άνθρωπο που θα γινόταν ο καλύτε­ρος του φίλος στο Αμχερστ ο Αντ. Σαμαράς τον ήξερε από παλιά. Βλέπετε, ο Γιώργος Παπανδρέου πέρασε επίσης από το Κολέγιο. Ήταν η εποχή που ο Παπανδρέου ήθελε να γίνει μαθηματικός, καθώς επεδείκνυε χάρες μικρού Ευκλείδη στην τριγωνομετρία. Μόνο που η θητεία του στο Κολέγιο έληξε νωρίς. Δεν πρόλαβε να αποφοιτήσει το 71 (όπως εξάλλου και ο πατέρας του Ανδρέας Παπανδρέου), γιατί τρία χρόνια νω­ρίτερα, το1966, δύο αστυνομικοί τον έπιασαν με έναν κουβά μπογιά έξω από τον τοίχο του Αρσα­κείου. Το «Η δημοκρατία θα νι…» έμεινε στη μέση και το άλλο πρωί ο Γιώργος γύρισε ξυλοφορτωμέ­νος σπίτι. Τότε η Μαργαρίτα αποφάσισε πως ήρθε η ώρα να τον στείλει στην άλλη όχθη του Ατλαντι­κού, στο Σικάγο.  Αυτή η ιστορία έχει και μια ανέκδοτη υποπαρά­γραφο. Μερικά χρόνια αργότερα ο Παπανδρέου σπουδάζει Κοινωνιολογία, ο Σαμαράς Οικονομικά – η ιδέα της Ιατρικής έχει εγκαταλειφθεί από νωρίς. «Γιώργο», θα του πει μια φορά πάνω στην κουβέντα, «να δεις που κάποτε θα βρεθούμε μαζί στη Βουλή». Η απάντηση έρχεται κοφτή: «Αντώ­νη, δεν θα βρεθούμε μαζί στη Βουλή, γιατί εγώ δεν πρόκειται να μπω στην πολιτική ποτέ».  «Το μόνο απόλυτο: Η ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ. Λουκάς Παπαδήμος». Με αυτή τη φράση στο οπισθόφυλλο του λευκώματος αποφοίτησης αποχαιρέτησε το 1966 τα μαθητικά του χρόνια και ο νέος πρωθυπουργός της Ελλά­δας Λουκάς Παπαδήμος.  Πολιτικοί, εφοπλιστές, επιχειρηματίες, ηθοποιοί, πανεπιστημιακοί και ένας ακόμα πρωθυπουργός είναι ο απολογισμός της τάξης που αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών εκείνη τη χρονιά. Μέσα σε πολι­τικά ταραγμένους καιρούς για την Ελλάδα, ένα χρό­νο πριν από τη χούντα των συνταγματαρχών, μια νέα γενιά βγήκε στη ζωή και σε αρκετές περιπτώσεις οι επιλογές της έφεραν μεταξύ των κορυφαίων στους τομείς των δραστηριοτήτων τους.  Ο Λουκάς Παπαδήμος και πριν από την επιλογή του για τη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας ήταν ένα εξέχον μέλος αυτής της φουρνιάς. Μεταξύ των συμμαθητών του ξεχώριζε ο Γιάννος Κρανι­διώτης, που χάθηκε άδικα και πρόωρα μαζί με το γιο του Νικόλα μέσα στο πρωθυπουργικό Falcon.  Ακόμη, ξεχωρίζουν οι εφοπλιστές Νίκος Τσαβλίρης, Στάμος Φαφαλιός και Νικόλαος Μαυριδόγλου, 0 επιχειρηματίας και εκδότης Γιώργος Δραγώνας, ο κοσμηματοπώλης Αντώνης Βουράκης, το πρώην κορυφαίο στέλεχος της ΔΕΗ Αβραάμ Μιζάν, ο εγκληματολόγος Νέστωρ Κουράκης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια Παύλος Μεσσάρης, οι ηθοποιοί Κώστας Αρζόγλου και Αλέξανδρος Αντωνόπουλος. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών το 1980. Μια τάξη έντονα πολιτι­κοποιημένη, στην οποία κυριαρχούσαν οι μαθητές προσκείμενοι στην αριστερή παράταξη του «Ρήγα Φεραίου». Συμμαθητές του την ίδια χρονιά ήταν οι δημοσιογράφοι ΑλέξηςΠαπαχελάς και Νίκος Στραβελάκης. Ο πρόεδρος του Ταχυδρομικού Ταμι­ευτηρίου ΚλέωνΠαπαδόπουλος, ο τραπεζίτης Γιώργος Τανισκίδης, αλλά και ο μέχρι πρότινος υπουργός Εξωτερικών Σταύρος Λαμπρινίδης, ο οποίος φοιτούσε στο οικοτροφείο του Κολεγίου με υποτροφία, επιλεγμένος σαν άριστος μαθητής από την ελληνική επαρχία. Ο ΝικηφόροςΔιαμαντούρος, το όνομα του οποίου «έπαιξε» σαν μεταβατικού πρωθυπουργού, αποφοίτησε το ’61. Δέκα χρόνια μι­κρότεροί του. στην τάξη του 71, ήταν οι Πέτρος Δού­κας, Γιώργος Κύρτσοςκαι Νίκος Νανόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Eurobank. Ο σημερινός πρόεδρος του Κολεγίου, αδερφός του αρχηγού της Ν.Δ., Αλέξανδρος Σαμαράς, αποφοίτησε το ’67 και ο Μιχάλης Λιάπης το’69.  Ένα χρόνο πριν από τον Λουκά Παπαδήμο, το 1965, αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών ο Σπύ­ρος Λάτσης, ενώ ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Κεφάλαιαγοράς Σταύρος Θωμαδάκης το1964. Την ίδια χρονιά τελείωσε και ο αείμνηστος διοικητής της ΕΤΕ Μιχάλης Βρανόπουλος.  Ο πρώην πρόεδρος της Εμπορικής Τράπεζας Νί­κος Εμπέογλου αποφοίτησε το 1955, ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Δασκαλόπουλος το 1976 και ο πρόεδρος των επιχειρήσεων ακτοπλοΐας Απόστο­λος Βεντούρης το 1983. O πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Δένδιαςαποφοίτησε το 78, ένα χρόνο μεγαλύτερος από τον πρόεδρο του Παναθηναϊκού, ΔημήτρηΓόντικα (1979). Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από τους Βενιαμίν πολιτικούς του Κολεγίου Αθηνών, αποφοίτησε το 1986, την ίδια χρονιά με τον Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη. Ο υπουργός Υποδομών Μάκης Βορίδης αποφοίτησε το 1983, ένα χρόνο μι­κρότερος από τον πρώην πρόεδρο του ΤΤ Άγγελο Φιλιππίδη (1982)  Από τις τάξεις του Κολεγίου πέρασαν μεταξύ άλ­λων ο Σωτήρης Χατζηγάκης, ο Μιχάλης Λιάπης, ο Μιλτιάδης “Εβερτ, ο βουλευτής της Ν.Δ. Ν. Γεωργιάδης, ο Στέφανος Μάνος, ο ΑνδρέαςΑνδριανό­πουλος και πολλοί άλλοι. Εκεί σπούδασαν και σπουδάζουν τα παιδιά τους ο ΓιώργοςΑλογοσκούφης, ο Δημήτρης Σιούφας, ο Γιάννης Παπαθανασίου, ο Γιώργος Βουλγαράκης, ο Χρήστος Φω­λιάς, ο Γιάννης Κεφαλογιάννης, η Ντόρα Μπακογιάννη.  Από εκεί αποφοίτησε και ο Παναγιώτης, πρωτό­τοκος γιος του Θόδωρου και της ΓιάνναςΑγγελο­πούλου, που φέρει το όνομα του παππού του, του μεγάλου ευεργέτη του Οικουμενικού Πατριαρχεί­ου. Εκεί βρέθηκε και ο Παύλος, ο γιος του Πέτρου Ευθυμίου, αλλά και η Ελένη, κόρητου Νίκου Κωνσταντόπουλου και της πρώην συζύγου του Φωτεινής Τομαή. Από το Κολέγιο εξάλλου αποφοίτησε και η Μαργαρίτα Παπανδρέου, η κόρη της Λούκας Κατσέλη και του Γεράσιμου Αρσένη, η κόρη του πρώην δημάρχου Αθηναίων Δημήτρη Μπέη και της Ντίνας Μπέη, αλλά και ο σημερινός δήμαρχος της Αθήνας Γιώργος Καμίνης.   Ένα κολέγιο που τους χωρούσε όλους Στη συνέντευξη του στην Κάλλια Καστανή ο Νίκος  Μπίστης  δήλωνε: «Βιώναμε μια δραματική αντίφαση. Από τη μια ήμασταν έντονα αντι-Αμερικανοί λόγω της δικτατορίας, από την άλλη όμως αναγνωρίζαμε πως υπήρχαν κάποια σημεία στο σύστημα το αμερικανικό που ήταν άξια λόγου, μια παράδοση φιλελεύθερη. Για παράδειγ­μα, υπήρχε Αμερικανός καθηγητής, ονόματιWenger -και το θυμήθηκα πρόσφατα, με την παραίτη­ση του βοηθού της Αμερικανικής Πρεσβείας-,που μας έκανε αμερικανική λογοτεχνία και μουσι­κή, ο οποίος είχε μπει στη Δημοκρατική Άμυνα.  Αργότερα, στο χτύπημα της Άμυνας, τον έπιασαν και τον απέλασαν. Προπαγανδιστές της χούντας το Κο­λέγιο δεν είχε, αντίθετα, είχε πολλούς καθηγητές αριστερούς, καθηγητές εξαιρετικούς. Είχε τον Καλοκαιρινό, έναν από τους καλύτερους ιστορικούς, ο οποίος είχε γράψει το βιβλίο για τη βυζαν­τινή ιστορία – ήταν το πρώτο βιβλίο της εκπαιδευτι­κής μεταρρύθμισης Παπανούτσου-, που ξεκινού­σε με οικονομία και οικονομικούς όρους. Γι” αυτό είχε θεωρηθεί μαρξιστικό και όταν ήρθαν στα πράγ­ματα οι αποστάτες, το ’65, το πολτοποίησαν.  Είχε δημιουργηθεί τότε σάλος μες στο Κολέγιο και ο κόσμος είχε πάρει το μέρος του Καλοκαιρινού, ο οποίος ήταν κομμουνιστής. Υπήρχαν, βεβαίως, και οι πιο συντηρητικοί -ο ίδιος ο διευθυντής, ο Κωνσταντίνος Λαλόπουλος, ήταν ο προσωπικός δάσκαλος του Κωνσταντίνου-,όμως το κλίμα της δικτατορίας τα εί­χε πάει όλα αριστερά. Την ώρα που στην Ελλάδα δεν γινόταν τίποτα, εμείς είχαμε εκλεγμένο μαθητικό συμβούλιο, γίνονταν γενικές συνελεύσεις των τεσ­σάρων τελευταίων τάξεων και εκλογές με κάλπη και μυστική ψηφοφορία. Τη χρονιά του 70οι υποψήφι­οι ήταν δύο: εγώ και ο Αριστείδης ο Δοξιάδης, (: ΔΕΝ αναφέρουμε, ΠΟΤΈ, πρώτον τον εαυτό μας, αλλά τελευταίο, ΕΚΤΟΣ αν αναφερόμαστε σε ανάληψη ευθύνης), της οικογένειας Δοξιάδη. Τα παιδιά των, ας πούμε, «καλών» οικογενειών ψήφισαν τον Αριστείδη, που βγήκε κιόλας, αν και στην ουσία δεν υπήρχε καμιά διαφορά μεταξύ μας: ήμασταν και οι δύο οργανωμένοι παράνομα στο Πατριωτικό Μέτωπο».  Από τους 71 αποφοίτους της τάξης 71 οι 70 μπήκαν στα πανεπιστήμιο, 3 από τους 19 μαθητές του τμήματος του Γιώργου Κύρτσου -ανάμεσα τους και ο ίδιος- στο ΜΙΤ της Καλιφόρνιας, βεβαίως, λέει, γνώριζε από τότε, όπως και οι συμμαθητές του, ότι φοιτούσε σε ένα σχολείο για τους καλύτερους, ένα σχολείο που προετοίμαζε τη μελλοντική ελίτ της πολιτικής, των επιστημών και των επιχειρήσεων. «Όσοι ενδιαφέρονταν να καθί­σουν στα θρανία του Κολεγίου έπρεπε να δώσουν εξετάσεις στη Δ” Δημοτικού – εγώ είχα κάνει ένα χρόνο ιδιαίτερα για να τα καταφέρω. Αντί για 12 έτη, οι μαθητές φοιτούσαν 13, εφόσον υπήρχε και μια χρονιά κολεγιακής προετοιμασίας. Το Κολέγιο, όμως, έδινε και ευκαιρίες σε όσους ήταν καλοί μα­θητές αλλά είχαν ανάγκη.  Για παράδειγμα, ο Χάρης ο Μάκκας, της Πειραιώς, βρέθηκε στα θρανία του με υποτροφία, όταν μια καταστροφική κατολίσθηση έπληξε το Μικρό Χωριό στην Ευρυτανία, όπου κα­τοικούσε. Της σειράς μου ήταν και ο σημερινός πρό­εδρος του ΣΕΒ, ΟδυσσέαςΚυριακόπουλος, καθώς και ο Ντίνος Μαρτίνος, ο εφοπλιστής – οι δυο τους όμως έφυγαν πριν από την αποφοίτηση.  Μαθητική ζωή: Λίγα πράγματα, το σχολείο ήταν πολύ ανταγωνι­στικό, θυμάμαι, όμως, τις πλάκες με την αγοροπαρέα, τα «πρέσινγκ» και τα αστεία του γιγαντόσωμου Πέτρου Δούκα -ο Δούκας και γενικά οι μεγαλόσωμοι της κά­θε τάξης έσπρωχναν με το σώμα κι έκαναν σάντουιτς τους πιο αδύνατους- ή τα σχέδια που καταστρώναμε για να βρεθούμε με τά κορίτσια στα πάρτι της εποχής».  Καταγγελίες για στημένες εξετάσεις   Σταδιακά το Κολέγιο μετατράπηκε σε σύμβο­λο της γκλαμουράτης ψευδοαριστοκρατίας της αρπαχτής, με τους περισσότερους να θεωρούν τη φοίτηση εκεί βατή­ρα κοινωνικής ανέλιξης. Πριν από μερικά χρόνια μάλιστα ένα «σκάνδαλο» που ξέσπασε με τη διαρ­ροή και την εξαγορά θεμάτων στις εξετάσεις του Internationale Baccalaureat (Ι.Β.) απείλησαν να τινάξουν στον αέρα την αξιοπιστία του Κολεγίου.  Η καταγγελία που είχε δημοσιεύσει πριν από δύο χρόνια η «Κ.Ε.» μιλάει για θέματα που ανοίχτηκαν πριν από τις εξετάσεις του Ι.Β. 1 στο Κολέ­γιο Ψυχικού, το πρώτο ιδιωτικό που ενσωμάτωσε στη λειτουργία του πρόγραμμα Ι.Β., πριν από 15 χρόνια. Σήμερα έχει το μεγαλύτερο Ι.Β. στην Ευ­ρώπη, με πάνω από 250 μαθητές.  Την περίοδο εκείνη στο Ι.Β. 1 φοιτούσαν παιδιά πολλών γνωστών οικογενειών, όπως των επιχει­ρηματιών Παπαλεξόπουλου, Δουράμπεη, Σαράντη, Μαρτιγοπούλου, Ψάλτη, Βασιλιά, Καλλιτσάνχζη, Βαράγκη, Θεοχαράκη, των δημοσιογράφων Κούλογλου, Τρέμη,Νικολοπούλου και η κόρη του προέδρου του Δ.Σ. του Κολεγίου, Αλ. Σαμαρά.  Λέγεται ακόμα ότι έχει ξεσπάσει πόλεμος ανά­μεσα στις οικογένειες του Αλέξανδρου Σαμαρά και του Παπαλεξόπουλου, του Τιτάνα, αφού η κό­ρη του κ. Σαμαρά με λιγότερες μονάδες μπήκε σε καλύτερο πανεπιστήμιο από την κόρη του κ. Πα­παλεξόπουλου, που είχε συγκεντρώσει περισσό­τερες μονάδες στο Ι.Β. Φήμες διέτρεχαν μάλιστα τα σαλόνια της ελληνικής άρχουσας τάξης ότι ορισμένες «επιτυχίες» οφείλονται και στις χορη­γίες εκατομμυρίων που έχουν κάνει ορισμένοι Έλληνες μεγιστάνες σε αμερικανικά εκπαιδευτι­κά ιδρύματα.  Έντονη όμως ήταν και η κριτική κατά του σημε­ρινού προέδρου του Κολεγίου και αδερφού του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, Αλέξανδρου Σαμαρά, «σε επιστολή που δημοσιεύτηκε σε εφη­μερίδα του σχολείου, από τους γονείς πέντε μαθη­τών του Κολεγίου.   Το ερώτημα που έθεταν ήταν «πώς ένα ολιγόλεπτο interview αναδεικνύεται στη μοναδική ευκαιρία για την είσοδο στο Ι.Β.;» ενώ στην ίδια επιστολή παρέθεταν μια σειρά ερωτήματα προς τη διοίκηση του σχολείου, μιλώντας για αδιαφάνεια στον τρόπο ανακοίνωσης των αποτελεσμά­των. Χαρακτηρίζουν «κρυφό σχολειό» το γραφείο του Ι.Β. και μιλούσαν για «τηλεφωνήματα», «οχλή­σεις» και «ραντεβού» που χρειάστηκε να γίνουν προκειμένου να πληροφορηθούν ένα αποτέλεσμα.  Η ιστορία   Την ιδέα για τη δημιουργία του σχολείου είχε μια ομάδα Ελλήνων (με επικεφαλής τονΕμμανουήλ Μπενάκη και τον τραπεζίτη Στέφανο Δέλτα), προς τιμήν των οποίων έχει δοθεί το όνομα τους στο κεντρικό σχολικό κτίριο και στις αθλητικές εγκαταστάσεις του σχολείου αντιστοί­χως και φιλελλήνων Αμερικανών. Το σχολείο εί­χε ως πρότυπο την περίφημη Ροβέρτειο Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και το σπέρμα της ιδέας αυτής μεταφέρθηκε με τον ξεριζωμό της Μικρα­σιατικής καταστροφής.  Ο βασικός του πολιτικός υποστηρικτής και αρωγός υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος όταν εγκαινίασε ως πρωθυπουργός το«Μπενάκειο» κτίριο, είπε μεταξύ άλλων : «Εις τό εκπαιδευτήριον, όπου γίνεται ή συνεργασία του αρχαίου Ελ­ληνικού πνεύματος καί των σημερινών ιδεωδών της μεγάλης Βορειο-Αμερικανικής Δημοκρατίας, εις τό Κολλέγιοντούτο, οι μαθηταί λαμβάνουν τήν μόρφωσιν του πνεύματος καί της ψυχής, χαλυβδώνουν τήν θέλησιν καί δυναμώνουν τό σώμα των, ώστε νά κατορθώσουν μίαν ήμέραν, εξερχόμενοι από τό Κολλέγιον, νά είναι χρήσιμοι εις εαυτούς καί τους περί αυτούς, αλλά καί γενικώτερα εις τήν πατρίδα». Ιδρύθηκε το 1925 και πρωτολειτούργησε σε ένα οίκημα στην Αθήνα (Άνδρου 18).  Πρώτος μαθητής του ενεγράφη στις 12 Οκτωβρίου ο εκ Κωνσταντινουπόλεως Ηλίας Ηλιάσκος. Στην αρχή ήταν όλοι κι όλοι 15 μαθητές. Στο τέλος του μήνα εί­χαν γίνει 30 (6 πρόσφυγες από την Κωνσταντινού­πολη και 5 από τη Μικρά Ασία, 9 παιδιά από την επαρχία, 5 από το εξωτερικό και 5 από την Αθήνα). Από την αρχή επιδίωξη τους ήταν να λειτουργή­σει σε έναν ευρύτερο χώρο. Γιατί όπως πίστευε ο Στ. Δέλτα: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το περιβάλλον της κατοικίας, ο «αέρας» όπου ζει κανείς, επηρεάζει το χαρακτήρα και την ψυχή του. Άλλος γίνεται ο άντρας όταν παιδί έζησε π.χ. σε μέρος ανήλιο, μελαγ­χολικό, στενόχωρο, πολυθόρυβο, άλλος όταν ανέπνευσε κάμποσα χρόνια αέρα καθαρό, χάρηκε γύ­ρω του φυσική ομορφιά».   Έψαξαν 50 τοποθεσίες  Έτσι, το Δ.Σ. του Ελληνοαμερικανικού Εκπαι­δευτηρίου αποφάσισε το 1926 την αγορά μεγάλης έκτασης σε κάποια εξοχική περιοχή. Είχαν ψάξει 50 τοποθεσίες, από τη Χερσόνησο Βουλιαγμένης και το Ελληνικό (το χώρο του μετέ­πειτα αεροδρομίου) μέχρι το Μαρούσι, την Εκάλη και τη Μαγκουφάνα, ώσπου να καταλήξουν στο Ψυχικό. Τη δαπάνη κάλυψαν ο Στέφανος Δέλτας και ο Εμμανουήλ Μπενάκης.   Τα πρώτα σχέδια για τις εγκαταστάσεις έγιναν πριν από τη ν οριστικό ποίηση της αγοράς της έκτασης. Εκπονήθηκαν από τον Αμερικανό αρχι­τέκτονα Στιούαρτ Τόμπσον, που έχει σχεδιάσει και τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αθήνας, αλλά απορρίφθηκαν λόγω υψηλού κόστους Τελικά, το έργο ανατέθηκε σε τρεις Έλληνες αρχιτέκτονες, τους Κ. Κυριακίδη, Κ. Σγούτα και Ν. Σούλη. Οι αρχικές προσόψεις που σχεδίασαν και αυτοί, «μαυσωλειακής μεγαλο­πρέπειας οι περισσότερες», απορρίφθηκαν, για να γίνουν «απλούστερης και καθαρότερης μορ­φής». Η ανέγερση του σχολείου άρχισε το 1927, με σκοπό σε ένα έτος, το φθινόπωρο του 1928, να δοθεί σε χρήση.  Στο λεύκωμα που έγραψε ο συγγραφέας και απόφοιτος του Κολεγίου Δημήτρης Γ. Καραμάνοςαναφέρεται ότι όταν άρχισε να χτίζεται, η έκταση ήταν γυμνή: «Κοπάδια, πρόβατα και κατσίκια έβοσκαν ελεύθερα μέχρι το 1928». Πρόεδρος Δημοκρατίας το θεμελίωσε και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, όταν ήταν κι αυτός Πρόεδρος Δημοκρα­τίας το 1975, εκφώνησε τον πανηγυρικό εμπρός από το πρόπυλο του «Μπενάκειου» στην 50ετηρίδα του σχολείου, από τα θρανία του οποίου πέρασαν χιλιάδες ελληνόπουλα, όπως είπε: «Πολλά από αυτά κατέλαβαν ανώτατες θέσεις σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους, στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου μας».

Tου Π. Κερτεζίτη, από το περιοδικό «Crash», τεύχος Νο 10, Ιανουάριος 2012