πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα και ο πρώτος σε τροχιά γύρω από τη Γη!

«Καβάλα» στο Βοστόκ 1, ο σοβιετικός αστροναύτης Γιούρι Γκαγκάριν έγραψε Ιστορία στις 12 Απριλίου 1961 όταν έγινε ο πρώτος άνθρωπος του κόσμου που βγήκε από τον γνωστό μας κόσμο και ανοίχτηκε στο Υπερπέραν!
Τα 108 λεπτά που διάρκεσε η πτήση (και άλλαξαν τον κόσμο!) ήταν αρκετά για να στείλουν τον Γκαγκάριν στο πάνθεο των πιονέρων της κατάκτησης του Διαστήματος, κερδίζοντας τον σεβασμό της ανθρωπότητας και εμπνέοντας κι άλλους να συνεχίσουν στα χνάρια του.
Γι” αυτό και έχει τιμηθεί τόσο πολύ, γιατί άνοιξε πράγματι έναν νέο δρόμο για την οικουμένη, κάνοντας μπορετό ένα ανθρώπινο όνειρο χιλιάδων ετών: το ταξίδι στο Διάστημα…
Πρώτα χρόνια
Ο Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν γεννιέται στις 9 Μαρτίου 1934 στο Κλούσινο, ένα μικρό χωριό δυτικά της Μόσχας, ως το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας. Οι γονείς του δούλευαν στην τοπική κολεκτίβα, με τον πατέρα του να απασχολείται ως ξυλουργός και οικοδόμος και τη μητέρα του να ασχολείται με την κτηνοτροφία.
Το 1941, με τον μικρό Γιούρι σε ηλικία 7 ετών, οι Ναζί εισβάλουν στη Σοβιετική Ένωση και ο όλεθρος εγκαθιδρύεται στην οικογένεια: τον Νοέμβριο του 1941 τα ναζιστικά στρατεύματα καταφτάνουν στο Κλούσινο, με την οικογένεια να ξεριζώνεται από τον τόπο της, να εγκαταλείπει σπίτι και υπάρχοντα, την ίδια ώρα που οι δύο αδερφές του Γκαγκάριν αιχμαλωτίζονται και στέλνονται στην Πολωνία σε στρατόπεδα εργασίας (θα επέστρεφαν μετά το πέρας του πολέμου).
Μετά το τέλος του Β” Παγκοσμίου, η οικογένεια μετακομίζει στο Γκζατσκ, με τον Γκαγκάριν να συνεχίζει εκεί τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του. Το 1950, σε ηλικία 16 ετών, ο Γιούρι μαθητεύει σε χυτήριο κοντά στη Μόσχα και φοιτεί σε νυχτερινό σχολείο για εργάτες, καταφέρνοντας να ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση το 1951 με έπαινο. Επιλέγεται κατόπιν στην περίφημη τεχνική σχολή Σαράτοφ, όπου εκπαιδεύεται στη μηχανική και τα τρακτέρ…
Ο Γκαγκάριν μαθαίνει να πετά
Ήταν την εποχή της σχολής Σαράτοφ που ο νεαρός Γκαγκάριν θα ξεκινούσε μαθήματα σε πτητική λέσχη, κάνοντας τις πρώτες του πτήσεις με ελαφρά αεροπλάνα. Ο μαγικός εναέριος κόσμος θα τον κέρδιζε ολόψυχα και σύντομα θα αποκτούσε μεγάλη ευχέρεια στο πιλοτάρισμα, με μοναδική επιλογή να ενταχθεί στις τάξεις της σοβιετικής Πολεμικής Αεροπορίας.
Το 1955 γίνεται λοιπόν δεκτός στη Σχολή Πιλότων του Όρενμπουργκ, όπου εκπαιδεύεται στα πολεμικά MiG. Την ημέρα της αποφοίτησής του (με επαίνους) από τη σχολή, τον Νοέμβριο του 1957, ο Γκαγκάριν παντρεύεται την εκλεκτή της καρδιάς του Βαλεντίνα Γκοριάτσεβα, με την οποία θα αποκτήσει αργότερα δύο παιδιά.
Τοποθετείται κατόπιν σε μαχητικό και επιχειρεί με τον Βόρειο Στόλο στον Αρκτικό Κύκλο, παίρνοντας μέρος σε αποστολές κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, ενώ αργότερα θα λειτουργήσει ως δοκιμαστής πιλότος, τεστάροντας πειραματικά αεροσκάφη. Παρά το γεγονός ότι απολάμβανε να είναι πιλότος, το πρώιμο πυραυλικό πρόγραμμα της Σοβιετικής Ένωσης σύντομα θα έμπαινε στο στόχαστρό του, εκδηλώνοντας την επιθυμία του να κατακτήσει το Διάστημα.
Παρακολουθώντας λοιπόν στενά την πρόοδο της Ένωσης στον διαστημικό τομέα, ήταν σίγουρος ότι η στιγμή για την πρώτη επανδρωμένη αποστολή πλησίαζε: προσφέρεται εθελοντικά να γίνει κοσμοναύτης…
Ο Γκαγκάριν κοσμοναύτης
Ο Γιούρι Γκαγκάριν θα ήταν βέβαια ένας μόνο από τους 3.000 πιλότους που θέλησαν να γίνουν κοσμοναύτες! Κι όταν από την αυστηρότατη διαδικασία επιλογής του 1959 θα απέμειναν 20 μόνο συνυποψήφιοι από την τεράστια δεξαμενή των αιτήσεων, ο Γκαγκάριν θα ήταν μέσα σε αυτούς.
Παρά τις εξαντλητικές φυσικές και ψυχολογικές δοκιμασίες της εκπαίδευσης των επίδοξων κοσμοναυτών, ο Γκαγκάριν διέπρεπε στα τεστ διατηρώντας παράλληλα τόσο την ψυχραιμία του όσο και την αίσθηση του χιούμορ. Οι αρετές αυτές ήταν που θα τον ξεχώριζαν από τον λυσσαλέο ανταγωνισμό, όπως φυσικά και το μικρό του ανάστημα, καθώς ο χώρος της κάψουλας του Βοστόκ 1 παραήταν κλειστοφοβικός. Η διαδικασία επιλογής κατέληξε λοιπόν στον Γκαγκάριν, με τον Γκέρμαν Τίτοφ να λειτουργεί ως εφεδρικός…

Η εκτόξευση που ακούστηκε στα πέρατα του κόσμου
Στις 12 Απριλίου 1961, ο Γιούρι Γκαγκάριν επιβιβάζεται στον πύραυλο Βοστόκ 1 στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ήταν πανέτοιμος για την εκτόξευση, κανείς δεν γνώριζε πώς θα πήγαινε τελικά η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στο Διάστημα. Ο Γκαγκάριν θα πήγαινε άλλωστε εκεί που κανείς άνθρωπος δεν είχε πάει ποτέ!
Λίγα λεπτά πριν από την εκτόξευση, ο Γκαγκάριν μοιράζεται λίγα λόγια με τους συναδέλφους του. Αφού αναφέρεται στη μεγάλη χαρά και τιμή που νιώθει για την απόπειρα, καταλήγει: «Συλλογίζομαι την τεράστια ευθύνη που με βαραίνει: να είμαι ο πρώτος που θα κάνει αυτό που γενιές και γενιές ανθρώπων είχαν ονειρευτεί. Να είμαι ο πρώτος που θα ανοίξει τον δρόμο για το Διάστημα για λογαριασμό της ανθρωπότητας».
Το Βοστόκ 1 εκτοξεύτηκε στις 9:07 π.μ. και λίγα λεπτά αργότερα ακούστηκε η φωνή του Γκαγκάριν: «Φύγαμε!». Το σύστημα πλοήγησης της κάψουλας ήταν ωστόσο αυτοματοποιημένο, με τον Γκαγκάριν να μην ελέγχει το σκάφος, καθώς οι σοβιετικοί επιστήμονες ανησυχούσαν για τις ψυχολογικές επιπτώσεις του να βρεθεί κάποιος μόνος στο Διάστημα!
Αφού βγήκε από τη γήινη ατμόσφαιρα, ο Γκαγκάριν ολοκλήρωσε μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον πλανήτη μας, με τη μέγιστη ταχύτητα του Βοστόκ 1 να αγγίζει τα 27.396 χλμ/ώρα. Όταν ολοκλήρωσε την προκαθορισμένη τροχιά της, η κάψουλα επέστρεψε στην ατμόσφαιρα και όταν απείχε 7 χιλιόμετρα περίπου από το έδαφος ο κοσμοναύτης εκτοξεύτηκε (σύμφωνα με το σχέδιο) από το σκάφος και προσγειώθηκε με ασφάλεια στις 10:55 π.μ., με την αποστολή να ολοκληρώνεται σε 108 λεπτά.
Λίγο πριν αγγίξει το έδαφος κοντά στον Βόλγα ποταμό, μια αγρότισσα και η κόρη της (και η αγελάδα τους βεβαίως) εντόπισαν το αλεξίπτωτο του κοσμοναύτη και τον περίμεναν να προσγειωθεί, με την πορτοκαλί στολή του και το λευκό σκάφανδρο ωστόσο να τρομοκρατούν τις δύο γυναίκες! Χρειάστηκε λίγα λεπτά για να διαβεβαιώσει τις γυναίκες ότι ήταν άνθρωπος και μάλιστα Ρώσος, πείθοντάς τες τελικά να τον οδηγήσουν στο πλησιέστερο τηλέφωνο…
Ηρωική υποδοχή και παγκόσμια αναγνωρισιμότητα
Με το που άγγιξε και πάλι έδαφος, ο Γκαγκάριν ήταν πλέον διεθνής ήρωας και σύμβολο της νέας εποχής. Τα νέα για την επιτυχημένη ολοκλήρωση της πρώτης επανδρωμένης αποστολής στο Διάστημα έκαναν τον γύρο του κόσμου, με τον ίδιο να έχει κάνει αυτό που κανείς δεν διανοήθηκε να κάνει ποτέ: ταξίδι στο Σύμπαν!
Πέρα από τις ιστορικές πρωτιές του, ως ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα και ο πρώτος που έκανε μια πλήρη περιστροφή της Γης, ο Γκαγκάριν έσπασε ένα ακόμα ρεκόρ: πήρε προαγωγή όσο ήταν ακόμα στο Διάστημα! Οι σοβιετικοί επιτελάρχες τον προήγαγαν στον βαθμό του ταγματάρχη για την περίπτωση που δεν θα γυρνούσε σώος. Ήταν μάλιστα έτοιμα τρία δελτία Τύπου για την αποστολή, ήδη πριν από την εκτόξευση: ένα για την περίπτωση επιτυχίας και δύο για την περίπτωση αποτυχίας…
Ο Γκαγκάριν ταξίδεψε στον κόσμο «διαφημίζοντας» τη διαστημική επιτυχία της Σοβιετικής Ένωσης και λαμβάνοντας αναρίθμητες διακρίσεις για το κατόρθωμά του. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και όλες οι πλευρές χρειάζονταν σύμβολα. Η συνεχής περιήγησή του ωστόσο στην οικουμένη και οι απανωτές δημοσιοσχεσίστικες υποχρεώσεις του θα τον έκαναν να χάσει την περίφημη ψυχραιμία του, μην μπορώντας πλέον να διαχειριστεί την αναγνωρισιμότητά του.
Το τραγούδι που βγήκε για την επιτυχία του στην ΕΣΣΔ
Ο ίδιος άρχισε να καταφεύγει στο ποτό και σύντομα θα σημειώνονταν προβλήματα στον γάμο του, με τον Γκαγκάριν να συνέρχεται ωστόσο όταν ολοκληρώθηκε η παγκόσμια περιοδεία του και επέστρεψε στις διαστημικές του υποχρεώσεις. Πέρα από μέλος της σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, λειτουργούσε πλέον και ως εκπαιδευτής, ενώ σύντομα θα επέκτεινε τις δραστηριότητές του και στην άλλη ξακουστή κούρσα Ένωσης-ΗΠΑ για την κατάκτηση της Σελήνης.
Το γεγονός ότι ήταν πια ήρωας και εθνικός θησαυρός θα του στερούσε τη δυνατότητα να ξαναβγεί στο Διάστημα (με νόμο από το 1967), με τον ίδιο να λειτουργεί πλέον συμβουλευτικά στις τάξεις της Αεροπορίας, πιλοτάροντας πειραματικά αεροπλάνα. Η φήμη του τον καθήλωσε στο έδαφος…
Πρόωρος θάνατος
Στις 27 Μαρτίου 1968, την ώρα που δοκίμαζε το μαχητικό αεροσκάφος MiG-15 στον αέρα, ο Γκαγκάριν θα έχανε τη ζωή του ακαριαία όταν το αεροπλάνο συνετρίβη στο έδαφος. Για δεκαετίες οι άνθρωποι πιθανολογούσαν διάφορες θεωρίες για τον θάνατό του: πώς ήταν άλλωστε δυνατόν αυτός, ένας πεπειραμένος πιλότος που ταξίδεψε στο Διάστημα και επέστρεψε(!), να σκοτωθεί από πτήση ρουτίνας;
Κάποιοι άφησαν αιχμές ότι ήταν πιωμένος, άλλοι πάλι έβλεπαν πίσω από τον θάνατό του σκοτεινά συνωμοσιολογικά σενάρια, με τις φήμες να επεκτείνονται ακόμα και στον σοβιετικό ηγέτη Λεονίντ Μπρέζνιεφ, ο οποίος υποτίθεται ότι ήθελε τον Γκαγκάριν νεκρό εξαιτίας της ζήλιας του για τη φήμη που απολάμβανε ο κοσμοναύτης. Ήταν πράγματι μια ταραγμένη εποχή και η ανθρωπότητα είχε χάσει ένα από τα σύμβολα της νέας περιόδου της.
Πολύ πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2013, ο συνάδελφος κοσμοναύτης Αλεξέι Λεόνοφ αποκάλυψε ότι το δυστύχημα που στέρησε τη ζωή στον Γκαγκάριν οφειλόταν σε ένα μαχητικό Σουκόι που πετούσε πολύ χαμηλά και πέρασε ξυστά στο MiG του Γκαγκάριν, κάνοντας το να χάσει την πορεία του και να συντριβεί στο έδαφος.
Ο Γκαγκάριν ήταν μόλις 34 ετών όταν σκοτώθηκε, με τον πρόωρο θάνατό του να στερεί τον κόσμο από ένα είδωλο…