Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΩΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ "ΤΡΟΠΩΝ" ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Η Κρητική μουσική είναι μονοφωνική, όπως η Δημοτική μουσική της υπόλοιπης Ελλάδας (πλην ορισμένων πολυφωνικών τραγουδιών της Ηπείρου και Επτανήσου). 
Μορφολογικά προσομοιάζει με κάποιες μουσικές των νησιών, Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, όπως και στο χορό. 
Οι διαφοροποιήσεις από νομό σε νομό και από τις πεδινές στις ορεινές περιοχές, δίνουν ένα ιδιαίτερο και μοναδικό χρώμα. Επιρροές μπορεί να υπήρξαν από τα 400 περίπου χρόνια της Ενετοκρατίας και εντοπίζονται στις δυτικότροπες Λασιθιώτικες μελωδίες, που στην πορεία όμως υιοθετήθηκαν από τους κάτοικους του Ψηλορείτη και μετετράπησαν σε καθαρό κρητικό ιδίωμα, τις χυ(ει)ματικές κοντυλιές που έως τότε πιθανολογούμε ότι τραγουδιόνταν σε άλλους σκοπούς ή ήταν μόνο απαγγελία.

Για τις ρίμες, οι παλιοί υποστηρίζουν ότι τραγουδιόνταν σε δύο σκοπούς.
Ρίμες βγάζανε σε όλη την Κρήτη, για γεγονότα ιστορικά, ηρωικά ή της καθημερινότητας, μία συνήθεια πανάρχαιη.
Το δημοτικό τραγούδι και η βυζαντινή μουσική, που διαιωνίζουν την αρχαιοελληνική μουσική κληρονομιά όπως διαδόθηκε από τον Μ.Αλέξανδρο στους λαούς της ανατολής μέχρι Ινδία, Περσία, Αραβία, είναι μουσική της εγρήγορσης του νου.
Ο παραδοσιακός Έλληνας ακροατής και χορευτής, και ειδικότερα ο Κρητικός, συμμετέχει και στο παραμικρό μουσικό παιχνίδισμα του οργανοπαίκτη, τη μελωδική δημιουργία του οποίου παρακολουθεί άμεσα, χορεύοντας ή ακούγοντας ή και τραγουδώντας μαζί του αλλά και ο μουσικός συμμετέχει αυτοσχεδιάζοντας σε κάθε τσαλίμι του χορευτή!

Εξάλλου η Κρητική Μουσική, εξακριβωμένα, δεν αποδίδεται επακριβώς με την ευρωπαϊκή μουσική σημειογραφία όπου καταγράφονται μόνο τόνοι και ημιτόνια και οι σταθερές νότες.
Η λύρα και το βιολί δεν έχουν τάστα και οι μουσικοί της Κρητικής - Ελληνικής μουσικής και οι τραγουδιστές των Ριζίτικων, μπορούν να παίζουν και να τραγουδούν και στα μεσοδιαστήματα μεταξύ νότας και ύφεσης ή δίεσής της. 
Για το λόγο αυτό, το λαγούτο που συνοδεύει τη λύρα και το βιολί, δεν έχει σταθερά προσαρμοσμένα τάστα αλλά τους κινητούς "μπερντέδες" τους οποίους οι μερακλήδες γνώστες μουσικοί μετακινούν, ανάλογα με τον Δρόμο (μακάμι) που θα ακολουθήσουν όταν παίζουν πρίμα τη μελωδία.
(Το ούτι δεν έχει καν τάστα ή μπερντέδες για τον ίδιο λόγο).

Η Βυζαντινή μουσική παρασημαντική, όπου οι νότες χωρίζονται μεταξύ τους έως και σε 9 διαστήματα, μπορεί να καταγράψει καλύτερα την Κρητική μουσική, αλλά και πάλι περιορισμένα.

Μια άλλη βασική διαφορά της Ευρωπαϊκής Μουσικής με την Ελληνική παραδοσιακή μουσική και συνεπώς τη Κρητική, είναι ότι 
η Κρητική Μουσική (όπως και η Βυζαντινή και η Δημοτική Ελληνική Μουσική) είναι τροπική, ακολουθεί δηλ. τους λεγόμενους δρόμους (τους  αρχαίους "τρόπους", τους ήχους της Βυζαντινής μουσικής, τα εξ αυτής "μακάμια" των λαών της ανατολικής Μεσογείου) ξεκινώντας από τη βασική νότα που επιλέγει ο μουσικός ενώ η δυτική μουσική με τη συγκερασμένη μουσική κλίμακα καταγράφει επακριβώς συγκεκριμένες νότες.

(Πηγή: Βικιπαίδεια)

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Οι μουσικό σύστημα των αρχαίων Ελλήνων αναπτύχθηκε σταδιακά. 
Αρχικά ήταν πιθανότατα πεντατονικό, δηλαδή μια κλίμακα είχε μόνο 5 βαθμίδες (αντίστοιχα με αυτό που επιβιώνει έως τις μέρες μας στην Ήπειρο).
 Με την προσθήκη ακόμη 2 φθόγγων στην κλίμακα τον 8ο αι. μετεξελίχθηκε σε επτατονικό το οποίο διαμόρφωσε το διατονικό σύστημα Τέλειον. 
Το τονικό σύστημα της αρχαίας Ελλάδας αποτέλεσε τη βάση του τονικού συστήματος της νεότερης εποχής, έως και τις μέρες μας.

Ονομασίες φθόγγων - Τετράχορδα.
Επειδή η λύρα ήταν το κύριο μουσικό όργανο των αρχαίων Ελλήνων, το μουσικό σύστημα στηρίζεται σ’ αυτήν:

οι ονομασίες των φθόγγων αντιστοιχούν στις ονομασίες των χορδών της.
οι κλίμακες ήταν κατιούσες όπως και οι χορδές στο κράτημα του οργάνου
οι κλίμακες προκύπτουν από 2 ομάδες 4 χορδών που ονομάζονται «τετράχορδα».
Οι ονομασίες των χορδών και των φθόγγων ήταν:
Στην τρίχορδη:

νήτη (=η πιο κάτω), [αντίστοιχη με τη Μι]
μέση, [Λα] και
υπάτη (=η πιο πάνω), [Μι]
Στις χορδές προστέθηκαν

η παραμέση [Σι] μετά τη μέση
η παρανήτη [Ρε] πριν τη νήτη και αργότερα
η λιχανός (=του δείκτη), [Σολ] πριν τη μέση.
Τέλος, προστέθηκαν

η τρίτη [Ντο] και
η παρυπάτη [Φα]
διαμορφώνοντας έτσι μία πλήρη διατονική κλίμακα.

Δεν χρησιμοποιείται το συγκερασμένο, αλλά το φυσικό κούρδισμα. 
Οι τόνοι και τα ημιτόνια δεν ήταν όλα ίσα μεταξύ τους αλλά διέφεραν ελαφρά ανάλογα με τη θέση τους. 
Ο συνδυασμός τόνων και ημιτονίων διαμορφώνει τρία τετράχορδα.
 Κάθε τετράχορδο έχει ονομασία που παραπέμπει στην καταγωγή του.
δώριο
φρύγιο
λύδιο
Η - Τ - Τ

Τ - Η - Τ

Τ – Τ - Τ

Τρόποι
Χαρακτηριστικό του συστήματος είναι η χρήση, όχι μόνο 2, όπως συμβαίνει με τον μείζονα και ελάσσονα στο δυτικό τονικό σύστημα, αλλά 7 τρόπων που ονομάζονται και αρμονίαι. 
Ο τρόπος δεν σήμανε μόνο την κλίμακα, αλλά και τον τρόπο (το ύφος) που παιζόταν ένα κομμάτι. 
Κάθε τρόπος έχει δύο τετράχορδα, που συνδέονται με ένα τόνο. 
Έτσι προκύπτουν οι τρόποι:

Δώριος
Μι - Μι

Φρύγιος
Ρε - Ρε

Λύδιος
Ντο - Ντο

Υποδώριος ή Αιόλιος

Λα-Λα
Υποφρύγιος ή Ιόνιος

Σολ – Σολ

Υπολύδιος
Φα – Φα

Μιξολύδιος
Σι – Σι

Αλλοιώσεις δεν υπήρχαν, με την έννοια που τις χρησιμοποιούμε σήμερα, αλλά υπήρχαν τα γένη (διατονικό, χρωματικό, εναρμόνιο) που αλλοίωναν (όξυναν ή βάρυναν) τους φθόγγους και κατά συνέπεια τα τετράχορδα. Δείτε ένα παράδειγμα στον πίνακα που ακολουθεί:

Το εναρμόνιο τετράχορδο μάλιστα, όπως φαίνεται και στο σχήμα, χρησιμοποιούσε και τέταρτα του τόνου που του προσέδιδαν χαρακτηριστικό χρώμα.

Η σημειογραφία

Υπήρχαν δύο ειδών σημειογραφίες (παρασημαντικές) η φωνητική και η οργανική.

Η λογική τους είναι απλή. 
Στην φωνητική σημειογραφία χρησιμοποιούνται γράμματα του ιωνικού αλφαβήτου (που μοιάζει με το σύγχρονο), που αντιστοιχούν σε κάποιο τονικό ύψος.

Σε κάθε φθόγγο αντιστοιχείται ένα γράμμα για τη κανονική του μορφή, το επόμενο για την 1η όξυνση (αλλοίωση) και το επόμενο για την 2η όξυνση. Μετά ακολουθεί ο επόμενος φθόγγος (προς τα κάτω). Π.χ. Το Φα ->Α το Φα# ->Β, Το Φα##-> Γ, το Μι -> Δ κ.ο.κ.

Στην οργανική σημειογραφία χρησιμοποιούνται γράμματα άλλου τοπικού αλφάβητου (πιθανώς αργίτικου) που περιστρέφονται για κάθε όξυνση. Η σημειογραφία αυτή χρησιμοποιήθηκε έως τον 3ο αιώνα μ.Χ., οπότε αντικαταστάθηκε με τη νευματική.

(Πηγή: musicportal.gr)

Επιμέλεια παράθεσης κειμένων και στοιχείων γιαυτό το δημοσίευμα στον Αντίλογο Χανίων: Κώστας Ντουντουλάκης