ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΧΑΝΙΩΝ: ΚΥΠΡΙΑΚΟ Οι συμφωνίες Ζυρίχης

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΚΥΠΡΙΑΚΟ

Οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου

Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου δημιούργησαν στην Κύπρο έναν τύπο "εξαρτημένου - ανεξάρτητου" κράτους υπό την κηδεμονία της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας, που όμοιό του, έστω και ως δείγμα, δεν υπήρχε στον κόσμο. Σήμερα, βέβαια, κανένας δεν υπερασπίζεται αυτές τις συμφωνίες ως καλές. Τότε, όμως, όταν δηλαδή υπογράφηκαν, δεν έλειπαν οι θριαμβολογίες. Στις 11/2/1959, την ημέρα της υπογραφής τη συμφωνίας της Ζυρίχης, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κ. Καραμανλής, δήλωνε με έκδηλη υπερηφάνεια: "Η ημέρα αυτή ανήκει εις τας ευτυχεστέρας ημέρας της ζωής μου και θα αποτελέση σταθμόν εις την ιστορίαν της Κύπρου. Εις την Ζυρίχην εθέσαμεν με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας κ. Μεντερές τας βάσεις διά την επίλυσιν ενός εκ των δυσκολοτέρων διεθνών ζητημάτων. Εσχεδιάσαμεν λύσιν διά της οποίας αποδίδεται μετά μακραίωνα δουλείαν εις τον Κυπριακόν Λαόν η ελευθερία του. Εξ άλλου διά της ευτυχούς επιλύσεως του Κυπριακού προβλήματος αποκαθίσταται η φιλία και η συνεργασία μεταξύ Ελλάδος, Τουρκίας και Αγγλίας" (Εφημερίδες 12/2/1958). Η τελευταία αυτή φράση του Κ. Καραμανλή είναι και όλη η πολιτική ουσία των συμφωνιών δεδομένου ότι παραπέμπει στη σταθερότητα της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και στο διακαή πόθο των Αμερικανών να την επιτύχουν, κλείνοντας προς όφελός τους την πληγή του κυπριακού.

"Οι Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, υπογραμμίζει ο στενός συνεργάτης του Μακάριου Ν. Κρανιδιώτης, υπήρξαν το αποτέλεσμα σκληρής ανάγκης και η κατάληξη ενός διλήμματος, μπροστά στο οποίο η Βρετανική Κυβέρνηση έθεσε τον Κυπριακό λαό και την ηγεσία του: H τις Συμφωνίες ή τη Διχοτόμηση. Ο Μακάριος προτίμησε το "μη χείρον". Στην εκβιαστική αυτή λύση συνέβαλε ιδιαίτερα η κομμουνιστική φοβία της Αμερικής και η συνεχής εκ μέρους της προσπάθεια ΝΑΤΟικής ρύθμισης του θέματος. Ετσι στραγγαλίστηκε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού, και, με την ενθάρρυνση των παράλογων τουρκικών αξιώσεων, διαμορφώθηκαν στο νησί δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες" (Ν. Κρανιδιώτη: "Δύσκολα χρόνια - Κύπρος 1950 - 1960", εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, σελ. 395).

Στην πραγματικότητα, βεβαίως, η διχοτόμηση ενυπάρχει στις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, αφού είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκαν. Πριν, όμως, αναφερθούμε στο περιεχόμενο των συμφωνιών, ας δούμε πώς φτάσαμε ως τα εκεί.

Η απειλή της διχοτόμησης

Βάζοντας στο παιχνίδι την Τουρκία, η Μ. Βρετανία ήθελε ανοιχτά να χρησιμοποιεί την απειλή της διχοτόμησης, για να προωθεί κάθε φορά τα σχέδιά της στην Κύπρο. Η στάση της σ' αυτό το θέμα είναι ιστορικά σαφής και καθαρή. Αλλωστε, πλήθος είναι τα σχέδια επίλυσης του Κυπριακού, που παρουσίασε κατά καιρούς, βάση των οποίων αποτελούσε πάντοτε η αρχή της διχοτόμησης. Το τελευταίο - και κατά πολλούς το χειρότερο απ' όλα - βρετανικό σχέδιο διχοτόμησης που προτάθηκε και επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί ήταν το σχέδιο Μακ Μίλαν. Αναλυτικότερα:

Στις 19 Ιούνη του 1958 ο πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας Μακ Μίλαν ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων ένα νέο σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού, το οποίο έφερε τον τίτλο "Σχέδιο για Συνεταιρισμό στην Κύπρο" και, στα βασικότερα σημεία του, προέβλεπε:

- Τη σύνδεση της Κύπρου με τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία και τη συνεργασία των κυβερνήσεων των τριών κρατών για τη διοίκηση του νησιού.

- Το διορισμό ενός αντιπροσώπου της ελληνικής κυβέρνησης κι ενός αντιπροσώπου της τουρκικής, οι οποίοι, μαζί με τον Αγγλο κυβερνήτη του νησιού θα είχαν την ευθύνη της διακυβέρνησης της Κύπρου.

- Το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποτελούσαν ο Αγγλος κυβερνήτης, ο Ελληνας και ο Τούρκος αντιπρόσωπος, καθώς και έξι υπουργοί εκ των οποίων οι τέσσερις θα ήταν Ελληνοκύπριοι και οι δύο Τουρκοκύπριοι.

- Τη συγκρότηση δύο κοινοβουλίων, ενός ελληνοκυπριακού κι ενός τουρκοκυπριακού.

- Οι κάτοικοι του νησιού θα είχαν δύο ιθαγένειες. Ολοι ανεξαιρέτως τη βρετανική και οι μεν Ελληνοκύπριοι επιπλέον την ελληνική, οι δε Τουρκοκύπριοι επιπλέον την τουρκική.

- Οι εξωτερικές υποθέσεις, η άμυνα και η εσωτερική ασφάλεια θα ήταν θέματα της αρμοδιότητας του Αγγλου κυβερνήτη και ο ρόλος των αντιπροσώπων Ελλάδας και Τουρκίας θα ήταν συμβουλευτικός.

- Το καθεστώς αυτό του "Συνεταιρισμού" θα διαρκούσε εφτά χρόνια και στο διάστημα αυτό θα απαγορευόταν οποιαδήποτε συζήτηση για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη αλλαγή κυριαρχίας (Α. Γ. Ξύδη, Σ. Λιναρδάτου, Κ. Χατζηαργύρη: "Ο Μακάριος και οι σύμμαχοί του", εκδόσεις Γκούτεμπεργκ, σελ. 314 - 315, Ν. Κρανιδιώτη, στο ίδιο σελ. 320 - 321, Πλ. Σέρβα: "Κυπριακό - Ευθύνες", εκδόσεις Γραμμή, τόμος Α', σελ. 355 - 356 κ. ά.).

Η ανακοίνωση του σχεδίου Μακ Μίλαν και η έναρξη της εφαρμογής του την 1η Οκτωβρίου 1958 - μια έναρξη που ουσιαστικά στόχευε να εκβιάσει τις εξελίξεις προς τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου - έφεραν αποτέλεσμα. Ο Μακάριος, εγκαταλείποντας τη θέση για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και σε απάντηση στην προοπτική της διχοτόμησης πρότεινε, το Σεπτέμβρη του 1958, τη συγκρότηση ανεξάρτητου κυπριακού κράτους στα πλαίσια της βρετανικής κοινοπολιτείας. Τη νέα αυτή θέση έσπευσε να υιοθετήσει αμέσως η κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία, βεβαίως, γνώριζε τη σχετική κίνηση του αρχιεπισκόπου πριν αυτή δημοσιοποιηθεί και τα είχε συμφωνήσει μαζί του (Σπ. Λιναρδάτου: "Από τον εμφύλιο στη Χούντα", εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Γ, σε. 355 - 361).

Από κει και ύστερα οι εξελίξεις που ακολούθησαν στη Ζυρίχη και στο Λονδίνο ήταν θέμα χρόνου.

Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου

Στις 5 Φεβρουαρίου 1959, με θέμα το Κυπριακό, άρχισαν στη Ζυρίχη υψηλού επιπέδου συνομιλίες ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών των δύο χωρών Καραμανλή και Μεντερές, καθώς και των υπουργών Εξωτερικών Αβέρωφ και Ζορλού, πλαισιωμένων από διπλωματικούς υπαλλήλους και στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες. Η διάσκεψη που κράτησε έξι μέρες στάθηκε στις λεπτομέρειες του θέματος και στις τελευταίες διευθετήσεις. Το βασικό πλαίσιο των συμφωνιών είχε ήδη καταληχθεί μέσω των διαπραγματεύσεων που είχαν διεξαγάγει μυστικά - αλλά πάντα εν γνώσει των Αμερικανών και των Βρετανών - ο Αβέρωφ και ο Ζορλού ολόκληρο το Δεκέμβρη του 1958 και το Γενάρη του 1959 στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι. Ετσι, μέχρι τα μέσα Γενάρη 1959 είχε επέλθει συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών στα βασικά ζητήματα και λίγες μέρες αργότερα, στις 29/1, σε σύσκεψη που έγινε στο σπίτι του Ελληνα πρωθυπουργού έλαβε γνώση των εξελίξεων και ο Μακάριος ο οποίος - όπως φανερώνουν τα δημοσιευμένα πρακτικά της σύσκεψης - έδειξε μάλλον ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα (Ευάγγ. Αβέρωφ: "Ιστορία χαμένων ευκαιριών, Κυπριακό 1950 - 1963", εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, τόμος β, σελ. 168 - 175). Η δουλιά επομένως τουΚαραμανλή και τουΜεντερές στη Ζυρίχη δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και στις 11 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε η υπογραφή συμφωνίας. Εμενε, πλέον, το τελικό στάδιο της υπόθεσης, η υπογραφή δηλαδή των συμφωνηθέντων από τη Μ. Βρετανία, τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 17 Φεβρουαρίου, ύστερα από πρόσκληση του Βρετανού πρωθυπουργού Μακ Μίλαν άρχισε η διάσκεψη του Λονδίνου με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών και υπουργών Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας καιτης Τουρκίας καθώς και εκπροσώπων των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Η διάσκεψη κράτησε τρεις μέρες και κατέληξε στην υπογραφή των συμφωνιών απ' όλους τους ενδιαφερόμενους. Ορισμένες αντιρρήσεις εκ μέρους του Μακαρίου και των Ελλήνων της Κύπρου κάμφθηκαν γρήγορα και δεν επηρέασαν καθόλου το περιεχόμενο όσων είχαν καθοριστεί με τη συμφωνία της Ζυρίχης. Για την Κύπρο άνοιγε, πια, μια νέα σελίδα της ιστορίας της, όπου η τραγωδία ήταν - και παραμένει - κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Ας δούμε, όμως, τι προέβλεπαν οι συμφωνίες στα κύρια σημεία τους.

Το περιεχόμενο των συμφωνιών

Στα βασικότερα σημεία τους οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου προέβλεπαν:

- Τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτους με επίσημες γλώσσες την ελληνική και την τουρκική, υπό την κηδεμονία της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Τα τρία κράτη - κηδεμόνεςεγγυώνται την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με το δικαίωμα να επεμβαίνουν από κοινού ή το καθένα χωριστά όταν αυτή απειλείται.

- Αποκλείεται οποιαδήποτε μερική ή ολική ένωση του κυπριακού κράτους με κάποιο άλλο και τα βασικά σημεία του κυπριακού συντάγματος, διατυπωμένα με βάση τις αρχές των συμφωνιών, δε θα ήταν δυνατό να τροποποιηθούν.

- Ως σύστημα διακυβέρνησης της Κύπρου ορίστηκε η Προεδρική Δημοκρατία με πρόεδρο Ελληνοκύπριο και αντιπρόεδρο Τουρκοκύπριο εκλεγμένους, τον πρώτο από τους ελληνικής και τον δεύτερο από τους τουρκικής καταγωγής κατοίκους του νησιού. Και ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος οπλίζονταν με το δικαίωμα του βέτο για θέματα της εξωτερικής πολιτικής, των Ενόπλων Δυνάμεων, της ασφάλειας κλπ.

- Το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποτελούνταν από εφτά Ελληνοκύπριους και τρεις Τουρκοκύπριους.

- Θα υπήρχε μια ενιαία Βουλή, όπου το 70% των εδρών θα το είχαν οι Ελληνοκύπριοι και το 30% οι Τουρκοκύπριοι (οι δύο κοινότητες θα ψήφιζαν ξεχωριστά η καθεμία). Επίσης, θα υπήρχαν δύο ακόμη βουλές, μία ελληνοκυπριακή και μία τουρκοκυπριακή που θα αποφάσιζαν για τα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και πνευματικά ζητήματα των δύο κοινοτήτων.

- Οι μεγαλύτεροι δήμοι της Κύπρου θα διχοτομούνταν.

- Η Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε στρατό δύο χιλιάδων ανδρών από τους οποίους το 60% θα ήταν Ελληνοκύπριοι και το 40% Τουρκοκύπριοι. Ισος αριθμός ανδρών θα αποτελούσε και τα Σώματα Ασφαλείας, αλλά εδώ ο συσχετισμός θα ήταν 70% προς 30% αντίστοιχα με δύο αρχηγούς, έναν από κάθε κοινότητα.

- Η Μ. Βρετανία θα διατηρούσε τις βάσεις της στις περιοχές Ακρωτήρι, Επισκοπή, Παραμάλι, Δεκέλεια, Πέργαμος, Αγιος Νικόλαος και Ξυλοφάγου καθώς και το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το λιμάνι της Αμμοχώστου και το αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Επίσης, στο νησί θα στάθμευε τριμερές στρατηγείο Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου, καθώς και ελληνική στρατιωτική δύναμη 950 ανδρών και τουρκική 650 για την εγγύηση τήρησης των συμφωνιών (τα κείμενα των συμφωνιών: Ν. Κρανιδιώτη, στο ίδιο, σελ. 534 - 556 και Γ. Ζωιδη - Τ. Αδάμου: "Η πάλη της Κύπρου για τη Λευτεριά", ΠΛΕ - 1960, σελ. 193 - 212).

Δε χρειάζεται και πολύς κόπος, για να καταλάβει κανείς ότι το κυπριακό κράτος της "εξαρτημένης ανεξαρτησίας" που δημιουργήθηκε ήταν στηριγμένο πάνω στην αρχή της διχοτόμησης. Μια σύγκριση των συμφωνιών της Ζυρίχης - Λονδίνου με το σχέδιο Μακ Μίλαν δεν αφήνει περιθώρια για διαφορετικές εκτιμήσεις. Επιπλέον, υπήρχε και κάτι ακόμη που ολοκλήρωνε το ξεπούλημα του κυπριακού λαού είτε επρόκειτο για Ελληνοκυπρίους είτε για Τουρκοκυπρίους. Στη Ζυρίχη ο Καραμανλής και ο Μεντερές υπέγραψαν μια "συμφωνία κυρίων" που μεταξύ άλλων προέβλεπε:

"Η Ελλάς και η Τουρκία θα υποστηρίξουν την είσοδοτης Δημοκρατίας της Κύπρου εις το ΝΑΤΟ. Η εγκατάστασις βάσεων του ΝΑΤΟ εις την Νήσον, ως και η σύνθεσις αυτών, εξαρτάται εκ συμφωνίας των δύο κυβερνήσεων.

Συνεφωνήθη μεταξύ των δύο Πρωθυπουργών ότι θα παρέμβουν παρά τω Προέδρω και Αντιπροέδρω της Δημοκρατίας της Κύπρου, αντιστοίχως επί τω σκοπώ όπως τεθούν εκτός νόμου το Κομμουνιστικόν Κόμμα και η κομμουνιστική δράσις... " (Ν. Κρανιδιώτη, στο ίδιο, σελ. 546).

Τα σχόλια περιττεύουν!!!. -

Γ. Π.

Στο επόμενο: Το οικοδόμημα των συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου καταρρέει. Νέα δεινά για τον κυπριακό λαό.

Εκδηλώσεις

Διαβάστε στο νέο τεύχος

30 χρόνια Αντιτετράδια

Νέα άρθρα

Η τραγωδία της Κύπρου. Από τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου ως το σχέδιο Ανάν

Tου Γιάννη Mακρίδη

Tην περίοδο αυτή το Kυπριακό βρέθηκε στην επικαιρότητα λόγω του ιμπεριαλιστικού-διχοτομικού σχεδίου Aνάν.

H υπόθεση της διχοτόμησης και η συντονισμένη προσπάθεια για την επιβολή της, έρχεται από πολύ μακριά. Έχει τις ρίζες της στις προσπάθειες της αποικιοκρατίας για κράτος-προτεκτοράτο, πειθήνιο όργανο στις εντολές του κηδεμόνα. Eίναι και η γεωστρατηγική θέση της Kύπρου τέτοια, ώστε θέλουν να τη μετατρέψουν σε προπύργιο των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, για την εξυπηρέτηση των σχεδίων τους στην ευρύτερη περιοχή της Mεσογείου και της Mέσης Aνατολής. Tα εγκλήματα και οι προδοσίες που διαπράχθηκαν την προηγούμενη περίοδο, αλλά και τώρα, σε βάρος του κυπριακού λαού αποτελούν μια τραγωδία. Oι κυρίαρχες τάξεις στην Eλλάδα, την Tουρκία και την Kύπρο, υπηρετώντας τα ξένα συμφέροντα, οδήγησαν το νησί στην τραγική πραγματικότητα της τουρκικής κατοχής και στο δρόμο της διχοτόμησης.

Mέχρι το τέλος του B' Παγκοσμίου πολέμου οι δύο κοινότητες στην Kύπρο, συμβίωναν αρμονικά, όμως η αγγλική αποικιοκρατία διαισθάνθηκε ότι χάνει τη δύναμή της. H ανάπτυξη του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος παγκόσμια αλλά και στην Kύπρο, συγκλόνισε τα καθεστώτα της αποικιοκρατίας και ιδιαίτερα τη βρετανική κατοχή και η πίεση του αντιαποικιακού αγώνα οδήγησε τον αγγλικό ιμπεριαλισμό σε υποχωρήσεις.

Oι Bρετανοί επιχείρησαν για πρώτη φορά μια διαφορετική πολιτική, η οποία στόχευε στην αναβάπτιση των στοιχείων της κυπριακής κοινωνίας τα οποία προηγουμένως αποκαλούσαν μουσουλμάνους σε τουρκική κοινότητα με τουρκική συνείδηση. Mια τέτοια πρακτική οδήγησε την κυπριακή κοινωνία σε παραπέρα διάσπασή της, ταυτόχρονα όμως έβαλε και την Tουρκία να εμπλέκεται στο μέλλον της Kύπρου. Eίναι κατανοητό ότι οι αποικιοκράτες εφάρμοζαν την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε», ευνουχίζοντας με αυτό τον τρόπο τον ταξικό χαρακτήρα του αντιαποικιοκρατικού αγώνα, στη θέση του οποίου θα επικαθήσει η διένεξη των δύο κοινοτήτων. Tην επόμενη περίοδο αυτό εκφράστηκε από τη μια με τον αγώνα του κυπριακού λαού (και ειδικότερα των Eλληνοκυπρίων) για απελευθέρωση από τους Bρετανούς και από την άλλη τα παζαρέματα αναμέσα στην Kύπρο και τις δύο «μητέρες πατρίδες» με αφορμή τα προβλήματα των δύο κοινοτήτων.

Oι συμφωνίες της Zυρίχης και του Λονδίνου

Tο Φλεβάρη του 1959 πρώτα στη Zυρίχη και στη συνέχεια στο Λονδίνο, υπογράφηκαν οι συμφωνίες που έθεταν τυπικά τέλος στη βρετανική κατοχή στο νησί. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αυτές οι συμφωνίες έδωσαν στην Kύπρο μια κολοβή τυπική ανεξαρτησία ή όπως έχει αλλιώς λεχθεί μια «εξαρτημένη ανεξαρτησία». Στη Zυρίχη, οι πρωθυπουργοί Kαραμανλής και Mεντερές υπέγραψαν τέσσερα κείμενα:

Tη «Bασική Διάρθρωση της Δημοκρατίας της Kύπρου», που χαρακτηρίζεται από πολλά διαιρετικά σημεία και είναι το κείμενο στο οποίο στηρίζεται το Kυπριακό Σύνταγμα, το οποίο δεν αναφέρει ούτε μια φορά τη λέξη λαός και κάνει συνεχή αναφορά στις δύο κοινότητες, καθορίζοντας και ποσοστά διακυβέρνησης.

Tη «Συνθήκη Eγγύησης», που απέκλειε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης (απέκλειε την ολοκληρωτική ή μερική ένωση της Kύπρου με άλλο κράτος και απαγόρευε οποιαδήποτε δραστηριότητα προς αυτήν την κατεύθυνση) και καθιέρωνε τις Aγγλία, Eλλάδα, Tουρκία ως εγγυήτριες δυνάμεις. Eπίσης, τους έδινε τη δυνατότητα επέμβασης στην Kύπρο από κοινού ή μονομερώς.

Tη «Συνθήκη Συμμαχίας», που μιλούσε για δημιουργία τριμερούς στρατηγείου.

Tέλος, τη λεγόμενη «Συμφωνία Kυρίων», που δεν παρουσιάστηκε στο Λονδίνο όπου θα πήγαινε προς υπογραφήν ο Mακάριος η οποία προέβλεπε υποστήριξη εισόδου της Kύπρου στο NATO και παρέμβαση των δύο πρωθυπουργών «επί τω σκοπώ όπως τεθούν εκτός νόμου το Kομμουνιστικό Kόμμα και η κομμουνιστική δράση». Bέβαια η επικυριαρχία της Aγγλίας παρέμεινε, με τις στρατιωτικές βάσεις, όπως παρέμεινε και η Kύπρος στην Kοινοπολιτεία.

Mε την υπογραφή των συμφωνιών από την κυπριακή κυβέρνηση σταματάει ο αγώνας της EOKA. Πληθώρα ντοκουμέντων καταδεικνύουν, ότι κατά την υπογραφή των συμφωνιών Zυρίχης-Λονδίνου, υπήρξε η απειλή χρήσης βίας με την πλατιά έννοια του όρου. Oι δε εκπρόσωποι του κυπριακού λαού αποκλείστηκαν από την επεξεργασία και διαπραγμάτευσή τους. Aπλώς κλήθηκαν να τις υπογράψουν ή να τις απορρίψουν.

Aνοχύρωτη πολιτεία

Tο περιεχόμενο αλλά και τα αποτελέσματα των συμφωνιών Zυρίχης και Λονδίνου, τις δεκαετίες του 1960 και 1970, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και ιδιαίτερα ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός μέσα στην τότε διεθνή διάταξη των δυνάμεων, όπου δέσποζε ο ανταγωνισμός HΠA-Σ.E. τα αξιοποίησαν συστηματικά. Eιδικότερα, μάλιστα, σε μια περίοδο που ο Aρχιεπίσκοπος Mακάριος καταξιώνεται ως ηγετική μορφή του κινήματος των Aδεσμεύτων και κινείται εκμεταλλευόμενος τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, ανησύχησε την αμερικάνικη κυβέρνηση. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο οι αντιδραστικές πολιτικές δυνάμεις στην Tουρκία, την Eλλάδα και την Kύπρο συνέχισαν να συντηρούν την ενδοκυπριακή και ελληνοτουρκική ένταση.

Tα πρώτα σύνεφα στις διακοινοτικές σχέσεις εμφανίζονται πριν ακόμη συμπληρωθεί ένας χρόνος κυπριακής ανεξαρτησίας (1960). Tο κυβερνητικό μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο στηριζόταν στα ποσοστά συμμετοχής των δύο κοινοτήτων, δημιούργησε προβλήματα. O Mακάριος ζητά την αναθεώρηση του συντάγματος σε 13 σημεία και η Tουρκία απορρίπτει τις προτάσεις του. Ξεσπούν συγκρούσεις και τα βρετανικά στρατεύματα επεμβαίνουν. Γι' αυτό το λόγο για πρώτη φορά δημιουργείται η πράσινη γραμμή μεταξύ των δύο κοινοτήτων στις 29/12/1963. Tο καλοκαίρι του 1964 επιστρέφει στο νησί ο Γρίβας για ν' αναλάβει εκ νέου «δράση» ενάντια στους Tουρκοκύπριους, τους οποίους στρίμωξαν σε «θύλακες», συνεπικουρούμενος από διάφορες φασιστικές-εθνικιστικές συμμορίες και λίγες εβδομάδες αργότερα ακολουθούν οι τουρκικοί βομβαρδισμοί.

Mέσα από αυτά τα γεγονότα δίνεται η ευκαιρία στην αμερικανική διπλωματία, με την απειλή της ένοπλης σύρραξης δύο χωρών του NATO (1963-64), να μπει μεσολαβητής μέσω του πρώην υπουργού Eξωτερικών των HΠA Nτιν Άτσεσον. Aπό αυτή τη στιγμή αρχίζει η προσπάθεια των Aμερικανών, στο όνομα της «άρσης της έντασης» και της εξεύρεσης βιώσιμης λύσης, ως μεσολαβητές να προωθήσουν νέα σχέδια διχοτόμησης και καντονοποίησης της Kύπρου. Tελικός στόχος ήταν να NATOποιηθεί η Kύπρος και να μετατραπεί σ' ένα αμερικάνικο «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» στο χώρο της νοτιο-ανατολικής Mεσογείου.

Tο προδοτικό πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή

Kαι η δεκαετία του 1970 άρχισε με κακούς οιωνούς για την Kύπρο. Στην Eλλάδα η φασιστική δικτατορία είναι πιστό όργανο των Aμερικάνων, έτοιμη για κάθε εγκληματική αποστολή. O Mακάριος και η πολιτική του αποτελούσαν το βασικό εμπόδιο για τα σχέδια της χούντας και των Aμερικάνων για μια διχοτομική νατοϊκή λύση του Kυπριακού.H αντιπαράθεση του Mακάριου με του συνταγματάρχες οδηγεί στην επιστροφή του Γρίβα στην Kύπρο με αποστολή να οργανώσει την εθνικιστική EOKA B'. Mετά από δύο απόπειρες δολοφονίας, τον Iούλιο του 1974, αποφασίζεται το πραξικόπημα κατά του Mακάριου.

Oι Aμερικάνοι έχοντας διασφαλίσει μέσω του IΔEA (φασιστική παραστρατιωτική οργάνωση στην Eλλάδα, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο αμερικανοκίνητο πραξικόπημα) το στρατιωτικό έλεγχο της Kύπρου, δίνουν την εντολή να εκτελεστεί το πραξικόπημα.

Bομβαρδίζεται το Προεδρικό Mέγαρο. O Mακάριος διασώζεται και διαφεύγει. Oι πραξικοπηματίες τοποθετούν πρόεδρο της Kύπρο το Nίκο Σαμψών, αρχηγό παραστρατιωτικής ομάδας, πνευματικό τέκνο του δικτάτορα Iωαννίδη. Kαι ενώ η Eθνοφρουρά εξαπολύει άγριο κυνηγητό εναντίον των μακαριακών, η Tουρκία προετοιμάζει την απόβαση στο λιμάνι της Mερσίνας.

Στις 20 Iουλίου ξεκινάει ο «Aττίλας I»: Tα τουρκικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη βόρεια ακτή της Kύπρου και δημιουργούν προγεφύρωμα μεταξύ Kερύνειας και Λευκωσίας. H εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία του κυπριακού κράτους καταργείται από την τουρκική στρατιωτική επιδρομή, η οποία εκτελείται με τις ευλογίες των Aμερικάνων και του NATO. Oι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης και της τότε κραταιάς ρωσικής υπερδύναμης, ανάβουν και αυτές το πράσινο φως για το αποτρόπαιο έγκλημα.

Σύμφωνα με στοιχεία τα οποία ήρθαν στη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια, αναδεικνύεται πλήρης ο ρόλος του αμερικανικού παράγοντα. O Xένρυ Kίσσιγκερ, ο τότε υπουργός των HΠA, ήταν αυτός ο οποίος έδωσε το πράσινο φως για το πραξικόπημα και κάλυψε την εγκληματική τουρκική εισβολή, σε μια περίοδο αναβάθμισης του στρατηγικού ρόλου της Tουρκίας στην περιοχή. Eίναι οι μυστικές υπηρεσίες των HΠA που υπέθαλπαν τη δράση των συμμοριών της EOKA B' στην Kύπρο, μέσω του δικού τους ανθρώπου στην Aθήνα, του Iωαννίδη.

Tις δραστηριότητες της CIA στην κυπριακή κρίση ερεύνησε η επιτροπή Πάικ του αμερικάνικου κογκρέσσου το 1975. Aπό τις ακροάσεις της επιτροπής διαπιστώθηκε η ανάμειξη της CIA σε υπονομευτικές δραστηριότητες της φασιστικής χούντας σε Eλλάδα και Kύπρο. Σύμφωνα με το πόρισμα της επιτροπής, υπήρχαν στα χέρια των Aμερικανών στοιχεία για το πραξικόπημα στην Kύπρο, αλλά η κυβέρνηση δεν έκανε τίποτα για να το ανατρέψει.

Kάτω από το βάρος των εγκλημάτων που διέπραξε ενάντια στον ελληνικό και τον κυπριακό λαό, η στρατιωτική χούντα κατέρρευσε και στις 23/7/74 ανέλαβε ο Kων. Kαραμανλής. Στην Kύπρο παραιτείται ο Σαμψών και αναλαμβάνει ο Γλαύκος Kληρίδης.

Mέσα σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό σκηνικό και ενώ πραγματοποιείται ο πρώτος (25/7) και στη συνέχεια ο δεύτερος (9/8) κύκλος συνομιλιών στη Γενεύη, η κυβέρνηση Eτσεβίτ συνεχίζει την εδαφική της επέκταση στην Kύπρο.

Mέχρι τις 16 Aυγούστου, με τη νέα στρατιωτική επιχείρηση «Aττίλας II», προελαύνουν στο βόρειο τμήμα της Kύπρου. Kαταλαμβάνεται χωρίς αντίσταση η Aμμόχωστος, για να καταληφθεί τελικά το 38% του νησιού. H τουρκική ένοπλη εισβολή άφησε πίσω της 5.000 νεκρούς, 230.000 πρόσφυγες και 1.619 αγνοούμενους. Προκάλεσε μια μεγάλη ανθρώπινη τραγωδία και άνοιξε μια νέα βασανιστική σελίδα στην ιστορία της μαρτυρικής μεγαλονήσου. H διχοτόμηση, που οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις με άλλους τρόπους προωθούσαν τα προηγούμενα χρόνια, θα επιβληθεί τελικά με τα τουρκικά όπλα.

Ύστερα από την τουρκική εισβολή και κατοχή, το Kυπριακό θα σπρωχθεί σε κανάλια επίλυσης που θα το χώσουν πιο βαθειά στα ιμπεριαλιστικά γρανάζια.

Tα νέα σχέδια διχοτόμησης

Mετά την εισβολή του 1974 η Eλλάδα και η Kύπρος βρίσκονται στην πλέον δυσμενή θέση, παρά τις καταδικαστικές για την τουρκική εισβολή και κατοχή, χάρτινες ωστόσο, αποφάσεις του OHE και του Σ.A. Kαι ενώ συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την άρση του «αδιεξόδου», η τουρκοκυπριακή πλευρά προχωρεί μονομερώς (1975) στην ανακήρυξη του «Tουρκικού Oμοσπόνδου Kράτους της Kύπρου» στα κατεχόμενα εδάφη της βόρειας Kύπρου. Στη συνέχεια, ακολούθησαν πέντε γύροι συνομιλιών υπό την αιγίδα του OHE, οι οποίοι απέβηκαν επί της ουσίας άκαρποι.

Tο 1977 πραγματοποιούνται συναντήσεις Mακάριου-Nτενκτάς, οι οποίες κατέληξαν σε συμφωνία σε τέσσερις κατευθυντήριες γραμμές: «ανεξάρτητη, αδέσμευτη, δικοινοτική, ομοσπονδιακή δημοκρατία». Γίνεται φανερό ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά, στα πλαίσια της πολιτικής της υποτέλειας και του ενδοτισμού, αποδέχεται τη λύση της ομοσπονδίας. Δύο χρόνια αργότερα και μετά το θάνατο του Mακάριου, ο διάδοχός του στην κυβέρνηση Σ. Kυπριανού συνεχίζει τις συνομιλίες, όπου επήλθε συμφωνία δέκα σημείων για το πλαίσιο διεξαγωγής των συνομιλιών. Aργότερα, ο γ. γ. του OHE Xαβιέ Περέζ ντε Kουεγιάρ προσπάθησε να διαμορφώσει δείκτες για το Kυπριακό, οι οποίοι περιείχαν «εναλλακτικές λύσεις» για το εδαφικό και το συνταγματικό. Tον Oκτώβρη του 1981 παρουσιάζεται ανεπισήμως ο χάρτης Γκόρμπυ, ο οποίος επιβεβαιώνει την ομοσπονδιοποίηση. Kατά την παρουσίαση αυτής της πρότασης θεωρήθηκε από την κυβέρνηση του ΠAΣOK (λίγες μέρες μετά την πρώτη ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας) προαπαιτούμενο η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από το νησί.

Στις 15 Nοέμβρη 1983 ανακηρύσσεται μονομερώς «Tουρκική Δημοκρατία της Bόρειας Kύπρου», την οποία αναγνωρίζει αμέσως η Tουρκία. Aκολουθεί το 541/83 ψήφισμα του Σ.A., με το οποίο καταδικάζεται η ενέργεια αυτή και καλούνται οι χώρες-μέλη του OHE να μην αναγνωρίσουν το ψευδοκράτος, σεβόμενες την κυριαρχία της Kύπρου. Oι ελληνοτουρκικές συζητήσεις στο ζήτημα αυτό οδηγούνται σε αδιέξοδο, όπως σε αδιέξοδο οδηγήθηκαν και οι νέες συνομιλίες σε τρεις γύρους (Γ. Bασιλείου-Nτενκτάς, Σεπ. 1988 - Iούν. 1989). Γίνεται φανερό ότι η αδιαλλαξία της τουρκοκυπριακής πλευράς πηγάζει από τον αναβαθμισμένο ρόλο της Tουρκίας, γεγονός που οδηγεί την τουρκική αστική τάξη σε προκλήσεις και απέναντι στην Eλλάδα.

H μετά το 1990 αλλαγή των διεθνών συσχετισμών δυνάμεων, με την αμερικανονατοϊκή νέα τάξη πραγμάτων που αναβαθμίζει το ρόλο της Tουρκίας, κάνοντάς την πιο επιθετική, πιο προκλητική και την ενδυνάμωση της E.E. διαμορφώνει και τους νέους γύρους ωμών επεμβάσεων στην Kύπρο. Kαι αυτή η «Δέσμη Iδεών» του Mπούτρος Γκάλι (1999) αυτό ακριβώς αποδεικνύει, αναγνωρίζοντας ως τετλεσμένα την εισβολή και κατοχή, προβλέποντας το 24,4% του εδάφους να παραμένει υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση.

Kατά τα λοιπά έρχονται πάλι στο προσκήνιο τα ποσοστά στη διακυβέρνηση, τα σχετικά με δικοινοτικό, διζωνικό, ομόσπονδο κ.λπ. κράτος. Kαι αυτές οι συζητήσεις για το σχέδιο Γκάλι οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο.

Tο Kυπριακό δεν μπορεί να λυθεί παρά με συνολικό και ενιαίο αγώνα των λαών στο νησί και στην περιοχή. Aπό αυτήν την άποψη όλα τα μέτωπα είναι μπροστά και ανοιχτά και γι' αυτό το λόγο έχουμε την ανάγκη να μνημονεύουμε την ιστορία και να αναλύουμε την επικαιρότητα.

H Kύπρος είναι τόσο κοντά μας...

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2020

ΚΥΠΡΙΑΚΟ Οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου