Ο Κώδικας ιατρικής δεοντολογίας της Νυρεμβέργης

 Μια σειρά δικών ακολούθησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία οδήγησε στην καταδίκη μελών του ναζιστικού κόμματος υπεύθυνων για ένα πλήθος εγκλημάτων πολέμου.

 Εγκρίθηκαν από τον Πρόεδρο Harry Truman στις 2 Μαΐου του 1945 και διεξήχθη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Μεγάλη Βρετανία και την Σοβιετική Ένωση. 

Ξεκίνησαν στις 20 Νοεμβρίου του 1945 στην Νυρεμβέργη της Γερμανίας, και έγιναν γνωστές ως οι Δίκες της Νυρεμβέργης. 

Μία από αυτές έγινε γνωστή ως «Δίκη των Ιατρών». Δικάστηκαν οι υπεύθυνοι ιατροί για τη πράξη ανήθικων ιατρικών πειραμάτων σε ανθρώπους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Επικεντρώθηκε όχι μόνο σε ιατρούς που έκαναν απάνθρωπα και ανήθικα πειράματα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά και σε εκείνους που συμμετείχαν σε 3.500.000 στειρώσεις Γερμανών πολιτών. 

Αρκετοί από τους κατηγορούμενους υποστήριξαν ότι οι πρακτικές τους δεν διέφεραν πολύ από εκείνες που χρησιμοποιούταν πριν από τον πόλεμο και ότι δεν υπήρχε κανένας νόμος που να διαφοροποιεί μεταξύ νόμιμων και παράνομων πειραμάτων. Αυτό ανησύχησε τους Dr. Andrew Ivy και Dr. Leo Alexander, οι οποίοι συνεργάστηκαν με την δίωξη κατά την διάρκεια της δίκης. Τον Απρίλιο του 1947, ο Dr. Alexander υπέβαλε μνημόνιο στο Συμβούλιο των Ηνωμένων Πολιτειών για Εγκλήματα Πολέμου παρουσιάζοντας έξι ρυθμίσεις για έννομη ιατρική έρευνα. 

Στις 20 Αυγούστου του 1947, οι δικαστές εξέδωσαν την ετυμηγορία τους εναντίον του Karl Brandt και 22 άλλων εμπλεκόμενων.  Η ετυμηγορία επανέλαβε τις ρυθμίσεις του μνημονίου και, ως απάντηση στους ειδικούς ιατρικούς σύμβουλους της δίωξης, επέκτεινε τις αρχικά έξι σε δέκα. 

Οι δέκα ρυθμίσεις έγιναν γνωστές ως ο "Κώδικας της Νυρεμβέργης", ο οποίος περιλαμβάνει τέτοιες αρχές όπως την συναίνεση του ενημερωμένου ασθενή, την απουσία εξαναγκασμού, τον κατάλληλα διατυπωμένο επιστημονικό πειραματισμό και την ευεργεσία απέναντι στους συμμετέχοντες σε πειράματα. Θεωρείται ότι βασίστηκε κυρίως στις αρχές του Όρκου του Ιπποκράτη, ο οποίος ερμηνεύθηκε ως πρεσβέυων της πειραματικής προσέγγισης της ιατρικής, που συμπεριλαμβάνει παράλληλα και την προστασία του ασθενή. 

Οι δέκα κανόνες του Κώδικα της Νυρεμβέργης

Οι δέκα κανόνες του κώδικα δηλώθηκαν στο τμήμα της ετυμηγορίας με τίτλο "Επιτρεπόμενα Ιατρικά Πειράματα":

1. Η εθελοντική συναίνεση του εξεταζόμενου είναι απολύτως απαραίτητη.
2. Το πείραμα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να παράγει καρποφόρα αποτελέσματα για το καλό της κοινωνίας, απροσέγγιστο μέσω άλλων μεθόδων ή μέσον μελέτης και όχι τυχαίο και περιττό.
3. Το πείραμα θα πρέπει να σχεδιαστεί και να βασίζεται σε αποτελέσματα πειραμάτων σε ζώα, στην γνώση του φυσικού ιστορικού της νόσου ή άλλον προβλημάτων υπό μελέτη για να διασφαλιστεί ότι τα αναμενόμενα αποτελέσματα θα δικαιολογήσουν την εκτέλεση του πειράματος.
4. Το πείραμα πρέπει να διεξάγεται έτσι ώστε να αποφεύγεται κάθε περιττή σωματική και ψυχική οδύνη και τραυματισμός.
5. Δεν πρέπει να διεξάγεται πείραμα όταν υπάρχει εκ των προτέρων υποψία θανάτου ή τραυματισμού ως αποτέλεσμα. Εκτός, ίσως, σε εκείνα τα πειράματα όπου οι πειραματικοί γιατροί χρησιμεύουν επίσης ως υποκείμενα.
6. Ο βαθμός κινδύνου, δεν πρέπει να υπερβαίνει εκείνον που καθορίζεται από την ανθρωπιστική σημασία του προβλήματος που καλείται να επιλυθεί από το πείραμα.
7. Θα πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες προετοιμασίες και να παρεχθούν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις για την προστασία του εξεταζόμενου, ακόμη και από τις ελάχιστες πιθανότητες τραυματισμού, αναπηρίας ή θανάτου.
8. Το πείραμα πρέπει να διεξάγεται μόνο από επιστημονικά εγκεκριμένα πρόσωπα. Ο υψηλότερος βαθμός εμπειρίας και φροντίδας θα πρέπει να απαιτείται σε όλα τα στάδια του πειράματος από εκείνους που διεξάγουν ή συμμετέχουν σε αυτό.
9. Κατά τη διάρκεια του πειράματος ο εξεταζόμενος είναι ελεύθερος να τερματίσει το πείραμα εάν έχει φτάσει στη φυσική ή ψυχική κατάσταση όπου η συνέχιση του πειράματος του φαίνεται αδύνατη.
10. Κατά τη διάρκεια του πειράματος, ο υπεύθυνος επιστήμονας πρέπει να είναι προετοιμασμένος να τερματίσει το πείραμα σε οποιοδήποτε στάδιο, εάν έχει πιθανό λόγο να πιστεύει κατά την άσκηση της καλής πίστης, την ανώτερη ικανότητα και την προσεκτική κρίση που απαιτείται από αυτόν, ότι η συνέχιση του πειράματος είναι πιθανό να οδηγήσει σε τραυματισμό, αναπηρία ή θάνατο του εξεταζόμενου.

Ο Κώδικας της Νυρεμβέργης δεν έχει γίνει επίσημα δεκτός ως νόμος ή ως επίσημη οδηγία ηθικής ιατρικής δεοντολογίας από οποιοδήποτε έθνος ή ένωση. Η αναφορά του Κώδικα στον Όρκο του Ιπποκράτη προς τον ασθενή και η ανάγκη της παροχής πληροφοριών δεν ευνοήθηκε από την Αμερικανική Ιατρική Ένωση. Ο Δυτικός κόσμος απέρριψε τον Κώδικα της Νυρεμβέργης χαρακτηρίζοντάς τον ως «κώδικας για βάρβαρους» και όχι για τους πολιτισμένους ιατρούς και ερευνητές. Επιπλέον, στην τελική απόφαση δεν διευκρινίστηκε εάν ο κώδικας της Νυρεμβέργης θα πρέπει να εφαρμόζεται σε περιπτώσεις πολιτικών κρατούμενων, καταδικασμένων εγκληματιών και υγιή εθελοντών. Η έλλειψη σαφήνειας, η βαρβαρότητα των ανήθικων ιατρικών πειραμάτων και η ασυμβίβαστη γλώσσα του Κώδικα της Νυρεμβέργης δημιούργησαν μια εικόνα ότι ο Κώδικας σχεδιάστηκε για μοναδικές παραβιάσεις. 

Ωστόσο, ο Κώδικας θεωρείται το πιο σημαντικό έγγραφο στην ιστορία της ηθικής δεοντολογίας της κλινικής έρευνας, η οποία είχε μαζική επιρροή στα παγκόσμια ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Κώδικας της Νυρεμβέργης και η σχετική Δήλωση του Ελσίνκι αποτελούν την βάση του Κώδικα Ομοσπονδιακών Κανονισμών Αρ. 45 Παρ. 46,  οι οποίοι είναι και οι κανονισμοί που εκδίδονται από το Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των Ηνωμένων Πολιτειών για την ηθική δεοντολογική μεταχείριση των ανθρώπινων υποκειμένων και χρησιμοποιούνται στα Θεσμικά Όργανα Αξιολόγησης (IRBs). 

Επιπλέον, η ιδέα της ενημερωμένης συγκατάθεσης έχει γίνει παγκοσμίως αποδεκτή και αποτελεί σήμερα το άρθρο 7 του Διεθνούς Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. 

Χρησίμευσε επίσης ως βάση για τις Διεθνείς Οδηγίες Δεοντολογίας για την Βιοϊατρική Έρευνα με Ανθρώπινο Υποκείμενο που πρότεινε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Πηγές: 1.  www v.o.c.gr koddeontologiasall (Πανεπ. Κρήτης)

            2.  Βικιπαίδεια