Σώπα μη μιλάς.... (του Αζίζ Νεσίν)

«Σώπα, μη μιλάς». 

Ένα ποίημα του Αζίζ Νεσίν και μια συγκλονιστική απαγγελία της Μαριέτας Ριάλδη.

Ο Αζίζ Νεσίν (φιλολογικό ψευδώνυμο του Μεχμέτ Νουσρέτ Νεσίν, 20 Δεκεμβρίου 1915 - 6 Ιουλίου 1995) ήταν Τούρκος λογοτέχνης και ευθυμογράφος, ο οποίος έγραψε περισσότερα από εκατό βιβλία. Γεννημένος σε μία εποχή όπου στην Τουρκία δεν διέθεταν επίθετα επίσημα, έπρεπε λοιπόν να υιοθετήσει ένα μετά την εισαγωγή του υποχρεωτικού νόμου περί επωνύμων του 1934. Αν και η οικογένειά του χρησιμοποιούσε το επίθετο «Topalosmanoğlu», μετά από την ύπαρξη ενός προγόνου ονόματι «Topal Osman», ο ίδιος ο Αζίζ επέλεξε το επίθετο Νεσίν («Nesin»). Στην τουρκική γλώσσα, Nesin? σημαίνει Τι είσαι;.

Ο Αζίζ Νεσίν ήταν ένας πολιτικός ακτιβιστής. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 με επικεφαλής τον Κενάν Εβρέν, οι διανοούμενοι που ήταν ενάντια σ' αυτή την τάξη πραγμάτων καταπιέστηκαν. Ο Νεσίν οδήγησε πολλούς διανοούμενους να εξεγερθούν εναντίον της στρατιωτικής κυβέρνησης, εκδίδοντας την Αναφορά των Διανοουμένων (στην τουρκική γλώσσα: Aydınlar Dilekçesi). 

Ήταν ο πρόεδρος της Ένωσης Συγγραφέων της Τουρκίας (στα τουρκική γλώσσα: Türkiye Yazarlar Sendikası).

Επιπλέον, ήταν επικριτής της θρησκείας του Ισλάμ. Στις αρχές της δεκαετίας του '90, ξεκίνησε τη μετάφραση του αμφιλεγόμενου μυθιστορήματος του Σαλμάν Ρούσντι, «οι Σατανικοί Στίχοι». Αυτό προκάλεσε την αγανάκτηση ισλαμικών οργανώσεων, οι οποίες κέρδισαν δημοτικότητα σ' όλη την Τουρκία και στη συνέχεια προσπάθησαν να τον κυνηγήσουν. 

Το ποίημα του «Σώπα, μη μιλάς» είναι από τα πιο γνωστά του έργα:

Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή κόψ’ τη φωνή σου

σώπασε επιτέλους κι αν ο λόγος είναι αργυρός η σιωπή είναι χρυσός.

Τα πρώτα λόγια που άκουσα από παιδί έκλαιγα, γέλαγα, έπαιζα μου λέγανε: «σώπα».

Στο σχολείο μου κρύψαν την αλήθεια τη μισή, μου λέγανε : «εσένα τι σε νοιάζει; Σώπα!»

Με φιλούσε το πρώτο κορίτσι που ερωτεύτηκα και μου λέγανε: «κοίτα μην πεις τίποτα, σσσσ….σώπα!»

Κόψε τη φωνή σου και μη μιλάς, σώπαινε.

Και αυτό βάσταξε μέχρι τα είκοσι μου χρόνια.

Ο λόγος του μεγάλου η σιωπή του μικρού.

Έβλεπα αίματα στο πεζοδρόμιο, «Τι σε νοιάζει εσένα;», μου λέγανε, «θα βρεις το μπελά σου, σώπα».

Αργότερα φωνάζανε οι προϊστάμενοι «Μη χώνεις τη μύτη σου παντού, κάνε πως δεν καταλαβαίνεις, σώπα»

Παντρεύτηκα, έκανα παιδιά, η γυναίκα μου ήταν τίμια κι εργατική και ήξερε να σωπαίνει.

Είχε μάνα συνετή , που της έλεγε «Σώπα».

Σε χρόνια δίσεκτα οι γονείς, οι γείτονες με συμβουλεύανε : «Μην ανακατεύεσαι, κάνε πως δεν είδες τίποτα. Σώπα»

Μπορεί να μην είχαμε με δ’αύτους γνωριμίες ζηλευτές, με τους γείτονες, μας ένωνε, όμως, το Σώπα.

Σώπα ο ένας, σώπα ο άλλος σώπα οι επάνω, σώπα η κάτω, σώπα όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο.

Σώπα οι δρόμοι οι κάθετοι και οι δρόμοι οι παράλληλοι.

Κατάπιαμε τη γλώσσα μας.

Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε.

Φτιάξαμε το σύλλογο του «Σώπα». και μαζευτήκαμε πολλοί μία πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη, αλλά μουγκή!

Πετύχαμε πολλά,φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα, τα πάντα κι όλα πολύ.

Εύκολα, μόνο με το Σώπα.

Μεγάλη τέχνη αυτό το «Σώπα».

Μάθε το στη γυναίκα σου,στο παιδί σου,στην πεθερά σου κι όταν νιώσεις ανάγκη να μιλήσεις ξερίζωσε τη γλώσσα σου και κάν’ την να σωπάσει.

Κόψ’την σύρριζα. Πέτα την στα σκυλιά.

Το μόνο άχρηστο όργανο από τη στιγμή που δεν το μεταχειρίζεσαι σωστά.

Δεν θα έχεις έτσι εφιάλτες, τύψεις κι αμφιβολίες.

Δε θα ντρέπεσαι τα παιδιά σου και θα γλιτώσεις από το βραχνά να μιλάς, χωρίς να μιλάς να λες «έχετε δίκιο,είμαι σαν κι εσάς»

Αχ! Πόσο θα ‘θελα να μιλήσω ο κερατάς, 

και δεν θα μιλάς, θα γίνεις φαφλατάς, θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς.

Κόψε τη γλώσσα σου, κόψ’ την αμέσως.

Δεν έχεις περιθώρια. Γίνε μουγκός.

Αφού δε θα μιλήσεις, καλύτερα να το τολμήσεις.

Κόψε τη γλώσσα σου.

Για να είσαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσα μου,

γιατί νομίζω πως θα’ ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω

και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω

και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο, με έναν ψίθυρο,

με ένα τραύλισμα, με μια κραυγή που θα μου λέει: ΜΙΛΑ!

Αζίζ Νεσίν

Ακούστε την ανατριχιαστική απαγγελία της Μαριέτας Ριάλδη: