Η ηρωική αντίσταση της Κρήτης στους Ρωμαίους, με στρατηγούς τους Λασθένη της Κνωσσού και Πανάρη της Κυδωνίας

 

της Ιωάννας Δημητριάδου 

Έλα μια κι άλλη μια

Οι άντρες οι φανήσιμοι

κι οι καστροπολεμάρχοι

Έλα μια κι άλλη μια

πως είν’ οι μπάλες δανεικές

κατέχουν ντο στη μάχη

Έλα μια κι άλλη μια

κι αν πληγωθούν ή σκοτωθούν

δε θέλουν μοιρολόγια

Έλα μια κι άλλη μια

θέλουν στεφάνια δάφνινα

τραγούδια για τα ‘ξόδια...

Η Κρήτη ήταν για τους Ρωμαίους «..σημείον επίκαιρον για την εν ανατολή κυριαρχία τους..» όπως μας λέει ο Στέφανος Ξανθουδίδης στην Ιστορία της Κρήτης. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε επεκταθεί τόσο πολύ γύρω στον 1οπ.Χ.αιώνα έχοντας καταλάβει την Ηπειρωτική Ελλάδα, την Μακεδονία και τα παράλια της Μ. Ασίας, ενώ η Ήπειρος είχε ήδη λεηλατηθεί από τους Ρωμαίους και η Σπάρτη είχε ατονήσει σαν μια μικρή ασήμαντη πόλη.

Οι Ρωμαίοι ήταν απασχολημένοι με τους μεγάλους πολέμους κατά των Περσών, του Αντίοχου και του Πόντιου Μιθριδάτη που αντιστεκόταν σθεναρά στην υπεροχή τους και η Κρήτη δεν ήταν στα επεκτατικά τους σχέδια προς το παρόν. Γνώριζαν εξάλλου πως οι Κρητικοί τοξότες ήταν σκληροί πολεμιστές και ονομαστοί για την ανδρεία τους και δεν αποφάσιζαν να τα βάλουν με τους απογόνους του Μίνωα και του Τάλου.

(Ο Τάλως είναι ο μυθικός φύλακας της Κρήτης. Ένας πελώριος ανθρωπόμορφος, με σώμα καμωμένο από χαλκό).

Στο παρελθόν έστειλαν πρεσβείες κατά διαστήματα στην Κρήτη ζητώντας την απελευθέρωση των αιχμαλώτων Ρωμαίων από τους διάφορους πολέμους που λάμβαναν μέρος οι Κρήτες μισθοφόροι, όπως τον Κόιντο Φάβιο. Η Γόρτυνα μόνο δέχτηκε ενώ οι άλλες πόλεις αρνήθηκαν θεωρώντας ταπεινωτική την αξίωση.

Η Ρώμη άρχισε να εκνευρίζεται με τους Κρήτες και να τους μέμφεται με την αιτιολογία πως έστειλαν πολλούς μισθοφόρους στο πλευρό του Περσέα ή του Μιθριδάτη εναντίον τους κι εκείνοι εύρισκαν δικαιολογίες πως έστειλαν και στη Ρώμη μισθοφόρους αλλά η Συγκλητικοί δεν τους δέχονταν με την πρόφαση να ανακαλέσουν τους μισθοφόρους τους από τα αντίπαλα μέτωπα.

Έτσι ο κλοιός γύρω από την χώρα του Μίνωα στένευε ώσπου ήρθε η αφορμή. Οι Κρήτες είχαν συμμαχήσει με τους τρομερούς πειρατές Κίλικες που κούρσευαν τα Ρωμαϊκά πλοία.

Οι Κίλικες συνελάμβαναν επιφανείς Ρωμαίους ζητώντας αδρά λύτρα, εμπόδιζαν δε το εμπόριο και την εισροή σιτηρών στην Ρώμη που απειλείτο με λιμό. Τους επέτρεπαν να κρύβονται λιμενίζοντας τα πειρατικά πλοία τους στους απόκρημνους όρμους και στα παράλια του νησιού και οι Ρωμαίοι έξαλλοι με την συμπεριφορά των Κρητών στέλνουν πρεσβεία στην Κρήτη ζητώντας να διώξουν τους Κίλικες.

Οι Κρητικοί δεν συμμορφώνονται με την απαίτηση των Ρωμαίων και γύρω στο 74 π.Χ. εκστρατεύει κατά του νησιού ο ύπατος Μάρκος Αντώνιος για να τιμωρήσει τους Κρητικούς.

Όμως δεν υπολόγισε καλά τα πράγματα γιατί έφερε στο στόλο του περισσότερες αλυσίδες για τους αιχμαλώτους σκλάβους, παρά όπλα.

Μαθαίνοντας οι Κρήτες την επικείμενη εκστρατεία εναντίον τους καλούν τους μισθοφόρους τους από όλα τα μέρη που πολεμούσαν κι εκείνοι στο πρόσταγμα της πατρίδας ανταποκρίνονται με χαρά.

Στρατηγός ο Λασθένης από την Κνωσσό που ανέλαβε μαζί με τον Πανάρη από την Κυδωνία την άμυνα του νησιού οργανώνοντας την ναυτική εκστρατεία κατά του εχθρού.

Ο Λασθένης είχε την ευστροφία και την πολεμική δεινότητα να επιτεθεί εκείνος πριν οι Ρωμαίοι φτάσουν στην Κρήτη. Κάλεσε επίσης τους συμμάχους Κίλικες και Κάρες πειρατές να συνδράμουν στον πόλεμο. Οι Κρήτες ήταν πιο έμπειροι ναυτικοί και απίθανοι σκοπευτές πετώντας τα βέλη τους σε διπλάσια απόσταση από τους άλλους τοξότες πετυχαίνοντας τον στόχο τους. Από την παιδική ηλικία έμαθαν να ιππεύουν να εκπαιδεύονται στα όπλα και μεγαλώνοντας αρμένιζαν μεσοπέλαγα σαν μισθοφόροι σε ξένους τόπους.

Ο Λασθένης με τα Κρητικά πλοία πρόλαβε τον Μάρκο Αντώνιο ανάμεσα στο Ηράκλειο και στην νήσο Ντία και οι πολεμιστές του κατατρόπωσαν τα Ρωμαϊκά πλοία βυθίζοντας τα περισσότερα και συλλαμβάνοντας αιχμαλώτους τα πληρώματα.

Βλέπετε τα Κρητικά καράβια ήταν μικρότερα, μακρόστενα και πιο ευκίνητα από τα τεράστια δυσκίνητα Ρωμαϊκά. Κι οι Κρήτες ήξεραν καλά να πολεμούν στη θάλασσα, πετώντας τα πύρινα βέλη τους και κατακαίοντας τα εχθρικά πλοία.

Μόνο εννέα ρωμαϊκά πλοία γλύτωσαν από την κόλαση της φωτιάς. Εκατόν σαράντα πλοία έγιναν παρανάλωμα του πυρός, ενώ οι Κρητικοί έχασαν συνολικά τέσσερα καράβια σε όλη την εκστρατεία.

Υποχρέωσαν δε τον Μάρκο Αντώνιο να υπογράψει συνθήκη με επαχθείς όρους για την Ρώμη. Εκείνος επιστρέφει στην Ρώμη ηττημένος όπου οι Ρωμαίοι του δίδουν ειρωνικά τον τίτλο του ‘’Κρητικού’’ και μετά λίγο καιρό πεθαίνει ντροπιασμένος.

Σε όλο το νησί γίνονται θυσίες στους Θεούς και μεγάλες γιορτές. Ο Λασθένης ο Κνώσσιος κι ο Πανάρης από την Κυδωνία ανακηρύσσονται αρχιστράτηγοι της Κρήτης και δαφνοστεφανώνονται με τιμές.

Ωστόσο οι Ρωμαίοι αρνήθηκαν να αποδεχθούν τους όρους της συνθήκης και οργάνωσαν αντεπίθεση.

Το 71 π.Χ. οι Κρήτες στέλνουν στην Ρώμη 30 επιφανείς πρόκριτους ως πρέσβεις για να προλάβουν την αντεπίθεση των Ρωμαίων και επισκέπτονται την Σύγκλητο.

Οι συγκλητικοί τους υποδέχονται με καλές προθέσεις μα ο συγκλητικός Λέντουλος Σπινθήρ βγάζει πύρινο λόγο, λάβρο κατά των Κρητών και πείθει και τους υπόλοιπους για τις αδικίες που έκαναν οι Κρήτες κατά των Ρωμαίων.

Οι όροι που θέτουν οι Ρωμαίοι είναι πολλοί σκληροί και άκρως ατιμωτικοί για τους Κρήτες.

Ζητούν να τους παραδώσουν όλα τα πλοία τους ακόμα και τα τετράκωπα και να δώσουν 300 ομήρους τους επιφανέστερους πρόκριτους του νησιού. Επίσης και το σπουδαιότερο, ζητούν να τους παραδοθούν ο Λασθένης και ο Πανάρης και να πληρώσουν πρόστιμο 4000 Ρωμαϊκά τάλαντα ήτοι 24.000.000 αρχαίες δρχ.

Οι Κρήτες φυσικά αρνούνται και οι Ρωμαίοι στέλνουν στρατηγό τον ύπατο Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο κατά της Κρήτης. Ο Λασθένης έδωσε εντολές να οχυρωθούν όλες οι πόλεις των Κρητών και να προετοιμασθούν οι στρατιώτες για γενικευμένο πόλεμο.

Ο ύπατος Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος κατάπλευσε στην ακτή της Κυδωνίας και αποβιβάστηκε με τρεις πάνοπλες λεγεώνες. Στις σφοδρές μάχες που επακολούθησαν οι Κρήτες έχασαν.

Ο Πανάρης κλείστηκε πίσω από τα τείχη της Κυδωνίας ενώ ο Λασθένης κατέφυγε στην Κνωσό, ετοιμάζοντάς την για πολιορκία. Οι πύλες της Κυδωνίας έκλεισαν ερμητικά και άρχισε η πολιορκία, αλλά ο Πανάρης δεν άντεξε τον ασφυκτικό κλοιό και παρέδωσε την πόλη στους Ρωμαίους.

Μετά την Κυδωνία οι σιδηρόφρακτες λεγεώνες του Μέτελλου προχώρησαν προς την Κνωσό, τα τείχη της οποίας ορθώνονταν μπροστά στις λεγεώνες. Ο Λασθένης μαζί με τα παλληκάρια του τόξευσε χιλιάδες πύρινα βέλη εναντίον τους. Λιθάρια και ό,τι άλλο υπήρχε μέσα στην πόλη έπεφτε πάνω στα κεφάλια των Ρωμαίων. Ο Λασθένης εμψύχωνε τους άνδρες του πάνω στα τείχη, τους φώναζε να μην δειλιάσουν και πως μέσα από τα τείχη ήταν τα σπίτια των πατέρων τους και πως γι' αυτά πολεμούσαν.

Δυστυχώς όμως, οι δυνάμεις του Μέτελλου ήταν κατά πολύ μεγαλύτερες από των Κρητών. Τα βλήματα από τις πολιορκητικές μηχανές γέμισαν την πόλη και τα τείχη δεν άντεξαν τα αλλεπάλληλα χτυπήματα. Ο Λασθένης βλέποντας πως από ώρα σε ώρα η πόλη θα έπεφτε στα χέρια των Ρωμαίων, μάζεψε μια ομάδα έμπιστων στρατιωτών, συγκέντρωσε όλους τους θησαυρούς της πόλης σε ένα σπίτι και το έβαλε φωτιά. Δεν ήθελε οτιδήποτε πολύτιμο να πέσει στα χέρια τους.

Όταν οι Ρωμαίοι μπήκαν τελικά μετά από έφοδο στην πόλη, επακολούθησε σφαγή. Οι στρατιώτες με τα ξίφη γυμνωμένα και με τα δόρατά τους, επιτέθηκαν στους Ρωμαίους που τώρα ήταν μέσα στην πόλη. Το αίμα κύλαγε ποτάμι στους δρόμους της Κνωσού. Ο Λασθένης με το ξίφος στο χέρι γεμάτο αίματα, δεν μπορούσε να βλέπει την αγαπημένη του πατρίδα να φλέγεται και να λεηλατείται από βαρβάρους. Με ένα μέρος του στρατού του άνοιξε δρόμο και βγήκε από την πόλη. Δυο χρόνια κράτησαν οι μάχες. Δυο ολόκληρα χρόνια ο Λασθένης πολεμούσε κατά των Ρωμαίων για να μην αφήσει έστω κι ένα προπύργιο της Κρήτης στα βέβηλα χέρια τους.

Η Κνωσός είχε χαθεί όπως και όλη η δυτική Κρήτη. Η μοναδική ελεύθερη γωνιά ήταν η ανατολική Κρήτη. Έτσι κατέφυγε στην Ιεράπυτνα (Ιεράπετρα) στην Ν.Α. Κρήτη. Εκεί έδωσε μια τελική μάχη με τους Ρωμαίους το 67 π.Χ., μάχη την οποία επίσης έχασε.

Ο Λασθένης, όταν καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να κρατήσει άλλο κι ότι εδώ στην Ιεράπυτνα θα είναι το τέλος της καταδίωξης, στέλνει μήνυμα στον Μέτελλο ότι θα παραδοθεί.

Όμως στη συνέχεια του μηνύματος του λέει ότι δεν θέλει να παραδοθεί σ’ αυτόν, αλλά στον Πομπήιο! Ο Πομπήιος είναι αρχιστράτηγος στην εκστρατεία κατά των Κιλίκων πειρατών. Στέλνει λοιπόν στον Μέτελλο τον υποστράτηγό του Οκτάβιο να εγκαταλείψει την Κρήτη, καθώς οι Κρήτες δήλωσαν σε αυτόν υποταγή, ενώ συνάμα μηνύει στους Κρήτες να μην υπακούουν πια στον Μέτελλο.

Έτσι, βάζει τους δυο Ρωμαίους στρατιωτικούς να τσακωθούν μεταξύ τους και μ’ αυτόν τον ελιγμό γλυτώνει την ατιμωτική τιμωρία εκεί στην Ρώμη και την μεταβάλει σε προσωπικό θρίαμβο.

Από κει και πέρα τα ίχνη του Λασθένη χάνονται. Δεν γνωρίζουμε με ποιον τρόπο θανατώθηκε κι αν σκοτώθηκε σε κάποια από τις μάχες. Εκείνο που γνωρίζουμε είναι πως ο Λασθένης από την Κνωσσό που πολέμησε για ολόκληρο το νησί είναι ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ!! (Διότι από ‘κει και έπειτα, οι ήρωες μας πολέμησαν σκλαβωμένοι για την λευτεριά της πατρίδος τους).

Το παντέρμο νησί μας ακολούθησε την μοίρα των σκλαβωμένων. Έγινε προτεκτοράτο της Ρώμης.

Μια Ρωμαϊκή επαρχία διοικούμενη από Ρωμαίο πραίτορα ή ανθύπατο εδρεύοντα στην Γόρτυνα η οποία έγινε πρωτεύουσα του νησιού, «ευνοηθείσα από τους Ρωμαίους δια την καλήν διαγωγή που επέδειξε», ενώ η Κνωσσός κατεστράφη, υπέστη μεγάλες φθορές διότι με αρχηγό τον στρατηγό και ναύαρχο Λασθένη αντιστάθηκε….

Στην Ιεράπετρα, στον Άγιο Νικόλαο, στη Νεάπολη, στο Ηράκλειο και στα Χανιά έχουν δοθεί οδοί με το όνομα του Λασθένη. Τιμή στον μεγάλο ήρωα που δυστυχώς πολλοί ελάχιστοι γνωρίζουμε την ιστορία του και το τι προσέφερε στο νησί μας....