Ελένη και Κωνσταντίνος: "Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις"- Τι σημαίνουν αυτά τα ονόματα;

 

Ελένη

Αρχαίο ελληνικό όνομα που σημαίνει Φωτεινή, Απαστράπτουσα.

Κατά την υπέροχα συμβολιστική και τόσο άγνωστη στους νεοέλληνες ελληνική μυθολογία, σκόπιμα μη διδασκόμενη στην κατ΄όνομα «ελληνική» εκπαίδευση) το όνομα αυτό  έφερε πολλούς αιώνες από την «ωραία Ελένη» του Τρωικού Πολέμου, μια άλλη Ελένη που γεννήθηκε από την συνεύρεση του μεταμορφωμένου σε κύκνο Δία και της Λήδας.

 Η Λήδα γέννησε στην συνέχεια ένα αυγό και το εναπόθεσε στην  βραχονησίδα «Πέφνο» της Μάνης.

 Από αυτό βγήκαν τέσσερα παιδιά. Η Ελένη, η Κλυταιμνήστρα και οι Διόσκουροι Κάστορας και Πολυδεύκης.

Γλυπτό για τη γέννηση της Ωραίας Ελένης και των Διόσκουρων στην βραχονησίδα Πέφνο της Μάνης.

Ακολουθώντας την περίφημη επισήμανση του αρχαίου Έλληνα σωκρατικού κυνικού φιλοσόφου Αντισθένη (445-360 π.Χ.) "Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις" αλλά και τη θέση που υποστηρίζει ο φιλόσοφος Κρατύλος στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο ότι τα ονόματα προσώπων και όντων ή πραγμάτων, κατά μείζονα λόγον, δεν έχουν τεθεί από κάποια συνθήκη ή ομολογία (με νόμο ή έθος), αλλά "κατά φύσει", (θέση που διατηρείται και στη σύγχρονη νεοελληνική ως ιδιωματισμός σε αποτίμηση ονόματος "όνομα και πράγμα"), επιχειρείται η ετυμολογία του ονόματος Ελένη ξεκινώντας από την ελληνική βεβαίως αρχαία γραμματεία.

Το όνομα Ἑλένη, πρόκειται για δασύτονο κύριο γυναικείο όνομα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Τούτο σημαίνει ότι το πρώτο γράμμα ήταν το δίγαμμα (F) που αντικατέστησε η δασεία. 

Πέντε ομάδες αρχαίων ελληνικών λέξεων ερίζουν για την "κατά φύσει" ετυμολογία του ονόματος:

1.    Ἑλένη - Ἕλενος, και τα δύο δασύτονα, (αναφέρονται από τον Ησύχιο, προβάλλοντας ετυμολογία από τη λέξη ἑλάνη (= λαμπάς)

2.    γέλαν (= αυγήν ηλίου) - γελεῖν (= λάμπειν, ἀνθεῖν) (αναφέρονται επίσης από τον Ησύχιο), όπου το γ αποτελεί είτε παραφθορά είτε μετάπλαση του δίγαμμα F .

3.    βέλα (= ήλιος και αυγή) - βελάσσεται (= ηλιωθήσεται), δωρική γλώσσα (που διασώζει ο Ησύχιος), όπου το β αποτελεί παραφθορά του δίγαμμα F στη λακωνική δωρική 

4.    εἵλη - ἕλη (= ζεστασιά, θέρμη) και

5.    σέλας - Σελήνη.

Και οι πέντε παραπάνω ομάδες λέξεων συμπίπτουν στις έννοιες λαμπρότητα, φωτεινότητα, ωραιότητα. 

Ο Αισχύλος, φερόμενος ως ένας από τους βασικότερους κατήγορους της Ωραίας Ελένης, στο έργο του "Αγαμέμνων", επιχειρώντας παρετυμολογικό λογοπαίγνιο δια τριών επιθέτων, στην πραγματικότητα αναπτύσσει μια εκπληκτική ετυμηγορία, συμπλέοντας έτσι με τη ρήση του Πλαύτου στο έργο του "Πέρσης", "nomen est omen" (= Το όνομα είναι οιωνός [πεπρωμένου])

 

 

Κωνσταντίνος 

Λατινικό όνομα-*αντιδάνειο από την σε μεγάλο βαθμό μητρική της λατινικής αρχαία ελληνική γλώσσα , ταυτόσημο του ελληνικού Ευστάθιος=ευσταθής, καλοστεκούμενος.

Από το λατινικό Constantinus < constans, μετοχή ενεστώτα του consto (=συγκρατώ, κρατώ σταθερά).

*Το con από το ελληνικό συν που ως πρώτο συνθετικό λέξεων σημαίνει μαζί με πχ σύν+χρόνος σύγχρονος, συν+στάση σύσταση, και το stans που λατινικά σημαίνει στεκόμενος είναι δανεισμένο από το θέμα στα- του αρχ. Ελληνικού ρήματος ίσταμαι (εξ ού σταθερός, στατικός).

Κ.Ντ.