ΠΑΠΑ ΤΖΙΡΙΤΗΣ Ο ΓΟΡΓΟΠΟΔΑΡΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ

Την εποχή που ζούσε ο παπά-Τζιρίτης (παπά-Ευάρεστος Ταμιωλάκης)   και οι ιστορίες και τα κατορθώματά του στο τρέξιμο κυκλοφορούσαν σ' ολόκληρη την Κρήτη, ένας βοσκός από τα Λιβάδια Μυλοποτάμου επήρε μιαν ημέρα το γιο του και τονε πήγε στου Δεσπότη στο Ρέθυμνο.

Από μικρό παιδί πήγαινε στην εκκλησία, είχε καλή φωνή, έψελνε. «Κάτεχε, λέει, καλά τσοι ήχους και ήθελε να γίνει παπάς!»

-Το γιο μου σου 'φερα, Άγιε Δέσποτα να τονε κάμεις παπά!

-Γράμματα ξέρει; του λέει ο Επίσκοπος

-Δεν ξέρω, Άγιε Δέσποτα, άνε ξέρει γράμματα... αλλά αν είναι για τ' αγλάκι, τρέχει σαν το δαίμονα!!

Από το βιβλίο Εύθυμες Κρητικές Ιστορίες του Αριστοφάνη Χουρδάκη.

"Προσόντα του ‘δωκε ο Θεός, χαρίσματα να δείξει,

το πηδηχτό περπάτημα, την αντοχή, την πίστη.

Το πρόβλημα για τον παπά ήταν τα χρόνια εκείνα,

που του ‘λειπαν οι επαφές και το παντέρμο χρήμα..!"

Αυτό το δίστιχο αντιπροσωπεύει όλη την ιστορία του παπά Τζιρίτη.

«... Οι αρχαίοι Eλληνες είχον τον Aχιλλέα και τον Oδυσσέα, οι οποίοι όταν έτρεχον ήγγιζον τας πτέρνας των εις την πλάτην. Οι σύγχρονοι έχωμεν τον Λούην όπως και πολλούς άλλους Λούηδες. Ιδού τώρα ότι και οι Κρήτες μόλις αντίκρυσαν την Αυγήν της Ελευθερίας των μας στέλνουν τον παπά-Τζιρίτην ο οποίος έρχεται να διαιωνίσει την δόξαν μας!...»

Τα λόγια αυτά ανήκουν στην εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ Κωνσταντινουπόλεως των Αθηνών στις 13 Νοεμβρίου 1900.

Τζιριτώ σημαίνει γλακώ, τρέχω γρήγορα στην Κρητική διάλεκτο κι έτσι ο παπά-Ευάρεστος έγινε παπά-Τζιρίτης, τον καθαίρεσε ο Μητροπολίτης το 1889 γιατί τον θεωρούσε ...δαιμονισμένο, αλλά αυτός ήταν ωκύπους, φοβερός δρομεάς, γοργοπόδαρος που λέμε...και δεν πτοήθηκε. Συνέχισε να λειτουργεί σε τρεις εκκλησιές μάλιστα και να βγάζει τον Επιτάφιο και στις τρεις.

Πολλά λέγονταν γι’ αυτόν. Άλλος τον θεωρούσε τρελό κι άλλος ήρωα.. Είχε φτερά στα πόδια σαν τον Ερμή και μπορούσε να συγκριθεί με τον Σπύρο Λούη και ίσως να τον ξεπεράσει μιας και κατέρριψε το ρεκόρ του. 

Πολλά τα δημοσιεύματα της εποχής για τον παπά-Τζιρίτη. Κορυφαίο της εφημερίδος ΠΑΤΡΙΣ Χανίων:

«Ιερεύς Πεζοπόρος. Ονομάζεται παπά-Μανόλης ή παπά-Τζιρήτης κατ' ονοματοποίησιν της εκτάκτου ιδιότητος αυτού του τρέχειν ήτοι τζιρητάν κατά την Κρητικήν φρασεολογίαν, θαυμασίως. Κατοικεί εις το χωρίος Κασσάνους της Πεδιάδος...»

Ο παπά-Τζιρίτης ήταν αγωνιστής εκτός από δρομέας. Επαναστάτης, καρδιακός φίλος και συμπολεμιστής του Ιωάννη Νταφώτη υπέρμαχος της ελευθερίας, διαφύλαξε τη σημαία της επανάστασης και διακινούσε την αλληλογραφία με τις μοναδικές ικανότητες του. Ο Ηλίας Βουτιερίδης δε, τον χαρακτήρισε στο βιβλίο του «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΛΕΚΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ» του1898, ως τον «ωκυοδέστερον» (ταχύτερον) κομιστή των διαταγών του Τάγματος των Επιλέκτων Κρητών.

Λεγόταν κατά κόσμον Γεώργιος Ταμιωλάκης. 

Γεννήθηκε το 1852 στον Άγιο Γιώργιο Λασιθίου και το 1886, χειροτονείται ιερέας στη Μονή Αγκαράθου, από τον τότε Μητροπολίτη Κρήτης Τιμόθεο Καστρινογιαννάκη. Τοποθετείται στην πρώτη του ενορία στον Αϊ Γιώργη στους Κασσάνους Πεδιάδος όπου είχε πλέον εγκατασταθεί, μετά τον γάμο του με την Ελένη Χανιωτάκη, σε ηλικία 37 ετών. Στους Κασάνους η οικογένεια Ταμιωλάκη διατηρούσε «Μετόχι» κι έτσι ο νεαρός Γεώργιος που ασχολείτο εκεί με τις αγροτικές εργασίες, είχε γνωρίσει κι ερωτευθεί την μετέπειτα πρεσβυτέρα του.

Τα πρώτα του γράμματα τα διδάχτηκε στο πλησιέστερο χωριό με το δικό του, στο Ψυχρό, του Οροπεδίου Λασιθίου. Η μεγάλη του αγάπη για την πατρίδα και την ιερωσύνη τον έκανε να τρέχει για να προλάβει όλες τις λειτουργίες στις εκκλησιές και στα ξωκλήσια της περιοχής του και το χάρισμα που είχε εκ Θεού όπως ο ίδιος συνήθιζε να λέει τον βοήθησε σε αυτή την αποστολή του.

Στο Οροπέδιο του Λασιθίου επί της εποχής του ακούγονταν το παρακάτω γνωμικό για τον ωκυποδέστατο παπά:

«’Ενας Βενζέλος στα μυαλά κι ένας Παπά-Τζιρίτης στα πόδια».

Πολλάκις είχε βάλει στοιχήματα αγωνιζόμενος με τα πιο γρήγορα άλογα των αγωνιστών, που τα κέρδιζε πάντα και τα χρήματα τα διέθετε στην εκκλησία του. Μάλιστα λέγεται πως οι επαναστάτες απέφευγαν να βάλουν στοίχημα μαζί του, γιατί λεγόταν πως είχαν σκάσει πολλά αξιόλογα άλογα στον αγώνα ταχύτητος μαζί του και φοβούνταν την αναμέτρηση.

Ώσπου η αγάπη του για τον αθλητισμό τον έφερε το 1900 στις 12 του Νοέμβρη στην Αθήνα, να λάβει μέρος εκτός συναγωνισμού στον Μαραθώνιο. Διήνυσε την απόσταση σε δύο ώρες και πέντε λεπτά (2.05')* κατέρριψε τα ρεκόρ χωρίς σταματημό, χωρίς νερά και αναψυκτικά και συνέχισε να τρέχει μέσα στο στάδιο του τερματισμού για άλλα δέκα λεπτά, πράγμα που έκανε τους αθλητές και δημοσιογράφους της εποχής να πλέκουν το εγκώμιο του και να παραληρούν. Δηλαδή τερμάτισε 53΄* νωρίτερα, από ότι είχε τερματίσει το 1896 στο ίδιο αγώνισμα, ο Σπύρος Λούης (2 ώρες, 58΄και 50΄΄).

*Σημ. "Αντίλογου": Λάθος εκ παραδρομής τα εξωπραγματικά για τότε αναγραφόμενα εδώ 2.05΄ αφού στην 2η μετά την παρακάτω φωτοτυπία εφημερίδας της εποχής αναγράφεται 2.35΄ άρα 23 και όχι 53 λεπτά διαφορά με την επίδοση τουΛούη...)

Οι εφημερίδες αφιέρωναν στήλες προς χάριν του και έγινε γνωστός στο πανελλήνιο. (Νεολόγος-Πατρίς-Καιροί- Δράσις..κ.α.)

 «΄Ηθελα να 'μουνα ταχύς, σαν τον Παπά- Τζιρίτη, σε δυο λεπτά θα γύριζα, ολόκληρη την Κρήτη».

Τραγουδούσε η πιτσιρικαρία της Κρήτης μα και οι μεγαλύτεροι στα καφενεία...

Ή το άλλο: «Γειά σου παπά Ευάρεστε. Γειά σου Παπά-Τζιρίτη. Εις την Αθήνα πάτησες και τίμησες την Κρήτη».

Αυτή η κραυγή ακόμα συνοδεύει την φήμη του δρομέα παπά-Ευάρεστου, του θρυλικού παπά - Τζιρίτη.

Για να γίνονται συγκρίσεις και να καταλαβαίνει ο καθένας, πόσο μεγάλος και ασύγκριτος ήταν ο παπά-Ευάρεστος Τζιρίτης, σας πληροφορώ ότι:

Στις 16-Σεπτεμβρίου 2018 καταρρίφθηκε το παγκόσμιο ρεκόρ του Μαραθωνίου (ασφαλτοστρωμένου) δρόμου 42 χιλιομέτρων, στους αγώνες του Βερολίνου, από τον Κενυάτη μαραθωνοδρόμο Eliud Kipchoge με χρόνο 2 ώρες 1 πρώτο λεπτό και 30 δεύτερα! Το ρεκόρ αυτό ισχύει μέχρι σήμερα!

Κι ακόμα εμείς οι Κρήτες δεν έχουμε στήσει ένα μνημείο, έναν ανδριάντα αυτού του θρυλικού αγωνιστή/δρομέα...

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες πολλών, όταν έτρεχε σαν αγγελιαφόρος, φορούσε τα στιβάνια, τη βράκα με το μεϊτανογέλεκο, στη μέση ζωσμένος με τη φαρδιά και μακριά μεταξωτή ζώνη και το μαχαίρι ανάμεσά της. Γράφει για τον θρυλικό παπά κάποιος επιστολογράφος της εποχής:

«Περιφέρεται στα χωριά φορώντας την συνήθη ενδυμασία των Κρητικών τα στιβάνια την Κρητική βράκα, τη ζώνη και το μεϊτανογέλεκο. Όταν κάνει αγώνες, τρέχει ξυπόλητος με ένα λεπτό εσωβράκιον και υποκάμισον το οποίον υποσφίγγεται στη μέση για να καλύπτει τα γυμνά στήθη του. Αν προφθάσεις να τον παρατηρήσεις, γιατί τρέχει σαν αστραπή, θα δεις ότι ακουμπά στο χώμα μόνο τα μπροστινά δάκτυλα των ποδιών του. Τα δε χέρια τα έχει τεντωμένα μπροστά με σφιγμένες τις γροθιές…»

Κατά καιρούς πήρε μέρος και σε άλλους αγώνες  δρόμου και διακρίθηκε. Δυστυχώς όμως, σε κανένα επίσημο αγώνα δεν αξιώθηκε να πάρει μέρος. Αν και έφτασε η χάρις του και στην Αμερική στον Μαραθώνιο. Με μεγάλες οικονομικές δυσκολίες, κατάφερε να φτάσει στον Άγιο Λουδοβίκο στην Αμερική το 1904 προκειμένου να λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες αλλά οι Αμερικανοί λέγεται πως φοβήθηκαν τον συναγωνισμό μαζί του και τον φυλάκισαν για δυόμισυ μήνες μέχρι να τελειώσουν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Λέγεται πως δωροδόκησαν τον -δήθεν προστάτη του- κατάπτυστο προδότη τότε, Έλληνα πρόξενο και με διάφορα προσχήματα ο παπά Τζιρίτης αντί να λάβει μέρος στους αγώνες βρέθηκε στην φυλακή!

 Ο Τούρκος πασάς των Χανίων λέγεται πως άκουσε για τις ιδιαίτερες ικανότητες του παπά-Τζιρίτη και τον κάλεσε λέγοντας του ότι θα του δώσει ένα μεγάλο ποσό αν καταφέρει να τερματίσει πρώτος σε ένα αγώνα δρόμου με ένα δικό του ιππέα. Πήγε και κατάφερε να βγει νικητής. Αυτά και άλλα πολλά έχουν ακουστεί γι’ αυτόν τον θρυλικό ωκύπου παπά.

Ο σπουδαίος αυτός ιερέας και αγωνιστής πέθανε στους Κασσάνους Hρακλείου το 1937 σε ηλικία 85 χρονών.

Προς τιμήν του κάθε χρόνο το φθινόπωρο, διεξάγεται, στο Δήμο Αρκαλοχωρίου υπό την αιγίδα και του ΣΕΓΑΣ ο Διεθνής Ημιμαραθώνιος που φέρει το όνομά του, (Παπατζιρίτειος δρόμος) όπου λαμβάνουν μέρος αθλητές από πολλά μέρη της Ελλάδος και του κόσμου, ακόμα και ιερείς.

Επιμέλεια: Ιωάννα Σφακιανάκη

Δημοσιεύτηκε  από τον χρήστη Νόστιμον ἦμαρ...

Ετικέτες: ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ ΙΩΑΝΝΑ

1.