Η μάχη της Λευκωσίας 14-16 Αυγούστου 1974

Infognomon 

Σάββας Καλεντερίδης

 Κύπρος 1974

ΤΟΥ ΑΝΤΗ ΛΟΪΖΟΥ

Από
ετών γράφονται και λέγονται διάφορα για τη μάχη της Λευκωσίας και
πολλοί θιγόμενοι, και όχι μόνο, απαντούν ενίοτε επί μεμονωμένων ή και
άσχετων
γεγονότων σε άλλες περιοχές της Λευκωσίας, αλλά πολλές απαντήσεις έχουν
ως στόχο την προβολή ή τη διεκδίκηση ρόλου-κλειδί στην άμυνα της
Λευκωσίας.

Πρέπει
να καταστεί σαφές ότι στη Λευκωσία, από το Αεροδρόμιό της μέχρι και τη
Μια Μηλιά, σύμφωνα με το Ημερολόγιο της ΙΙΙ ΑΤΔ, τη 14η, 15η και 16η
Αυγ. 1974 αμύνοντο οι ακόλουθες Μονάδες.

 1.  
212 ΤΠ στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας εργοστάσιο Καϊσή, υψώματα Σχολής
Γρηγορίου, Υψ. 180 (Υψ. Κολοκασίδη) και Υψ. 182 βορείως Υψ. Κολοκασίδη
και πλησίον κοιμητηρίου, με Διοικητή Τάγματος τον Ταγματάρχη
Αχιλλείδη Κ. και Διοικητές Λόχων τους Υπλγό Μιχόπουλο Κ., Λοχαγό
Πασιαρδή Α. και Λοχαγό Χατζηδαμιανού Γ. Τμήμα υπό τον Υπολοχαγό Πολύζο
Aθ. υπήχθη υπό το 212ΤΠ την 16η Αυγούστου ώρα 0830.

2.  
Το 336 ΤΠ υπό τον Ταγματάρχη Αλευρομάγειρο Δ., υπαγόμενο επιχειρησιακά
υπό το 211 ΤΠ (Η Μάχη της Κύπρου, Ταξίαρχου Σέργη Γ. σελίδα 612), στην
περιοχή του προαστίου Αγ. Παύλος από τη νύκτα της
23ης Ιουλίου 1974. Το 336 ΤΠ έδωσε και αυτό τον δικό του ηρωικό αγώνα
στον Τομέα Ευθύνης του.

3.  
211 ΤΠ στα ανατολικά του στρατοπέδου της ΤΟΥΡΔΥΚ, Αγ. Παύλο, Αγ.
Δομέτιο, περιοχή εντός των τειχών Λευκωσίας μέχρι το Καϊμακλί, με
Διοικητή τον Αντισυνταγματάρχη Λιαναντωνάκη Εμ. και Λοχαγούς
Διοικητές Λόχων τους Λοχαγούς Χριστοδουλίδη Ιωάννη (Μαυρόγιαννο) στον
1ο Λόχο, Καλογήρου στον 2ο, και Λόττα Χαράλαμπο στον 3ο Λόχο. Μέρος της
Γραμμής του 211 ΤΠ ανέλαβε το 336 ΤΠ υπό τον Ταγματάρχη Αλευρομάγειρο
Δ., και Λόχος υπό τον Υπολοχαγό Λιγουδιστιανό
στην περιοχή Δικαστηρίων-Ξενοδοχείου Λήδρα Πάλας. Αξίζει να τονισθεί
ότι ο 1ος Λόχος του 211ΤΠ κατά την πρώτη φάση της Τουρκικής Εισβολής
αντιμετώπισε ισχυρές δυνάμεις των Τουρκοκυπρίων με σθένος και
αποφασιστικότητα, και αυτό συνεχίστηκε μέχρι τις 16 Αυγούστου
1974, που δέχτηκε σφοδρότατη επίθεση λίγο πριν την κατάπαυση του πυρός
και υπό μεγάλη εχθρική πίεση απώλεσε τα Φυλάκια 1001, 1003, 1005 και
1007 με σοβαρές απώλειες.

4.  
391 ΤΠ (-) στην περιοχή Κυκλικού Κόμβου οδού Λευκωσίας-Αμμοχώστου και
είχε τεθεί υπό Διοίκηση της ΙΙΙ ΑΤΔ από την 15η Αυγούστου 1974.

5.  
Διλοχία (2ος και 4ος Λόχοι) της ΕΛΔΥΚ και Λόχος Διοικήσεώς της, υπό τον
Αντισυνταγματάρχη Σταυρουλόπουλο Π., ως τον αρχαιότερο Αξκό και
υπεύθυνο της Περιοχής Διοικητικής Μερίμνης της ΕΛΔΥΚ λόγω
της ειδικής σύνθεσής της. Με Διοικητές Λόχου Διοικήσεως τον Ταγματάρχη
(ΠΖ) Δελή Σπ., τον Λοχαγό Κωνσταντούλα Ηλία, Διοικητή του 2ου Λόχου και
τον Λοχαγό Λούη Ιωαννίδη Διοικητή 4ου Λόχου και τον Λοχαγό Σταμπουλή Β.
του επιτελείου της ΕΛΔΥΚ και τον Διμοιρίτη
της Διμοιρίας Μηχανικού Λοχαγό Σταυριανάκο Σ. εις την περιοχήν περί το
στρατόπεδον της ΕΛΔΥΚ, που εμάχετο στην περιοχή από της ενάρξεως της
εισβολής. Η Διλοχία ΕΛΔΥΚ βάσει του πολεμικού ημερολογίου της ΙΙΙ ΑΤΔ
ετέθη υπό διοίκησή της, την 20.10 της 15ης Αυγούστου
1974, ενώ σύμφωνα με τον Ταξχο Σέργη στο βιβλίο του Η Μάχη της Κύπρου,
σελ. 606, ετέθη από τις 11 Αυγούστου 1974. Ο δε Συνταγματάρχης Αζίνας Γ.
στην Έκθεση Μελετών επί των διεξαχθεισών εν Κύπρω πολεμικών
επιχειρήσεων από 20 Ιουλίου μέχρι 31 Δεκεμβρίου 1974,
στη σελίδα 22, υποπαράγραφος 4ε, αναφέρει: «Ενώ η διλοχία της ΕΛΔΥΚ
ετέθη ΥΔ ΙΙΙ ΑΤΔ από 11.8.1974, τούτο εγνώσθη εις ΙΙΙ ΑΤΔ την 15.8.1974,
κατόπιν ερωτήματος της ΙΙΙ ΑΤΔ προς ΓΕΕΦ».

6.  
Συγκρότημα Άνχη Κατερινάκη (386 ΤΠ και 396 ΤΠ) με έδρα τα γραφεία της
εφημερίδας «Μάχη» περί της 13.00 της 16ης Αυγούστου άρχισε την τμηματική
ενίσχυση του 212 ΤΠ με προσωπικό αρχικά του 386
ΤΠ, με προτεραιότητα τις περιοχές Εργοστασίου Καϊσή, Υψώματα ΑΤΗΚ (νυν
Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής) και μετά την αντικατάσταση του 212
ΤΠ. Αξίζει να σημειωθεί ότι με την άφιξη οχήματος του 386 ΤΠ στην
περιοχή Κολοκασίδη, οβίδα τουρκικού όλμου καμπύλης
τροχιάς σκότωσε δύο οπλίτες και τραυμάτισε τον Υποδιοικητή του Τάγματος
Ρένο Δρυμιώτη και έναν άλλον Αξιωματικό.

Τις
παραπάνω Μονάδες υποστήριζαν η 187 ΜΠΠ και η 184 Πυροβολαρχία Πεδινού
Πυροβολικού, τμήματα του ΛΒΟ, τμήμα υπό τον Υπολοχαγό (ΠΖ) Πολύζο.
Διοικητής
της ΙΙΙΑΤΔ μέχρι τη νύκτα της 14ης Αυγούστου ήταν ο
Συνταγματάρχης Λιανάς Σ., γνωστός για την αντικυβερνητική στάση και τη
συμμετοχή του στο πραξικόπημα, παρά το ότι ανέλαβε διοικητής της ΙΙΙΑΤΔ
λίγες μόνο ημέρες πριν από αυτό και τη νύκτα της 14ης
Αυγούστου παρέδωσε τη διοίκηση της ΙΙΙΑΤΔ στον Συνταγματάρχη Αζίνα Γεώργιο. Τη 15η
Αυγούστου οι Μονάδες της ΙΙΙ ΑΤΔ δέχθηκαν έντονο και συνεχή αεροπορικό
βομβαρδισμό, και οι ανταλλαγές πυρών όπλων ευθυτενούς τροχιάς ήταν
μικρής έντασης, περισσότερο
για διατήρηση της φυσιογνωμίας της μάχης. Ο Συνταγματάρχης Αζίνας
διηύθυνε και συντόνιζε τις επιχειρήσεις της 16ης Αυγούστου σε
όλη την ΙΙΙΑΤΔ από τον Γερόλακκο που ήταν το 216ΤΠ, μέχρι την
Αγλαντζιά, και ήταν ίσως ο μόνος που είχε πλήρη εικόνα
της καταστάσεως όλου του μετώπου στη Λευκωσία και ταυτόχρονα ήταν σε
επικοινωνία με το πυροβολικό που υποστήριζε την ΙΙΙΑΤΔ και διέθετε
παρατηρητές στην περιοχή ΕΛΔΥΚ και του οποίου η συμβολή στη μάχη της
Λευκωσίας ήταν αποφασιστικής σημασίας, ιδιαίτερα στα
πυρά που συγκέντρωσε στην περιοχή Αγ. Δομετίου – στρατοπέδου ΕΛΔΥΚ –
στρατοπέδου ΤΟΥΡΔΥΚ και βορείως υψωμάτων Σχολής Γρηγορίου, Υψ.
Κολοκασίδη και Υψ.182, και εντός του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, όταν
συμπτύχθηκαν οι δυνάμεις της, όπου οι απώλειες των Τούρκων
εκτιμώνται από ξένους αξιωματικούς της Ειρηνευτικής Δύναμης από 600-800
νεκρούς. Τέλος, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθεί η συμβολή της
Ομάδας Αντιαρματικών της Α’ Μοίρας Καταδρομών, υπό τον Ανθυπολοχαγό
Νίκο Κοϊμντζόγλου που τέθηκε υπό διοίκηση του
212ΤΠ και συνέβαλε μαζί με το Τάγμα στην άμυνα της περιοχής,
καταστρέφοντας αριθμό αρμάτων βορείως του Υψ. Κολοκασίδη και άρματα που
επιχείρησαν να εισέλθουν στη Λευκωσία από την κατεύθυνση στρατόπεδο
ΕΛΔΥΚ-Άγιος Δομέτιος.

Συμπερασματικά η διάσωση της Λευκωσίας θα μπορούσαμε να πούμε ότι οφείλεται:

     
1. Στις Μονάδες της ΙΙΙ ΑΤΔ υπό τη Διοίκηση του Συνταγματάρχη Αζίνα Γ.
που αμύνοντο σε όλο το μέτωπο της Λευκωσίας με τους Τούρκους, από το
Αεροδρόμιο Λευκωσίας μέχρι την Αγλαντζιά, και ιδιαίτερα στο 212ΤΠ και
τα τμήματα που ετέθησαν υπό διοίκησή του που δέχθηκαν τη μεγάλη επίθεση
των Τούρκων το απόγευμα περί τις 17.00 της 16ης Αυγούστου 1974.

     
2. Στη Διλοχία της ΕΛΔΥΚ, υπό τη Διοίκηση του Αντισυνταγματάρχη
Σταυρουλόπουλου Π., που με την ηρωική αντίστασή της εντός και πέριξ του
στρατοπέδου
της (αποτελούσε ελληνικό έδαφος), από την πρωίαν της 16ης
Αυγούστου μέχρι τις 13.30 (Διαταγή Ανχη Σταυρουλόπουλου για σύμπτυξη και
απαγκίστρωση εν ημέρα, βιβλίο Ανχη Σταυρουλόπουλου Π., Το χρονικό της
Μάχης της ΕΛΔΥΚ 14-16.8.1974, σελ. 74) και λίγο
αργότερα ακόμη προξένησε μεγάλες απώλειες στους Τούρκους και έδωσε τη
δυνατότητα στο 212 ΤΠ να ενισχυθεί αρχικά από το 386 ΤΠ και στη συνέχεια
από το 396 ΤΠ και τα Αντιαρματικά της Α’ Μοίρας Καταδρομών, των οποίων η
συμβολή ήταν σημαντική, και να αποκρούσει
τη μεγάλη επίθεση των Τούρκων με άρματα και πεζικό περί τις 17.00 (η
ΕΛΔΥΚ από τις 16.00 ήταν εφεδρεία στην περιοχή Μακεδονιτίσσης).

     
3. Στο 211 ΤΠ και στη μεγάλη αντίσταση και άμυνα που προέβαλε καθ’ όλην
τη διάρκεια των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα στην επίθεση του απογεύματος
της 16ης Αυγούστου.

      4. Στο 336 ΤΠ για την επίσης σθεναρή άμυνα που αντέταξε κατά των υπεράριθμων επιτιθέμενων Τούρκων.

     
5. Στα εύστοχα πυρά της 187 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού και της 184
Πυροβολαρχίας Πεδινού Πυροβολικού με Διοικητή τον Ταγματάρχη Σεβασλίδη,
που
υποστήριζαν τον αγώνα της ΙΙΙ ΑΤΔ στη Λευκωσία.

     
6. Στη μεγάλη αυταπάρνηση και αυτοθυσία που επέδειξαν όλοι οι μαχητές
ιδιαίτερα οι απλοί στρατιώτες, που έμειναν στις θέσεις τους χωρίς σκέψη
υποχώρησης και ύφαναν την ισχνή άμυνα στις βόρειες παρυφές της
πρωτεύουσας, επιτυγχάνοντας μεγάλες απώλειες κατά των βαρβάρων Τούρκων.

     
7. Τέλος θα ήταν παράλειψη να μη μνημονευθούν έστω γενικά άλλες Μονάδες
και τμήματα που είχαν ταχθεί πιο πίσω, για υλοποίηση της εις βάθος
αμυντικής
διάταξης, όπου αυτό έγινε, καθώς και οι δυνάμεις των Υποψηφίων Εφέδρων
Αξιωματικών της ΣΕΑΠ Λεμεσού.

Τελειώνοντας
θα ήθελα να διευκρινίσω ότι σκοπός της δημοσίευσης του παρόντος είναι η
μνημόνευση όσων συμμετείχαν στη μάχη της Λευκωσίας από 14 μέχρι
16 Αυγούστου 1974. Λάθη έγιναν και πολλά, αλλά δεν είναι της παρούσης.

Για τη σύνταξη του παρόντος χρησιμοποιήθηκε η ακόλουθη βιβλιογραφία:

     
1. Πολεμικόν Ημερολόγιο ΙΙΙ ΑΤΔ, 2. Η Μάχη της Κύπρου, υπό Ταξχου εα
Γεώργιου Π. Σέργη, 3. Το Χρονικό της Μάχης της ΕΛΔΥΚ 14-16/8/1974, Πρώτη
Έκδοση, υπό Ταξχου εα Παναγιώτη Σταυρουλόπουλου, 4. Οι Άγνωστοι
Στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ 1974, υπό Αθ. Γρ. Χρυσάφη, 5. Έκθεση Μελετών επί
των διεξαχθεισών εν Κύπρω πολεμικών επιχειρήσεων από 20 Ιουλίου μέχρι 31
Δεκεμβρίου 1974, υπό Συνταγματάρχη Γεώργιο Αζίνα,
6. Συνεντεύξεις εκ των συμμετασχόντων στις μάχες.