Σαν σήμερα, στις 9 Μαΐου του 1976, η Ουλρίκε Μάινχοφ, της Ομάδας Μπάαντερ – Μάινχοφ, γνωστής επίσης και ως Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF), βρίσκεται απαγχονισμένη στο κελί 719 των φυλακών υψίστης ασφαλείας στο Στάμχαϊμ της Στουτγάρδης. 

Με αφορμή τη συμπλήρωση 47 χρόνων από το θάνατο της Γερμανίδας δημοσιογράφου (και από το 1970 ιδρυτικό και ηγετικό μέλος της ακροαριστερής τρομοκρατικής οργάνωσης), στην Κινηματογραφική Στήλη του Tvxs.gr ξαναβλέπουμε το Υποψήφιο για Όσκαρ φιλμ του Ούλι Έντελ, «Το Σύμπλεγμα Μπάαντερ – Μάινχοφ», σε παραγωγή του Μπερντ Άιχινγκερ.

«Ήθελα να κάνω μια ταινία για την Ουλρίκε Μάινχοφ από το 1978, αλλά εκείνη την εποχή το θέμα της γερμανικής τρομοκρατίας δεν είχε ερευνηθεί σε μεγάλο βάθος. Ήταν ένα δύσκολο και λεπτό θέμα και τότε δεν ήμουν αρκετά έμπειρος όπως τώρα. Η ιστορία της RAF ειδικότερα ήταν κάτι που με απασχολούσε από τότε που ήμουν φοιτητής στο Μόναχο: το φοιτητικό κίνημα στα τέλη του ’60, η προσπάθεια κατάλυσης της δομής των αρχών, οι αυτονομίες που διεκδικούσαν τότε οι νέοι ήταν πράγματα που τα έζησα έντονα από μέσα. Κάποια στιγμή οι άνθρωποι άρχισαν να μιλούν για τη βία ως πολιτικό όργανο και είναι ακριβώς εκεί που δεν μπορούσα πλέον να ακολουθήσω ούτε και να το δεχτώ. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι γύρω μου που υποστήριζαν αυτή τη “στρατιωτική στάση” που εγώ δεν δεχόμουν και δεν αντιλαμβανόμουν, λόγος ακριβώς για τον οποίο όλο αυτό με γοήτευε. Ήταν και είναι ένα μυστήριο που ήθελα να λύσω […] Φανταζόμουν την ταινία σαν έναν ποταμό που παρασύρει το κοινό γνωρίζοντας ότι αυτό που θα ακολουθήσει είναι ένας βίαιος καταρράκτης. Χρειαζόμουν ταχύτητα και ένταση από έναν σκηνοθέτη που δεν θα έχανε τον έλεγχο. Ο Ούλι Έντελ είναι ένας από αυτούς που μπορεί να πετύχει αυτό.» – Μπερντ Άιχινγκερ

Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF – Rote Armee Fraktion)

Η RAF δημιουργήθηκε ως κίνημα εναντίον του πολέμου του Βιετνάμ που ξέσπασε το 1967. Πρόκειται για μια δυτικογερμανική ομάδα που αυτό ονομάζονταν “αστικοί επαναστάτες” και ιδρύθηκε από τους Αντρέας Μπάαντερ, Ούλρικε Μάινχοφ, Γκούντρουν Ένσλιν, Χορστ Μάλερ και άλλους. 

Tα σπέρματα της οργάνωσης ανιχνεύονται στο φοιτητικό κίνημα της δυτικής Γερμανίας, που οι διαμαρτυρίες του κατά του ρατσισμού, του ιμπεριαλισμού και υπέρ της ανθρώπινης αυτοδιάθεσης ενώθηκαν με αυτές του κόσμου, των εργατών και της μεσαίας τάξης δημιουργώντας επαναστατικό κλίμα.

Η οργάνωση λειτουργούσε ενεργά την περίοδο 1971 – 1977, το περίφημο “γερμανικό φθινόπωρο”. 

Στην αρχή της δημιουργίας της η οργάνωση, με τις προκηρύξεις που δημοσίευε, είχε κερδίσει μια σχετική συμπάθεια από τον κόσμο, έως την στιγμή που άρχισαν οι βομβιστικές επιθέσεις και υπήρξαν τα πρώτα θύματα από αυτές. 

Στη δράση της αποδίδονται 34 θάνατοι, περιλαμβανομένων και κάποιων μη προγραμματισμένων απωλειών, όπως σοφέρ, bodyguards κλπ.

Όλα τα βασικά στελέχη ήταν υψηλού μορφωτικού επιπέδου εκτός από τον Αντρέας Μπάαντερ που ήταν ο μοναδικός από τα μέλη της Rote Arme Fraktion που δεν είχε σπουδάσει. 

Τα στελέχη εκπαιδεύτηκαν για ένοπλη δράση στην Ιορδανία το 1970. Κλοπές, ανατινάξεις, βομβιστικές επιθέσεις εντάσσονταν στο πλαίσιο του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα που ξεκίνησαν.

Οι Μπάαντερ, Ένσλιν, Μάινχοφ, Ράσπε και Μάινς πιάστηκαν μετά από επίμονο κυνηγητό και φυλακίστηκαν στη Στουτγκάρδη τον Ιούνιο του 1972. Στη φυλακή επικοινωνούσαν μέσω των εκπροσώπων τους και συγκεκριμένα γραπτά και υποκινούμενες ενέργειες από τη Μάινχοφ έβγαιναν και έξω από την φυλακή. Σε διάφορες φάσεις του εγκλεισμού τους τα μέλη έκαναν απεργία πείνας. 

Από αυτό “κατάφερε” να αυτοκτονήσει μόνον ο Μάινς το 1974.

 Η περίφημη δίκη του Σταμχάιμ ξεκίνησε το 1975 και ήταν μια από τις πιο αμφιλεγόμενες δικαστικές διαδικασίες στα χρονικά του γερμανικού δικαίου.

Το Μάιο του 1976 η Μάινχοφ βρέθηκε απαγχονισμένη στο κελί της και οι περισσότερες θεωρίες συγκλίνουν στην άποψη ότι το έκανε γιατί άρχισε σταδιακά να εξοστρακίζεται από τον πυρήνα της ομάδας. Κατά τη διάρκεια της δίκης έγιναν ακόμη περισσότερες βομβιστικές επιθέσεις, με κορύφωση τη στιγμή της εκτέλεσης του Δημόσιου Κατηγόρου, Σίγκφριντ Μπούμπακ, του οδηγού του και του σωματοφύλακά του.

 Τον Απρίλιο του 1977 οι Μπάαντερ, Ένσλιν και Ράσπε καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη.

Οι ραγδαίες αιματηρές εξελίξεις που ακολούθησαν οριοθέτησαν το περίφημο γερμανικό φθινόπωρο του ’77: η εκτέλεση του επικεφαλής της Dresdner, Bank Γιούργεν Πρόντο και η απαγωγή και δολοφονία ενάμισι μήνα μετά του Προέδρου του Συνδέσμου Εργοδοτών, Χανς Μάρτιν Σλέιερ. 

Ο Μπάαντερ και ο Ράσπε βρέθηκαν στα κελιά τους νεκροί από πυροβολισμούς και η Ένσλιν βρέθηκε κρεμασμένη, αλλά αν ήταν αυτοκτονία ή δολοφονία δεν διαλευκάνθηκε ποτέ

«Στην ταινία δεν υπάρχει ταύτιση και συναισθηματική συμμετοχή του θεατή. Αυτό ήθελα. Η συναισθηματική μέθεξη σε κάθε περίπτωση πριμοδοτεί κάποιες ερμηνείες του φιλμ. Αυτό ήθελα να αποφύγω. Αντιθέτως ήθελα η ταινία να θέτει ερωτήματα χωρίς να δίνει απαντήσεις. Ούτε διδακτισμούς έχει η ταινία ούτε μοντέρνες ηθικολογίες αναφορικά με την γερμανική τρομοκρατία. 

Δεν ήθελα να δώσω στο στόμα απαντήσεις με ευκολία. Για αυτό και λέγεται The Baader Meinhof Complex (πολύπλοκο) και όχι The Baader Meinhof Simplex (απλό). 

Το φιλμ εστιάζει στις πράξεις της RAF και όχι στις διακηρύξεις. Θέτει το ερώτημα: Τι συνέβη εδώ, στ’ αλήθεια; Η οργάνωση επέλεξε συνειδητά να γυρίσει την πλάτη της στο διάλογο και να δράσει. Είναι λογικό το φιλμ να έχει αυτήν την κατεύθυνση. Επιπλέον, προσωπικά πιστεύω ότι ο εαυτός μας καθορίζεται από τις πράξεις και όχι τα λόγια μας.» 

– Μπερντ Άιχινγκερ

Διαβάστε επίσης:
Τα μέλη της πρώτης γενιάς της RAF καταδικάζονται σε ισόβια κάθειρξη

«Το Σύμπλεγμα Μπάαντερ – Μάινχοφ» (The Baader Meinhof Complex – 2008)


Η ταινία πραγματεύεται την άνοδο και την πτώση της διαβόητης Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF), μιας τρομοκρατικής οργάνωσης, που έδρασε στην Γερμανία ως τις αρχές των 1970. Φονικές βομβιστικές επιθέσεις απειλούν την εύθραυστη γερμανική δημοκρατία, τη δεκαετία του ‘70 .

Μια ομάδα ανταρτών, με αρχηγούς τον Αντρέας Μπάαντερ και την Ούλρικε Μάινχοφ, έχουν ξεκινήσει ένοπλη μυστική επανάσταση εναντίον ενός νέου είδους φασισμού που αναδύεται: του αμερικανικού ιμπεριαλισμού που υποστηρίζεται από τις γερμανικές κυβερνήσεις.

Με στόχο μια πιο ανθρώπινη και δίκαιη κοινωνία, η επαναστατική ομάδα γίνεται όλο και πιο βίαιη, ενώ στο βάθος υπάρχει ένας άνθρωπος που προσπαθεί να την κατανοήσει: ο επικεφαλής των γερμανικών αστυνομικών δυνάμεων…

Από τον Μπερντ Άιχινγκερ, τον διάσημο Γερμανό παραγωγό (“Το Όνομα του Ρόδου”, “Η Πτώση” και “Το Άρωμα: Η Ιστορία ενός Δολοφόνου”), παρουσιάζεται ένα πολιτικό θρίλερ στην παράδοση της γερμανικής σχολής που δημιούργησε ταινίες όπως: “Οι Ζωές των Άλλων”. Στην καρέκλα του σκηνοθέτη κάθεται ο βετεράνος Ούλι Έντελ, ενώ το καστ πλαισιώνουν η Μαρτίνα Γκέντεκ (“Οι Ζωές των Άλλων”), ο Μόριτζ Μπλάιμπτροϊ (“Το Πείραμα”) και ο Μπρούνο Γκαντζ (“Φτερά του Ερωτα”). Το σενάριο βασίζεται στο βιβλίο του Στέφαν Άουστ με τίτλο: “Der Baader – Meinhof Komplex”.


Το βιβλίο του Στέφαν Άουστ, εκδόθηκε το 1985 και καθόρισε την άποψη που υπάρχει γενικά για την RAF (Rote Armee Fraktion), όσο κανένα άλλο. Ούτε υποστηρίζει, ούτε κατηγορεί την οργάνωση και τους ανθρώπους που την αποτελούσαν. Δεν πριμοδοτεί καμιά ετυμηγορία από νομικής ή ηθικής απόψεως. Πρόκειται για ένα πρωτόκολλο, για ένα χρονικό των γεγονότων που κορυφώθηκαν το περίφημο “γερμανικό φθινόπωρο” του 1977, οπότε σημειώθηκαν: η απελευθέρωση των επιβατών και του πληρώματος του αεροπλάνου της Lufthansa που κρατούνταν, η δολοφονία του Χανς Μάρτιν Σλέιερ, Προέδρου της Ένωσης Εργοδοτών της Γερμανίας, επειδή η κυβέρνηση δεν ικανοποίησε τις απαιτήσεις των μελών και η φυλάκιση και ο θάνατος των αρχηγών μελών της οργάνωσης. Η ταινία προσπαθεί να κινηθεί κι εκείνη με τη σειρά της στο ίδιο μήκος κύματος και σε μεγάλο βαθμό, το καταφέρνει.

Ούλι Έντελ

O σκηνοθέτης Ούλι Έντελ γεννήθηκε το 1947 και σπούδασε γερμανική φιλολογία και θέατρο στο Μόναχο, πριν ξεκινήσει μαθήματα στην Ακαδημία Κινηματογράφου της πόλης. Εκεί γνώρισε τον Μπερντ Άιχινγκερ (ο παραγωγός της ταινίας), με τον οποίο έγιναν φίλοι και συνεργάτες. Η πρώτη τους πιο γνωστή και σημαντική συνεργασία ήταν η ταινία “Christiane F” το 1981, μια αληθινή ιστορία με ηρωίδα ένα δεκατριάχρονο κορίτσι που μπλέκεται στα δίχτυα των ναρκωτικών. Η ταινία έγινε παγκόσμια επιτυχία και κέρδισε βραβεία σε διάφορα φεστιβάλ.

Το 1989 ο Έντελ και ο Άιχινγκερ γύρισαν ξανά μαζί το “Last Exit to Brooklyn” με την Τζέιμι Λι Κέρτις, μια ταινία που ψηφίστηκε ως καλύτερη ταινία από την Ένωση Κριτικών της Νέας Υόρκης και απέσπασε τα βραβεία Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας στα Γερμανικά Κινηματογραφικά Βραβεία. Ο Ούλι Έντελ ζει στο Λος Άντζελες από το 1990 και γυρίζει ταινίες και μίνι σειρές για την αμερικανική τηλεόραση, ανάμεσα στις οποίες είναι το “Rasputin”, που τιμήθηκε με τρεις Χρυσές Σφαίρες και τρία Έμι.

Στέφαν Άουστ


Ο συγγραφέας του βιβλίου Στέφαν Άουστ, γεννήθηκε το 1946 και ήταν από το 1992 ο Διευθυντής Σύνταξης του σημαντικότερου γερμανικού περιοδικού, Der Spiegel. 

Από το 1966 ως το 1969 ήταν βοηθός αρχισυντάκτη στο αριστερό περιοδικό Konkret και τη δεκαπενταετία ’70 – ’85 εργάστηκε ως παρουσιαστής ειδήσεων για το NDR καθώς και συντονιστής talk show και εκπομπών με θέμα την τρομοκρατία.

Ο Άουστ έχει γράψει πολλά βιβλία, έχει γυρίσει ντοκιμαντέρ με πιο πρόσφατο το “RAF” και είναι σεναριογράφος της ταινίας “Stammheim” (1986) που τιμήθηκε με την Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου. 

Το βιβλίο του “Der Baader Meinhof Komplex” εκδόθηκε το 1985 και επανεκδόθηκε το 1997, ενώ μια νέα ανανεωμένη έκδοση, που περιλαμβάνει πληροφορίες για τις πηγές του, τυπώθηκε το 2008 με την ευκαιρία της εξόδου της ταινίας.

Μόριτς Μπλάιμπτροϊ (Αντρέας Μπάαντερ)


Ο Μόριτς Μπλάιμπτροϊ, γεννήθηκε το 1971 στο Μόναχο και σπούδασε υποκριτική στη Ρώμη, το Παρίσι και την Νέα Υόρκη. Ξεκίνησε να εργάζεται στο θέατρο στο Αμβούργο και πολύ σύντομα ήρθε ο πρώτος του πρωταγωνιστικός ρόλος σε μια εξαιρετικά επιτυχημένη ταινία, το διάσημο “Τρέξε Λόλα, τρέξε” του Τομ Τίκβερ και το “Πείραμα” του Όλιβερ Χίρσμπιγκελ, για το οποίο τιμήθηκε με βραβείο καλύτερου ηθοποιού στα γερμανικά κινηματογραφικά βραβεία.

Για την ερμηνεία του στο φιλμ του Όσκαρ Ρόελερ “Atomised” κέρδισε Αργυρή Άρκτο ανδρικής ερμηνείας στο Βερολίνο το 2006. Ο Μόριτς συμμετείχε σε παραγωγές όπως το “Μόναχο” του Σπίλμπεργκ και “The Walker” του Πολ Σρέιντερ, ενώ έχει πρωταγωνιστήσει και σε αρκετές ταινίες του Φατίχ Ακίν (Η Ιουλία τον Αύγουστο / In July – 2000, Soul Kitchen – 2009). Είναι γιος της μεγάλης Γερμανίδας ηθοποιού Μόνικα Μπλάιμπτροϊ (“Σε 4 λεπτά”).


Μαρτίνα Γκέντεκ (Ούλρικε Μάινχοφ)


Η Μαρτίνα Γκέντεκ, γεννήθηκε το 1961 στο Μόναχο. Ξεκίνησε την καριέρα της με το πετυχημένο τηλεοπτικό δράμα “Die Beaute” του 1988 και στη συνέχεια τιμήθηκε με πολλά βραβεία στη Γερμανία και διεθνώς για τη δουλειά της. Το 2002 ήρθε ένας μεγάλος πρωταγωνιστικός ρόλος στο “Bella Martha” και για την ερμηνεία της ήταν υποψήφια ως καλύτερη ηθοποιός στα Ευρωπαϊκά Κινηματογραφικά βραβεία.

Ευρύτερα γνωστή έγινε από το διάσημο και πολύ πετυχημένο “Οι Ζωές των Άλλων”, ενώ συμμετείχε και στον “Καθοδηγητή” του Ρόμπερτ ντε Νίρο. Την είδαμε επίσης στο “Clara” της Χέλμα Σάντερς Μπραμς, όπου ερμηνεύει την Κλάρα Σούμαν.

Για την τρομοκρατία στη Γερμανία και τη Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF – Rote Armee Fraktion) υπάρχουν ακόμη τρία γερμανικά γνωστά φιλμ:

  • “Die Stille nach dem Schuss” του Φόλκερ Σλέντορφ
  • “Die Innere Sicherheit” του Κριστιάν Πέτσολντ
  • “Baader” του Κρίστοφερ Ροθ


Η ταινία «Το Σύμπλεγμα Μπάαντερ – Μάινχοφ» (The Baader Meinhof Complex – 2008) του Ούλι Έντελ, με πρωταγωνιστές τους Μαρτίνα Γκέντεκ, Μόριτζ Μπεμπτρό και Μπρούνο Γκαντζ, ήταν υποψήφια το 2009 για BAFTA, Χρυσή Σφαίρα και Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας