Σάββατο 17 Αυγούστου 2024

Γεώργιος Νικολάου Χατζιδάκις (1848-1941) ο θεμελιωτής της επιστήμης της γλωσσολογίας στην Ελλάδα

 

Γεώργιος Χατζιδάκις

Γεώργιος Χατζιδάκις
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Γεώργιος Χατζιδάκις (Ελληνικά)
Γέννηση1848
Μύρθιος Αγίου Βασιλέιου Ρεθύμνης
Θάνατος28  Ιουνίου 1941[1]
Αθήνα[2]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα[3]
ΣπουδέςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (έως 1881)
Πανεπιστήμιο της Λειψίας
Πανεπιστήμιο της Ιένας
Πανεπιστήμιο Χούμπολτ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταγλωσσολόγος
διδάσκων πανεπιστημίου
ΕργοδότηςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1881–1923)
Οικογένεια
ΑδέλφιαΙωάννης Χατζιδάκις
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΠρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών (Ιανουάριος 1927 – Δεκέμβριος 1927)
μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (από 1926)
κοσμήτορας (1905–1906, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
δεδομένα

Ο Γεώργιος Νικολάου Χατζιδάκις (1848[4] – 1941) υπήρξε ο θεμελιωτής της επιστήμης της γλωσσολογίας στην Ελλάδα και πρώτος καθηγητής της Γλωσσολογίας και της Ινδικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, από το 1890 έως το 1923.[5] Ανήκε στα ιδρυτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών το 1926,[6] και ένα χρόνο αργότερα διετέλεσε πρόεδρός της.[7]

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γεώργιος Χατζιδάκις γεννήθηκε στην Μύρθιο Αγίου Βασιλείου στην Κρήτη στις 12 Νοεμβρίου[εκκρεμεί παραπομπή] 1848 και σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών υπό τον Κωνσταντίνο Σ. Κόντο. Το 1877, μετά από νίκη του σε πανεπιστημιακό γλωσσολογικό διαγωνισμό, του χορηγήθηκε υποτροφία από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό. Ο Χατζιδάκις ταξίδεψε στη Γερμανία (Πανεπιστήμια Λειψίας, Ιένας και Βερολίνου) και μαθήτευσε για τρία περίπου χρόνια δίπλα σε γνωστούς γλωσσολόγους, όπως ο Γκέοργκ Κούρτιους (Georg Curtius), και ο μαθητής του στη Λειψία Καρλ Μπρούγκμαν (Karl Brugmann), ο Έντουαρντ Σίβερς (Eduard Sievers) και ο Μπέρτολτ Ντέλμπρυκ (Berthold Delbrück) στην Ιένα.

Το 1880 επέστρεψε στην Ελλάδα όπου αρχικά εργάστηκε στο Διδασκαλείο Αθηνών. Ένα χρόνο αργότερα, το 1881, και σε ηλικία 33 ετών, ο Χατζιδάκις ανακηρύχθηκε διδάκτορας (ο ίδιος μάλιστα, γι' αυτόν τον λόγο, χαρακτήριζε τον εαυτό του «ὀψιμαθῆ») με την διατριβή: «Περὶ τῶν εἰς -ους Συνῃρημένων τῆς Β΄ Κλίσεως καὶ τῶν εἰς -ος Οὐδετέρων Ὀνομάτων τῆς Γ΄ ἐν τῇ Νέᾳ Ἑλληνικῇ». Το ίδιο έτος διορίστηκε υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1885 προάχθηκε σε έκτακτο καθηγητή, ενώ το 1890 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής της Γλωσσολογίας και της Ινδικής Φιλολογίας και ανέλαβε την ομώνυμη έδρα. Αποσύρθηκε το 1923. Το 1906 εκλέχθηκε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών[8], ενώ διετέλεσε δύο φορές (1892-1893 και 1908-1909)[9] κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου. Ήταν ο άνθρωπος που προώθησε την ιδέα της δημιουργίας του Κέντρου Συντάξεως τοῦ Ἱστορικοῦ Λεξικοῦ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς Γλώσσης, το οποίο στην πορεία του χρόνου διαμορφώθηκε ως Κέντρον Ἐρεύνης τῶν Νεοελληνικῶν Διαλέκτων καὶ Ἰδιωμάτων - ΙΛΝΕ.[10] Πολέμησε δύο φορές στις κρητικές εξεγέρσεις, τη μία σε νεαρή ηλικία το 1866 και την άλλη το 1897, ήδη καθηγητής της έδρας της Γλωσσολογίας και της Ινδικής Φιλολογίας. Επίσης ήταν εκλεγμένο ανεπιστέλλον μέλος των Ακαδημιών του Βερολίνου, της Βιέννης, του Μονάχου και της Βουδαπέστης, της Επιστημονικής Εταιρείας του Γκέτινγκεν και της εταιρείας Ελληνικών Σπουδών του Λονδίνου. Ακόμη κατείχε τη θέση του διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας.[4]

Απεβίωσε στην Αθήνα στις 28 Ιουνίου 1941.

Αδελφός του ήταν ο μαθηματικός και καθηγητής πανεπιστημίου Ιωάννης Χατζιδάκις. Ανιψιός του ήταν ο καθηγητής Θεωρητικής Μηχανικής, Αστρονομίας και Ανώτερων Μαθηματικών και λογοτέχνης Νικόλαος Χατζιδάκις και απόγονός του (κόρη του ανιψιού του Νικόλαου Χατζιδάκι) ήταν η συγγραφέας, μεταφράστρια και κριτικός Φούλα Χατζιδάκη (1906-1984) με αντιστασιακή δράση.[11][12][13]

Ιδεολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γεώργιος Χατζιδάκις διαμόρφωσε την άποψη ότι η νέα ελληνική γλώσσα εξελίχθηκε με φυσικό τρόπο από την αρχαία αττική διάλεκτο, τη συνέχειά της την αλεξανδρινή κοινή και τη μεσαιωνική ελληνική των βυζαντινών χρόνων.[14] Ουσιαστικά πίστευε στη διατήρηση και τον κατά δύναμη εξωραϊσμό της καθαρεύουσας σε αναμονή της εξέλιξης της ομιλούμενης γλώσσας[15][16] και ως προς το γλωσσικό ζήτημα ακολούθησε τη μέση οδό, εκείνη του Αδαμάντιου Κοραή, αντιτιθέμενος εξίσου στους αρχαϊστές και τους άκρατους δημοτικιστές.[5]

Εργογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δοκίμια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. «Περὶ τοῦ θησαυροῦ τῆς μεσαιωνικῆς ἑλληνικῆς γλώσσης», Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν, 7(1930) , σσ. 223-226
  2. «Ἀπάντησις πρὸς τὸν κ. διδάκτορα W. Beschewliew » , Ἀθηνᾶ, 39 (1927), σσ. 171-187
  3. «Ἡ Ἤπειρος καλεῖ τοὺς ἐρευνητάς της » , Ἠπειρωτικὰ Χρονικά, 1 (1926), σσ. 5-6
  4. «Ἀναστασιάδης Ξ., “Γεωργίου Γενναδίου βίος καὶ ἔργα”, Α'-Β' Παρίσιοι, 1926 » , Ἠπειρωτικὰ Χρονικά, 1 (1926), σ. 102
  5. «Ἀνταπάντησις πρὸς τὸν κ. Μανώλην Τριανταφυλλίδην » , Ἀθηνᾶ, 37 (1925), σσ. 9-34
  6. «Ἐκ τῶν ἀνεκδότων τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ » , Ἀθηνᾶ, 29 (1917), σσ. 161-179
  7. «Λόγος ἐπιμνημόσυνος εἰς Κωνσταντῖνον Σ. Κόντον . Ἐκφωνηθεὶς ἐν συνεδρίᾳ τῶν ἑταίρων τῆς ἐν Ἀθήναις ἐπιστημονικῆς ἑταιρείας τῇ 21 Μαΐου 1910» , Ἀθηνᾶ, 23 (1911), σσ. 3-20
  8. «Τονικὰ ζητήματα Α΄ καὶ Β΄ » , Ἀθηνᾶ, 14 (1902), σσ. 236-240
  9. «Ἐτυμολογία τοῦ μαζί . Οὔτε μαζῇ οὔτε μαζῆ οὔτε μαζύ εἶναι ἡ ὀρθὴ γραφή, ἀλλὰ μαζί» , Πλάτων, 6, 1-2 (1883), σσ. 35-43
  10. «Περὶ τοῦ Κρητικοῦ ζιμιό » , Πλάτων, 6, 1-2 (1883), σσ. 43-45
  11. «Περὶ παρετυμολογιῶν καὶ τῶν δι' αὐτὰς μεταβολῶν » , Πλάτων , 6, 1-2 (1883), σσ. 45-53
  12. «Ἐπίκρισις τσακωνικῆς γραμματικῆς τοῦ κ. M. Deffner, Berlin 1881 σελ. 176 », Πλάτων , 5, 6-7 (1883), σσ. 228-253
  13. «Βιβλιογραφικά . Γ΄» , Πλάτων , 5, 10-11 (1883), σσ. 420-423
  14. «Ἐπίκρισις τσακωνικῆς γραμματικῆς τοῦ κ. M. Deffner, Berlin 1881 σελ. 94-104 », Πλάτων , 5, 5 (1883), σσ. 169-176
  15. «Ἐπίκρισις τσακωνικῆς γραμματικῆς τοῦ κ. M. Deffner, Berlin 1881 σελ. 176 », Πλάτων, 5, 3 (1883), σσ. 94-101[17].

Παραπομπές-σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 1  Ιανουαρίου 2015.
  3. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11264577t. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  4. ↑ Άλμα πάνω, στο:4,0 4,1 www.biblionet.gr : Χατζιδάκις, Γεώργιος Ν. https://www.biblionet.gr/προσωπο?personid=28764 : Χατζιδάκις, Γεώργιος Ν. Check |url= value (βοήθεια). Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016. Missing or empty |title= (βοήθεια)
  5. ↑ Άλμα πάνω, στο:5,0 5,1 «Χατζιδάκις, Γεώργιος Ν. (1848-1941)». www.chronologio.uoa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.
  6. ↑ «Τακτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών κατά σειρά εκλογής». www.academyofathens.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.
  7. ↑ «Πρόεδροι της Ακαδημίας Αθηνών από την ίδρυσή της». www.academyofathens.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.
  8. ↑ «Πρυτάνεις Πανεπιστημίου Αθηνών». Επετηρίδα Πανεπιστημιακών Ετών 2012-2013 (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών): σ. 26. 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-04-13. Ανακτήθηκε στις 2016-10-09.
  9. ↑ «Διατελέσαντες Κοσμήτορες Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών». www.deanphil.uoa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.
  10. ↑ «Χρονοδιάγραμμα της ιστορίας του Κέντρου | Κέντρον Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων - Ι.Λ.Ν.Ε.». www.academyofathens.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.
  11. ↑ Παντελόγλου, Κώστα Π. «Δυο λόγια για τη Φούλα Χατζηδάκη».
  12. ↑ «Εταιρεία Συγγραφέων - Μνήμη εταίρων: Φούλα Χατζιδάκη» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 1 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020.
  13. ↑ Παναγιώτης Ζερβός (1878-1952) - Γεώργιος Ρεμούνδος (1878 -1928) - Νικόλαος Χατζηδάκης (1872-1942), ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 14/01/2000
  14. ↑ Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (3 Οκτωβρίου 1999). «Η μελέτη της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας». www.abnet.agrino.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.CS1 maint: Unfit url (link)
  15. ↑ Χατζιδάκις, Γεώργιος (1884). Βάσανος έλεγχος ψευδαττικισµού ή μελέτη επί της Νέας Ελληνικής. Αθήνα: χ.ε. σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
  16. ↑ Σταυρίδη-Πατρικίου, Ρένα. «Το γλωσσικό ζήτημα» (PDF). www.komvos.edu.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 5 Ιουλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2016.
  17. ↑ Σε ηλεκτρονική μορφή στο «Εργαστήριο Ερευνών Νεοελληνικής Φιλοσοφίας» Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine..

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Καθιερωμένοι όροι
at

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.