9 Μαϊου 1945: Η Συντριβή του ναζιστικού "3ου Ράιχ", ο ρόλος της ΕΣΣΔ, η στάση των Δυτικών και η αγγλογερμανική συμφωνία για ανενόχλητη αποχώρηση του γερμανικού στρατού από την Ελλάδα

του Γιώργου Πετρόπουλου

Η επέτειος της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών

«Πριν από τρία χρόνια ο Χίτλερ δήλωσε δημόσια πως μέσα στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται και ο διαμελισμός της Σοβιετικής Ένωσης και η απόσπαση από αυτήν του Καυκάσου, της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας,των Βαλτικών και άλλων περιοχών. Δήλωσε ξεκάθαρα:''Θα εξοντώσουμε τη Ρωσία ώστε να μην μπορέσει ποτέπια να σηκωθεί''. Αυτό ήταν πριν τρία χρόνια. Δεν ήταν όμως τυχερό να πραγματοποιηθούν οι παράφρονες ιδέες του Χίτλερ. Η πορεία του πολέμου τις εξανέμισε. Στην πραγματικότητα έγινε κάτι εντελώς αντίθετο από αυτό που έλεγαν μέσα στο παραλήρημά τους οι χιτλερικοί. Η Γερμανία τσακίστηκε κατακέφαλα.     Τα γερμανικά στρατεύματα συνθηκολογούν.             Η Σοβιετική Ένωση πανηγυρίζει τη νίκη, αν και δεν ετοιμάζεται ούτε να διαμελίσει, ούτε να εκμηδενίσει τη Γερμανία». 

Ι. Β. Στάλιν1

Στις 9 Μάη 1945, ώρα 0.43' π.μ., στην αίθουσα της στρατιωτικής σχολής μηχανικού, στο προάστιο Κάρλσχορστ του Βερολίνου, οι πληρεξούσιοι της ανώτατης γερμανικής στρατιωτικής διοίκησης στρατάρχης Κάιτελ, ναύαρχος Φρίντεμπουργκ και στρατηγός της αεροπορίας Στουμπφ υπέγραψαν την Πράξη για τη χωρίς όρους συνθηκολόγηση της Γερμανίας ενώπιον των αντιπροσώπων των Ενόπλων Δυνάμεων των χωρών της αντιχιτλερικής συμμαχίας: Από μέρους της ΕΣΣΔ παραβρέθηκε ο στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκοφ, της Αγγλίας ο στρατάρχης της Αεροπορίας Α. Τέντερ, των ΗΠΑ ο στρατηγός Κ. Σπάατς και της Γαλλίας ο στρατηγός Ντε Λατρ ντε Τασινί.

 Στα απομνημονεύματά του ο στρατάρχης Ζούκοφ περιγράφει ως εξής την ιστορική αυτή στιγμή2:

"Απευθύνθηκα στη γερμανική αντιπροσωπεία:

Ο στρατάρχης Κάιτελ υπογράφει την Πράξη για τη χωρίς όρους συνθηκολόγηση της Γερμανίας ενώπιον των αντιπροσώπων των Ενόπλων Δυνάμεων των χωρών της αντιχιτλερικής συμμαχίας

- Εχετε στα χέρια σας την Πράξη της άνευ όρων παράδοσης, τη μελετήσατε και είσθε εξουσιοδοτημένοι να υπογράψετε την Πράξη αυτή;...

- Μάλιστα, τη μελετήσαμε και είμαστε έτοιμοι να την υπογράψουμε, απάντησε με υπόκωφη φωνή ο στρατάρχης Κάιτελ, δίνοντάς μας το ντοκουμέντο που είχε υπογράψει ο ναύαρχος Ντένιτς. 

Το ντοκουμέντο αυτό έλεγε ότι ο Κάιτελ, ο Φον Φρίντεμπουργκ και ο Στουπφ είναι εξουσιοδοτημένοι να υπογράψουν την πράξη της άνευ όρων παράδοσης...

Αφού σηκώθηκα, είπα τα εξής:

- Προτείνω στη γερμανική αντιπροσωπεία να πλησιάσει εδώ, στο τραπέζι. Εδώ θα υπογράψετε την Πράξη της άνευ όρων παράδοσης της Γερμανίας.

Ο Κάιτελ σηκώθηκε γρήγορα από τη θέση του, ρίχνοντας σε μας μια εχθρική ματιά, ύστερα κατέβασε τα μάτια και, παίρνοντας αργά από το τραπέζι τη στραταρχική ράβδο του, προχώρησε με αβέβαιο βήμα προς το τραπέζι μας. Το μονόκλ του έπεσε και κρεμάστηκε στο κορδόνι. Το πρόσωπο του γέμισε με κόκκινες κηλίδες.

Μαζί του πλησίασαν στο τραπέζι ο στρατηγός Στουπφ, ο ναύαρχος Φον Φρίντεμπουργκ και οι Γερμανοί αξιωματικοί που τους συνόδευαν. Αφού διόρθωσε το μονόκλ ο Κάιτελ κάθισε στην άκρη του τραπεζιού και με τρεμάμενο ελαφρά χέρι και χωρίς να βιάζεται υπέγραψε πέντε αντίτυπα της Πράξης για την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας. Μετά έθεσαν τις υπογραφές τους οι Στουπφ και Φρίντεμπουργκ.

Ο Στρατάρχης Ζούκοφ υπογράφει το κείμενο για την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας

Μετά την υπογραφή, ο Κάιτελ σηκώθηκε από το τραπέζι, φόρεσε το δεξί γάντι του και προσπάθησε πάλι να επιδείξει το στρατιωτικό του παράστημα, αλλά δεν τα κατάφερε και γύρισε ήσυχα πίσω στο τραπέζι του.

Στις 9 του Μάη 1945 ώρα 0.43', η υπογραφή της Πράξης για την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας είχε τελειώσει...».

Η αντιφασιστική νίκη με τη γλώσσα των αριθμών

Η αντιφασιστική νίκη δεν ήταν εύκολη, ούτε ήρθε τυχαία. Ηταν αποτέλεσμα τεραστίων θυσιών, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων επωμίστηκε η ΕΣΣΔ. Τα στοιχεία δίνουν σαφή την εικόνα. Συγκεκριμένα:

Στις μάχες που έγιναν στο σοβιετογερμανικό μέτωπο η χιτλερική Γερμανία έχασε το 80% της δύναμής της. Από τις 22/6/1941, που τα ναζιστικά στρατεύματα εισέβαλαν στην ΕΣΣΔ ως τις 9/5/1945 στο Ανατολικό Μέτωπο καταστράφηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν 607 γερμανικές μεραρχίες, πράγμα που σημαίνει πως οι Ναζί εδώ είχαν τριπλάσιες ως και τετραπλάσιες απώλειες σε σχέση με τις απώλειές τους σε όλα τ' άλλα μέτωπα, είτε στη Βόρειο Αφρική, είτε στην Ιταλία, είτε στη Δυτική Ευρώπη. 

Για να πετύχει αυτά τα σημαντικά αποτελέσματα ο Κόκκινος Στρατός έκανε εννιά μεγάλες πολεμικές εξορμήσεις σε ευρεία κλίμακα και 210 μικρότερες επιχειρήσεις. Σε επτά από τις πολεμικές εξορμήσεις και σε 160 από τις επιχειρήσεις είχε την επιθετική πρωτοβουλία.

Ο Σοβιετικός στρατός είχε δρόμο μακρύ και δύσκολο προς το Βερολίνο. Σ' ένα μέτωπο το μήκος του οποίου κυμαινόταν από 3.000 έως 6.200 χιλιόμετρα- αλλά και πίσω από τις γραμμές του μετώπου σε περιοχές κατεχόμενες από τον εχθρό- έδωσε σκληρές μάχες, για 1.418 μέρες και νύχτες. Κάθε λεπτό του πολέμου υπήρχαν κατά μέσο όρο 9 νεκροί, κάθε ώρα 507 και κάθε μέρα 1.400. 

Οι δύο στους πέντε νεκρούς του πολέμου ήταν Σοβιετικοί πολίτες, με τελικό αποτέλεσμα η ΕΣΣΔ να έχει πληρώσει τον πόλεμο με το φοβερό αριθμό των 20.000.000, και πάνω, νεκρών ενώ οι νεκροί της Αγγλίας και των ΗΠΑ ήταν αντίστοιχα 375.000 και 405.000.

Ακόμη, οι χιτλερικοί κατέστρεψαν στη Σοβιετική Ένωση 1.710 πόλεις και κωμοπόλεις, έκαψαν και ξεθεμελίωσαν πάνω από 70.000 χωριά, κατέστρεψαν 32.000 περίπου βιομηχανικά εργοστάσια, 65.000 χιλιόμετρα σιδηροδρομικές γραμμές, λήστεψαν 98.000 κολχόζ, 1.876 σοβχόζ, 2.890 μηχανοτρακτερικούς σταθμούς. 

Το συνολικό ύψος των υλικών ζημιών από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές χώρες ανέρχεται στα 260 δισεκατομμύρια δολάρια (αξίας εκείνης της εποχής) εκ των οποίων τα 128 δισεκατομμύρια δολάρια αναλογούν στην ΕΣΣΔ! 

Αν τώρα σ' αυτό το ποσό προστεθούν και τα 357 δισεκατομμύρια δολάρια που είναι οι σοβιετικές πολεμικές δαπάνες, τότε προκύπτει ότι ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στοίχισε στην ΕΣΣΔ το κολοσσιαίο ποσό των 485 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δηλαδή ένα ποσό αρκετά μεγαλύτερο απ' αυτό που δαπάνησαν ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία μαζί3.

Αυτή ήταν η προσφορά της ΕΣΣΔ για την ελευθερία των λαών, γεγονός που αναγνώρισε ο ίδιος ο Τσώρτσιλ ο οποίος, στις 9 Μάη 1945, σε μήνυμά του προς τον Στάλιν έγραφε4:

 «Σας διαβιβάζω εγκάρδιον χαιρετισμόν με την ευκαιρίαν της λαμπράς νίκης που εσημειώσατε, εκδιώξαντες τους επιδρομείς από το έδαφός Σας και συντρίψαντες τη ναζιστικήν τυραννίαν".

Οι Αγγλοαμερικανοί, βέβαια, χρωστούσαν πολύ περισσότερα απ' όσα αναγνώριζαν στη Σοβιετική Ενωση. Ας δούμε το θέμα με περισσότερες λεπτομέρειες.

Τι χρωστούν οι Αγγλοαμερικανοί στην ΕΣΣΔ

Στα τέλη του 1944 - αρχές του 1945 ο γερμανικός στρατός παρέμενε αρκετά ισχυρός παρά τις βαριές του ήττες στο ανατολικό μέτωπο. Είχε στις τάξεις του 5.400.000 άνδρες, 28.500 πυροβόλα και όλμους, 3.950 άρματα και 1.960 αεροπλάνα. Οι εφεδρείες του, που αργότερα χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο εναντίον των σοβιετικών στρατευμάτων, αριθμούσαν 2.433.000 άνδρες, 2.700 πυροβόλα. 5.300 άρματα και άλλα επιθετικά όπλα και 3.270 αεροπλάνα5. Υπό αυτές τις συνθήκες, κανείς δεν περίμενε πως η στρατιωτική μηχανή του Χίτλερ θα εκμηδενιζόταν μέσα σε λίγους μήνες. Αντίθετα, ακόμη και οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις τοποθετούσαν μια πιθανή συνθηκολόγηση της Γερμανίας στο τέλος του '45. 

Περισσότερο απ' όλους είχαν κάθε λόγο να είναι απαισιόδοξοι οι Δυτικοί, οι Εγγλέζοι και οι Αμερικανοί, οι οποίοι στα τέλη Δεκεμβρίου του 1944 δέχτηκαν μια ισχυρότατη επίθεση από τις γερμανικές δυνάμεις στις Αρδένες, με αποτέλεσμα να είναι προ των πυλών μια δεύτερη Δουνκέρκη. Ηταν τότε- στις 6/1/1945- που ο  Τσώρτσιλ έστειλε ένα αγωνιώδες μήνυμα προς τον Στάλιν εκλιπαρώντας, ουσιαστικά, για βοήθεια.

 «Θα Σας είμαι υπόχρεος- έγραφε μεταξύ άλλων ο Τσώρτσιλ- αν με πληροφορήσετε κατά πόσον ημπορούμε να υπολογίζωμεν επί μεγάλης ρωσικής επιθέσεως εις το μέτωπον του Βίσλα ή εις κάθε άλλον τόπον κατά τη διάρκειαν του Ιανουαρίου ή εις κάθε άλλην στιγμήν που Σεις θα δεχθήτε ενδεχομένως να ανακοινώσετε... Το ζήτημα τούτο το θεωρώ κατεπείγον».6

Στις 7/1/1945 ο Σοβιετικός ηγέτης απαντούσε στο αγωνιώδες μήνυμα του Βρετανού πρωθυπουργού ως εξής.

«... Ετοιμαζόμεθα δι' επίθεσιν, αλλά ο καιρός τώρα δεν ευνοεί την επίθεσίν μας. Εν τούτοις το Επιτελείον της Ανωτάτης Διοικήσεως, υπολογίζον την θέσιν των συμμάχων μας, απεφάσισε να τελειώση με σύντονον ρυθμόν τας προετοιμασίας και αδιαφορόν διά τον καιρόν, θα αρχίση ευρείας κλίμακος επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον των Γερμανών εις όλο το κεντρικό μέτωπο, το βραδύτερον εντός του δευτέρου δεκαπενθημέρου του Ιανουαρίου. Να μην αμφιβάλλετε ότι θα πράξωμεν παν το δυνατόν, διά να συνδράμωμεν τα συμμαχικά μας στρατεύματα".

 Ετσι, στις 12/1/1945 τα σοβιετικά στρατεύματα εξαπέλυσαν μια επίθεση τεράστιας εκτάσεως που διέλυσε τη ναζιστική στρατιωτική μηχανή και κατέληξε στη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών της 9ης Μάη του ίδιου έτους. 

Ήταν τόσο μεγάλη αυτή η στρατιωτική ενέργεια του Κόκκινου Στρατού που στην κυριολεξία άφησε ολόκληρο τον κόσμο άναυδο.

 «Είναι ίσως η πιο μεγάλη επίδειξη στρατιωτικής δύναμης που έχει δει ποτέ ο κόσμος», έγραφαν οι αγγλικές εφημερίδες 

Και το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων υποχρεωνόταν να αναγνωρίσει ότι

«ποτέ δεν έγινε στην πολεμική ιστορία μια τέτοια επίθεση»7.

Ποια στάση όμως κράτησαν οι Δυτικοί απέναντι στην ΕΣΣΔ;

Η αντιφασιστική νίκη και η Δύση

Θα περιορίσουμε το εύρος της απάντησης, αναφέροντας γεγονότα μόνο από την τελευταία φάση του πολέμου. Συγκεκριμένα:

Από τα μέσα του 1944 ακόμη, όταν άρχισε να γέρνει η πλάστιγγα σε βάρος των δυνάμεων του Άξονα και μια σειρά χώρες απελευθερώνονταν, οι Αγγλοαμερικανοί δε δίστασαν να έρθουν σε ανοικτές συμφωνίες με τους χιτλερικούς έχοντας ως κύριο σκοπό τους να εμποδίσουν την προέλαση των σοβιετικών στρατευμάτων προς τη Δύση. 

Ετσι, για παράδειγμα, η Αγγλία συμφώνησε με τη Γερμανία να μην ενοχλήσει τα στρατεύματα της τελευταίας κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα, ούτως ώστε ο Κόκκινος Στρατός στην προέλασή του να έχει να αντιμετωπίσει πολύ ισχυρή αντίσταση8. 

Η γραμμή αυτή, των συμφωνιών με τη Γερμανία, συνεχίστηκε με μεγαλύτερη ένταση από τη στιγμή που ξεκίνησε η μεγάλη σοβιετική επίθεση ως την οριστική συνθηκολόγηση των ναζιστών.

 Ετσι, στις αρχές Μάρτη του 1945 ξεκίνησαν στην Ελβετία διαπραγματεύσεις μεταξύ του απεσταλμένου της Γερμανίας στρατηγού Βολφ και εκπροσώπων των ΗΠΑ και της Βρετανίας που αποσκοπούσαν στη διευκόλυνση της προέλασης των αγγλοαμερικανικών δυνάμεων προς Ανατολάς με τη μεταφορά των γερμανικών δυνάμεων από το δυτικό μέτωπο στο μέτωπο με τον Κόκκινο Στρατό. 

Οι διαπραγματεύσεις- στις οποίες οι Αγγλοαμερικανοί δε δέχτηκαν να συμμετέχουν Σοβιετικοί- κράτησαν δύο εβδομάδες και απ' ό,τι φαίνεται, κατέληξαν σε αποτέλεσμα. 

Μάλιστα, ο Στάλιν σε μήνυμά του προς τον Ρούσβελτ, στις 3/4/1945, ήταν απολύτως κατηγορηματικός: 

«οι διαπραγματεύσεις- έγραφε- διεξήχθησαν και ετερματίσθησαν διά συμφωνίας με τους Γερμανούς, συμφώνως προς την οποίαν ο Γερμανός διοικητής εις το δυτικόν μέτωπον στρατάρχης Κέσελριγκ εδέχθη να ανοίξη το μέτωπον και να αφήση να διέλθουν προς ανατολάς τα αγγλο- αμερικανικά στρατεύματα και οι αγγλο- αμερικανοί υποσχέθηκαν αντ' αυτού να ελαφρύνουν διά τους Γερμανούς τους όρους της ανακωχής».9

Η πραγματικότητα στο πεδίο των μαχών ήταν αυτή που περιγράφει ο Στάλιν στο μήνυμά του προς το Ρούσβελτ. 

Από τα τέλη Μάρτη του '45 τα γερμανικά στρατεύματα στο δυτικό μέτωπο πέρασαν ουσιαστικά στο «συμβολικό» πόλεμο. Οι λίγες δυνάμεις που έμειναν εκεί παραδίδονταν χωρίς σοβαρή αντίσταση, ενώ ο κύριος στρατιωτικός όγκος μεταφέρθηκε στο ανατολικό μέτωπο, όπου ως το τέλος έδωσε σκληρότατες μάχες με τον σοβιετικό στρατό10. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. 

Μια αλήθεια που υπογραμμίζει ακόμη περισσότερο τη φύση του ιμπεριαλισμού και την αξία που είχε για τους λαούς η ύπαρξη της Σοβιετικής Ενωσης.

1 Διάγγελμα 9ης Μάη 1945. Βλέπε: Ι. Β. Στάλιν: «Ο Μεγάλος Πόλεμος για την Πατρίδα», εκδόσεις "ΤΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ", Αθήνα 1946, σελ. 136- 137

2 Στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκοφ: «Αναμνήσεις και Στοχασμοί», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 2ος, σελ. 424- 425

3 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος 11- 12, σελ. 852, Λ. Γιερεμέγιεφ: «Η Σοβιετική Ενωση στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», εκδόσεις «Ζαχαρόπουλος», σελ. 124 κ.ε. και αλλού

4 «Η αλληλογραφία Στάλιν, Τσόρτσιλ, Ατλη, Ρούσβελτ, Τρούμαν», Εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Α', σελ. 420

5 «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 2ος, σελ. 310- 311 και Λ. Γιερεμέγιεφ: «Η Σοβιετική Ενωση στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο» εκδόσεις «Ζαχαρόπουλος», σελ. 110

6 «Αλληλογραφία Στάλιν- Τσόρτσιλ- Ατλη- Ρούσβελτ- Τρούμαν», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Α' σελ. 393- 394

7 Λ. Γιερεμέγιεφ, στο ίδιο, σελ.. 115- 116

8 Βλέπε αναλυτικά: Β. Μαθιόπουλου: «Η Ελληνική Αντίσταση 1941- 1944 και οι Σύμμαχοι», εκδόσεις «Παπαζήση», σελ. 51- 52

9 «Αλληλογραφία Στάλιν- Τσόρτσιλ- Ατλη- Ρούσβελτ- Τρούμαν», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος β', σελ. 200

10 Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «20ός Αιώνας», σελ. 406