Σημ. Αντίλογου Χανίων: Σημειώνουμε ως συνοπτικό συμπέρασμα της εισηγητικής ανάλυσης που παραθέτουμε στην συνέχεια, αυτά που επισημαίνει στο τέλος της:
"...Στη γενική αξιολόγηση όμως πρέπει να σημειωθούν και τα ακόλουθα:
Έγινε συστηματική δουλειά να υποβαθμιστούν ζητήματα και να δικαιολογηθούν πολιτικές.
Η πανδημία έδειξε πόσο ελλιπής ήταν η πολιτική συμπεριφορά της Αριστεράς και πόσο βοήθησε η πανδημία στην αδρανοποίηση και την οικοδόμηση μιας ιδεολογικής ηγεμονίας επί της κοινωνίας. Η σχεδόν ολοσχερής πρόσδεση της αριστεράς (επίσημης και μη) στα κυρίαρχα αφηγήματα και επιχειρήματα, αφόπλισε ακόμα περισσότερο τον λαϊκό παράγοντα, τον άφησε εντελώς ορφανό, τον εγκατέλειψε σε άλλους χώρους – κυρίως ακροδεξιούς.
Σαν να επιθυμούν όλοι οι συστημικοί παράγοντες έναν λελογισμένο ακροδεξιό ή φασιστικό κίνδυνο, που να τους επιτρέπει να δικαιολογούν την πολιτική τους.
Μέσα λοιπόν στο περιβάλλον της υγειονομικής κρίσης μπήκαν δύο θεμέλια διαχωριστικών γραμμών:
α) Το «τείχος δημοκρατίας» απέναντι στον φασισμό, την ακροδεξιά και τον ανορθολογισμό.
Και β) ο διαχωρισμός εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων. Αυτές οι δύο θεμελιακές διαχωριστικές περιχαρακώνουν το αστικό οικοδόμημα της μετάβασης και δικαιολογούν το ειδικό καθεστώς που παίρνει υγειονομικά χαρακτηριστικά. Αυτές οι δύο διαχωριστικές εμπόδισαν πολλούς να δουν, και ακόμα να μην βλέπουν, το νέο ειδικό καθεστώς, το νέο εποικοδόμημα που στήνεται. […]
Έρχεται ένας εξαιρετικά δύσκολος για τα λαϊκά στρώματα χειμώνας. Ο συνδυασμός πανδημίας, ενεργειακής κρίσης, ακρίβειας ειδών πρώτης ανάγκης, καταστολής, πλημμυρών και αποκλεισμών περιοχών θα δημιουργήσουν μεγάλες δυσκολίες σε ευρύτατα στρώματα.
Τέλος, ο θάνατος του Μίκη σημαδεύει και το πέρασμα σε μια νέα εποχή, όπου το έθνος, η κοινωνία, ο λαός, οι εργαζόμενοι θα πορευτούν χωρίς να έχουν κάποιο διανοούμενο ή καλλιτέχνη που θα σκέφτεται εθνικά και λαϊκά, που θα τραγουδά τους πόθους και τους αγώνες του λαού, που θα υψώνει την φωνή του απέναντι στο καθεστώς και το σύστημα. Πιο ορφανή η Ελλάδα. […]"
Αναδημοσιεύουμε, ως έχει, ολόκληρο το πολύ ενδιαφέρον, εντελώς άλλης οπτικής από όλα τα υπόλοιπα κόμματα και οργανώσεις της κομμουνιστικής ή μη "αριστεράς", κείμενο της ΚΟΕ:
Μια σημαντική συζήτηση.
Πώς διαβάζει η ΚΟΕ, ενόψει της πανελλαδικής συνάντησής της, τις διεθνείς και εξωτερικές εξελίξεις
Στην τελική ευθεία βρίσκονται οι διαδικασίες της ΚΟΕ προς την πραγματοποίηση μιας κομβικής πανελλαδικής συνάντησης, η οποία φιλοδοξεί να σηματοδοτήσει το πέρασμα της συλλογικότητας σε ένα διαφορετικό επίπεδο – τέτοιο που να ανταποκρίνεται στη νέα κατάσταση τόσο στη χώρα μας όσο και σε ευρωπαϊκή και παγκόσμια διάσταση. Έχουν προηγηθεί μήνες εντατικών συζητήσεων και συναντήσεων, που επέτρεψαν να διαμορφωθεί μια όλο και καλύτερα δομημένη και κοινά κατακτημένη κατανόηση των πρόσφατων εξελίξεων, και των καθηκόντων που απορρέουν από αυτές.
Στο παρόν ένθετο παρουσιάζουμε, ελαφρά συντετμημένο, το Α΄ μέρος της τελικής εισήγησης για την πανελλαδική συνάντηση, που θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 5 Δεκεμβρίου στην Αθήνα (βλ. περισσότερες πληροφορίες στο πλαίσιο της σελ. 17). Σε αυτό ξεδιπλώνεται το «διάβασμα» των τελευταίων διεθνών και εσωτερικών εξελίξεων, οι οποίες σφραγίζονται από την επιβολή ειδικών καθεστώτων έκτακτης ανάγκης και από την απόπειρα ευρείας αντιδραστικής αναδιάρθρωσης του μαστιζόμενου από δομική κρίση παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος.
Ας θεωρηθεί λοιπόν αυτό το ένθετο μια μικρή συμβολή στην επείγουσα ανάγκη αφύπνισης, προετοιμασίας και αντίστασης, την οποία θέλει να υπηρετήσει η εν λόγω πανελλαδική συνάντηση.
ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ: ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΜΗΝΩΝ
Σημείο 1: Η «μετάβαση»
Οδεύουμε προς ένα μεγάλο επεισόδιο της γενικής, δομικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος, κι αυτό ήταν ορατό από τα τέλη του 2019. Η πανδημία –ιδιότυπο αποτέλεσμα της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης– σκέπασε σε σημαντικό βαθμό το μεγάλο επεισόδιο (μεγαλύτερο από αυτό της κρίσης του 2008-2010), και έπαιξε ρόλο ώστε να απορροφηθεί ή να φανεί η επιβράδυνση της παραγωγικής δραστηριότητας σαν συνέπεια της πανδημίας. Οι ελίτ άδραξαν την ευκαιρία για τη διαχείριση και εργαλειοποίηση της πανδημίας προς δύο κατευθύνσεις: α) να επιβάλουν τον έλεγχο και την παθητικοποίηση και να δικαιολογήσουν τα όποια μέτρα και το μπλοκάρισμα της οικονομικής δραστηριότητας, β) να δημιουργήσουν όρους κερδοφορίας και εκτίναξης ορισμένων τομέων της οικονομίας.
Το αποτέλεσμα δεν είναι εντυπωσιακό, παρόλο που το σύστημα απέφυγε μεγάλους κλυδωνισμούς. Ο λόγος είναι απλός: η «αρρώστια» του συστήματος είναι πολύ βαθιά. Μεγάλωσε το χρέος σε πρωτοφανή ύψη, παραμένοντας παράγοντας αστάθειας, και εμφανίστηκε ξανά ο πληθωρισμός. Οι προσδοκίες για μιαν αλματώδη ανάπτυξη διαψεύδονται, η μεγάλη ατμομηχανή –η οικονομία της Κίνας– γνωρίζει επιβράδυνση, και τώρα εμφανίζεται η αποκαλούμενη ενεργειακή κρίση, που αυξάνει τους κινδύνους ακόμα μεγαλύτερης επιβράδυνσης. Τέλος, το φάσμα μιας επισιτιστικής κρίσης μεγαλώνει, και τα λοκντάουν ή τα έκτακτα μέτρα θα είναι αναποτελεσματικά για τη συγκράτηση μαζών που πεινάνε. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον θα έχουμε χρεοκοπίες κρατών, επιχειρήσεων, μαζικές απολύσεις, εκτεταμένες ανισότητες.
Η απάντηση του κεφαλαίου σε Δύση και Ανατολή (κυρίως Κίνα) εστιάζεται σε ίδιες μορφές και ίδια πεδία: Παγκοσμιοποίηση, νέες τεχνολογίες, καινοτομίες, τεχνητή νοημοσύνη, πράσινη ανάπτυξη, διαχείριση της πανδημίας, μεγάλη επανεκκίνηση, 4η βιομηχανική επανάσταση, πολυμέρεια στις διεθνείς σχέσεις. Δεν εμφανίζεται από καμία κρατική οντότητα μια εναλλακτική πρόταση.
Επομένως βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο του ίδιου του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και σε μια απόπειρα «μετάβασης» μέσω μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών αναδιαρθρώσεων προς ένα νέο τοπίο κερδοφορίας και ανάπτυξης, αφού (κι αυτό είναι κρισιμότατο) συντελεστεί μια παράλληλη απαξιοποίηση-καταστροφή κεφαλαίου και εργατικής δύναμης. Πρόκειται για όρο ζωτικής σημασίας, που προσδίδει έναν βαμπιρικό χαρακτήρα στο κεφάλαιο και τους σχεδιασμούς του. Η «μετάβαση» στον «ψηφιακό καπιταλισμό» θα γίνει μέσα από ενίσχυση διαδικασιών απαξίωσης και καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων και μέσα από μια άρνηση της ζωντανής εργασίας σε εξαιρετικά εκτεταμένη βάση. Παράλληλα, αλλάζει ριζικά το πεδίο των εργασιακών σχέσεων και συντελείται μια μεγάλη προλεταριοποίηση σε πλανητική κλίμακα, με κλασικά και νέα χαρακτηριστικά. […]
Η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης (κι άρα άρση Συνταγμάτων και ατομικών ελευθεριών, κατάργηση της πολιτικής δραστηριότητας των από κάτω, διάλυση του δημόσιου χώρου) γίνεται πλέον με οποιοδήποτε πρόσχημα: την υγεία, τις φυσικές καταστροφές, την ενέργεια, την οικολογική ισορροπία κ.ο.κ.
Το περιβάλλον μιας διαρκούς και ανανεούμενης «κατάστασης έκτακτης ανάγκης» προκρίνεται ως βασικό «εργαλείο» για την προώθηση της «μετάβασης», και μάλιστα στις κατευθύνσεις που επιθυμούν οι πιο ισχυροί κύκλοι (οι μερίδες της χρηματιστικής ολιγαρχίας και τα βασικά κέντρα του συστήματος [Δύση+Ανατολή]).
Η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης (κι άρα άρση Συνταγμάτων και ατομικών ελευθεριών, κατάργηση της πολιτικής δραστηριότητας των από κάτω, διάλυση του δημόσιου χώρου) γίνεται πλέον με οποιοδήποτε πρόσχημα: την υγεία, τις φυσικές καταστροφές, την ενέργεια, την οικολογική ισορροπία κ.ο.κ.
Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία να συλλάβουμε είναι πως όλοι οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου, οι άρχουσες τάξεις και κορυφές τους (το περίφημο 1%) έχουν πάρει αυτόν τον δρόμο, μιλούν αυτήν τη γλώσσα, έχουν τους ίδιους ποιοτικά στόχους. […]
Σε αυτήν την κίνηση δεν καταργείται διόλου η χρηματιστικοποίηση και οι φούσκες κάθε είδους. Τζογάρονται τεράστια ποσά, και αυτή η μορφή οικονομικής δραστηριότητας κρατά ακόμα τα πρωτεία.
Το κρισιακό περιβάλλον, η εμφάνιση των εσωτερικών αντιφάσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής σε ολοένα και πιο μεγάλες κλίμακες σε παγκόσμιο επίπεδο, η συνέπεια της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή η κρίση (το μπλοκάρισμα) στις αποκαλούμενες αλυσίδες αξιοποίησης των κλαδικών τομέων της οικονομίας (πρώτα στο εμπόριο, τη διαμετακόμιση, τις μεταφορές), προκαλούν εκτίναξη τιμών σε βασικά υλικά, ενεργειακή και επισιτιστική κρίση, και επιβράδυνση των ρυθμών ανάκαμψης – κι άρα την πιθανότητα μεγάλων κοινωνικών εκρήξεων και δυσκολία διακυβέρνησης με ηγεμονία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου.
Αυτές οι ιδιαίτερες συνθήκες της κρίσης δημιουργούν εντάσεις στον ανταγωνισμό ανάμεσα σε κέντρα του διεθνούς καπιταλισμού, και οξύνουν στο έπακρο την ανάγκη νέων αγορών, νέων σφαιρών επιρροής. Η ένταση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών είναι συνδεδεμένη με αυτές τις διαδικασίες, και ταυτόχρονα συνιστά εκδήλωση των περιορισμών που συναντά το κεφάλαιο μέσα στην κρίση και στους στενούς ορίζοντες κάθε μπλοκ. Το ξαναμοίρασμα του κόσμου, η φυγή στη στρατιωτικοποίηση και στον πόλεμο, κορυφώνονται – μαζί με την κούρσα για την τεχνολογική καινοτομία και τα νέα προϊόντα.
Σημείο 2: Εργαλειοποίηση – Κατάσταση έκτακτης ανάγκης – Ποιο το κεντρικό ζήτημα
Εργαλειοποίηση: η διαδικασία ή το αποτέλεσμα του εργαλειοποιώ, η συμφεροντολογική αντιμετώπιση μιας κατάστασης, ενός γεγονότος ή κάποιου ανθρώπου, η ιδιοτελής και αθέμιτη χρησιμοποίηση προσώπου ή πράγματος
Οι ελίτ δεν βαδίζουν στη βάση ενός σχεδίου ή σεναρίου. Έχουν στόχους, έχουν μελέτες και μοντέλα αντιμετώπισης προβλημάτων, όπως έχουν και πολιτικές που εφαρμόζονται, και πάνω σε αυτές κάνουν παρεμβάσεις ή διορθώσεις ή ακόμα και αναγκαστικές κινήσεις. Για παράδειγμα, παρόλο το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, με την εμφάνιση της πανδημίας και το μπλοκάρισμα της οικονομικής δραστηριότητας παρέμβηκαν κεντρικά με κρατικούς μοχλούς για τη στήριξη τομέων της οικονομίας και την επιδοματοποίηση ευρύτατων στρωμάτων (το ίδιο είχαν κάνει και το 2008 με την κρατική παρέμβαση για τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος).
Δεν επινόησαν την πανδημία. Τους προέκυψε. Κι αφού προέκυψε, έπρεπε να την αντιμετωπίσουν. Κύριο μέλημα, μετά το πρώτο σοκ, ήταν η εργαλειοποίησή της και η χρησιμοποίησή της για την προώθηση όλων όσων περιγράφαμε στο πρώτο σημείο.
Περίπου έτσι αντιμετωπίζουν τις αντιθέσεις του συστήματος που τάχα θα αυτορυθμίζονταν μέσω της αγοράς και θα θεραπεύονταν από τις διαχειριστικές παρεμβάσεις του πολιτικού κόσμου. Όταν εμφανίζονται εκδηλώσεις των μεγάλων τριγμών (π.χ. επίθεση στους Δίδυμους Πύργους 2001, κρίση 2008-2010, πανδημία, ενεργειακή και οικολογική κρίση κ.λπ.) παρουσιάζονται πολιτικές και αντιδράσεις από τα βασικά κέντρα του συστήματος. Αυτές μπορεί να υπήρχαν σαν σενάρια, αλλά τώρα ανασύρονται πλευρές τους, και πρέπει να οικοδομηθεί η προώθησή τους μέσα σε πολύπλοκες συνθήκες, και με τις αναγκαίες προσαρμογές από περιοχή σε περιοχή. Έτσι υπάρχουν μεν οι ατζέντες και οι «πίστες» που ακολουθούνται σαν «απάντηση» των ελίτ στους μεγάλους σπασμούς του συστήματος, αλλά πάντα καταγράφουν και αποτυπώνουν συνάμα έναν δεδομένο συσχετισμό δύναμης.
Το σχήμα «κάντε αυτό που πρέπει να γίνει [οτιδήποτε, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοείται μόνον ο εμβολιασμός] και μετά θα λογαριαστούμε» ή ακόμα το σχήμα «προέχει η διάσωση των ανθρώπων, τα άλλα έπονται», λησμονούν τα αίτια και τα αιτιατά, λησμονούν το τι συμβαίνει και τι επιδιώκεται συστηματικά από τις ελίτ της παγκοσμιοποίησης
Γι’ αυτό εδώ και 5 περίπου χρόνια, από το 2015 μέχρι σήμερα, έχει εκδηλωθεί πολλαπλά μια αλλαγή του κοινωνικού συσχετισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, με υποχώρηση των κινημάτων που είχαν εμφανιστεί πριν. Περάσαμε στη γεωπολιτική φάση επίλυσης αντιθέσεων και διαφορών. Και μόλις πριν εκδηλωθεί ένα νέο μεγάλο επεισόδιο της δομικής κρίσης, ήρθε η πανδημία, που χρησιμοποιήθηκε ως επιταχυντής αλλαγών οι οποίες είχαν σχεδιαστεί και παρουσιαστεί το 2017-2018 (4η βιομηχανική επανάσταση κ.λπ.) – με τη διαφορά ότι πρόσφερε ένα αναπάντεχο «δώρο» στις ελίτ: τη δικαιολογία για την κατάργηση του δημόσιου χώρου. Τώρα εξαγγέλλεται ότι έρχεται «Αρμαγεδδών» με την ενεργειακή κρίση, και δεν αποκλείεται να δούμε πιο δραστικά μέτρα περιορισμού των πληθυσμών και πιο χαοτικές καταστάσεις. […]
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η διαχείριση της πανδημίας μέσα σε ένα πλαίσιο φόβου και τρόμου λειτούργησαν ως μεγάλος κυματοθραύστης απέναντι στην ογκούμενη αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης (κάθε διεθνής σύνοδος άρχιζε με κεντρικό ζήτημα την αντιμετώπιση του «εθνολαϊκισμού»). Η συνεπαγόμενη κατάργηση του δημόσιου χώρου οδηγούσε στην αναίρεση βασικών δικαιωμάτων, έτσι που στερούσαν κάθε δυνατότητα στις υποτελείς τάξεις να έχουν μια δική τους δραστηριότητα. Η αποστασιοποίηση, τα λοκντάουν, τα μέτρα βιοπολιτικού έλεγχου και ψηφιοποίησης που εφαρμόστηκαν, δημιούργησαν ένα περιβάλλον πρόσφορο για τις δυνάμεις του κεφαλαίου.
Ο κυνισμός αυτών των δυνάμεων φαίνεται εξάλλου από την αδιαφορία τους για την αντιμετώπιση της πανδημίας –πέρα από το να μπορεί να λειτουργεί ο οικονομικός κύκλος σε έναν βαθμό– και δεν είναι αβάσιμη η σκέψη ή ο ισχυρισμός πως μετά τα πρώτα σοκ, τώρα, σαν να επιδιώκεται μια παράταση της δεδομένης κατάστασης για 2-3 χρόνια. Κι όχι μόνο: προαναγγέλλονται και επόμενες πανδημίες, σαν κάτι εντελώς φυσιολογικό, ενώ η διαχείριση της υπάρχουσας μοιάζει με συντήρησή της παρά με καταπολέμησή της.
Η κήρυξη του πολέμου στους ανεμβολίαστους και το ζήτημα του Green Pass είναι τμήματα της εργαλειοποίησης της πανδημίας. Δεν έχουν καμία επιστημονική δικαιολογία. Αντίθετα, εντάσσονται στην πιο επίμονη εφαρμογή βιοπολιτικών μεθόδων ελέγχου, διαχωρισμού, διχασμού. Η μονοπώληση όλης της κοινωνικής ζωής από την πανδημία και τη δήθεν αντιμετώπισή της από ένα σημείο και ύστερα γίνεται βασικό εργαλείο για την επανάκτηση της ηγεμονίας σε ιδεολογικό επίπεδο μέσα στην κοινωνία. Και αυτό είναι ιδιαίτερο ζήτημα και ιδιαίτερη επιτυχία του συστήματος.
– Αποκρύβεται η σχέση της πανδημίας με την πορεία του καπιταλιστικού συστήματος και της κρίσης του.
– Αποκρύβεται η καταστρεπτικότητα των διαδικασιών που θέτει σε κίνηση ο γερασμένος καπιταλισμός σε πλανητική κλίμακα.
– Καλλιεργείται ένα καθεστώς φόβου και τρόμου.
– Επιβάλλονται ειδικά καθεστώτα ανελευθερίας και κατάργησης κάθε δημόσιου χώρου.
– Παρουσιάζονται η επιστήμη και ορισμένα νέα προϊόντα ως μεσσίες και ευεργέτες της ανθρωπότητας.
– Αποκρύβεται ο κατ’ εξοχήν πολιτικός χαρακτήρας όλων όσων μας συμβαίνουν.
– Αλλάζουν όλες οι εργασιακές σχέσεις. Η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση παίρνουν πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.
– Οι κοινωνίες βρίσκονται στο σκοτάδι όσον αφορά την ενημέρωση και τα πραγματικά δεδομένα, αφού επικρατεί πλήρης αδιαφάνεια.
– Προωθούνται στο έπακρο ατομικιστικές θεωρήσεις και στάσεις, παροξύνονται ψυχικές και άλλες επιπτώσεις σε μεγάλα τμήματα των πληθυσμών.
Κεντρικό ζήτημα δεν είναι απλά η επιβίωση από την απειλή της πανδημίας ή τη νόσηση. Δεν απειλεί τόσο ο ιός ή η πανδημία την ανθρωπότητα, όσο ο φρενήρης ρυθμός και ο στόχος της «μετάβασης», τα ειδικά καθεστώτα και τα μεγάλα πρωτόγνωρα πειράματα «κοινωνικής μηχανικής» και βιοπολιτικού ελέγχου πληθυσμών, η γενική τάση διάλυσης του συστήματος υγείας και η πλήρης ιδιωτικοποίησή του, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, ο κοινωνικός εγκλεισμός, τα απαρτχάιντ που υψώνονται εντός των χωρών και σε παγκόσμια κλίμακα.
Το σχήμα «κάντε αυτό που πρέπει να γίνει [οτιδήποτε, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοείται μόνον ο εμβολιασμός] και μετά θα λογαριαστούμε» ή ακόμα το σχήμα «προέχει η διάσωση των ανθρώπων, τα άλλα έπονται», λησμονούν τα αίτια και τα αιτιατά, λησμονούν το τι συμβαίνει και τι επιδιώκεται συστηματικά από τις ελίτ της παγκοσμιοποίησης, και υπονοείται ότι υπάρχει μια κοινή βάση ανάμεσα σε όλους απέναντι στον κακό ιό. Πρώτα θα δοθεί αυτή η μάχη, και μετά θα δούμε τα άλλα. Μόνο που η άλλη πλευρά (λεπτομέρεια; αυτή που κυριαρχεί και διευθύνει την όλη «επιχείρηση) έχει άλλους στόχους και άλλες προτεραιότητες, και μάλιστα χρησιμοποιεί την πανδημία για να τις προωθήσει. Δεν υπάρχει το «μετά θα λογαριαστούμε». Ο αγώνας για τη ζωή στον πλανήτη επιβάλλει το τώρα να αντισταθούμε στη «μετάβαση» που επιχειρείται, ώστε να σώσουμε τη ζωή, τις ζωές και γενικά την επιβίωση του ίδιου του πλανήτη. […]
Η επιτυχία της εργαλειοποίησης της πανδημίας στην Ελλάδα φάνηκε με την πρωτοφανή απόλυση 8.500 υγειονομικών σε μια μέρα χωρίς καμία αντίδραση. Το ερώτημα γιατί έγινε αυτό ζητά ακόμα απάντηση από όλους τους «μετά θα λογαριαστούμε», όταν μάλιστα οι ίδιοι έφτασαν στο σημείο να είναι οι πλέον επιθετικοί απέναντι στους ανεμβολίαστους. […]
Σημείο 3: Μεγάλα γεγονότα στον διεθνή χώρο
[…] Γίνεται ολοένα πιο καθαρό ότι τα επόμενα χρόνια δύο μεγάλες δυνάμεις θα ανταγωνιστούν μεταξύ τους για την παγκόσμια ηγεμονία: οι ΗΠΑ και η Κίνα. Το μέγεθός τους και η δύναμή τους είναι τέτοια που θα επηρεάσουν ολόκληρο τον κόσμο. Η πορεία της οικονομίας σε αυτές τις χώρες και ο οικονομικός ρόλος που διαδραματίζουν στον πλανήτη θα χρωματίσουν πολλές από τις εξελίξεις, όπως θα τις χρωματίσουν και οι τάσεις επέκτασης ή διατήρησης των διεθνών ερεισμάτων και διεισδύσεων σε διάφορες περιοχές του πλανήτη.
Στα πλαίσια αυτά, οι ΗΠΑ προχώρησαν στη συγκρότηση της συμμαχίας με Αγγλία και Αυστραλία (Aukus) και, αφού εκτόπισαν τη Γαλλία από ένα πρόγραμμα κατασκευής και πώλησης υποβρυχίων, ανέλαβαν να κατασκευάσουν και προμηθεύσουν πυρηνοκίνητα υποβρύχια στην Αυστραλία – μετατρέποντάς της σε πυρηνική δύναμη στην περιοχή, ώστε να ανακοπεί η επέκταση της Κίνας. Η περιοχή του Ινδικού ωκεανού και της θάλασσας της Νότιας Κίνας θα μετατραπεί σε ένα πολύ θερμό επίκεντρο.
H Ρωσία –χώρα με μεγάλα στρατηγικά αποθέματα ιδίως σε πρώτες ύλες και ενέργεια– σε οικονομικό επίπεδο δεν μπορεί να παίξει έναν ρόλο όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα. Έχει όμως ένα τεράστιο οπλοστάσιο και τη δυνατότητα να υπερασπίζεται συμφέροντά της σε διάφορες περιοχές. Προσπαθεί να έχει λόγο ως μεγάλη Δύναμη, και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την περικύκλωση που τείνει να της επιβάλλει η Δυτική συμμαχία. Αυτοί οι λόγοι την οδηγούν να έχει ανεβασμένους αντιδυτικούς τόνους, και να κάνει υπολογίσιμες κινήσεις σε διάφορα θέατρα συγκρούσεων (Συρία, Ουκρανία, Κριμαία κ.λπ.). […]
Η Ευρώπη είναι ο μεγάλος ασθενής και αυτού του γύρου, και αγκομαχά να μην μείνει πίσω. Όμως οι τάσεις διάσπασης και οι φυγόκεντρες δυνάμεις είναι ισχυρότερες από τις τάσεις οικονομικής και πολιτικοστρατιωτικής ενοποίησης. Στην πραγματικότητα η Ευρώπη (δηλαδή το σύνολο των διαφορετικής ισχύος δυνάμεων όπως Γερμανία, Γαλλία και των στενών συμμάχων τους, καθώς και μικρότερων δυνάμεων, είτε του Νότου είτε της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης) συνθέτει ένα ψηφιδωτό που προχωρά αργόσυρτα και υπό τρομακτική πίεση: α) από τις ΗΠΑ, που αντιμάχονται κάθε σχέση Ευρώπης με Ρωσία και Κίνα, β) από την πολιτική της Ρωσίας, με την οποία η Ευρώπη έχει ευρύτατα σύνορα και ιστορικές σχέσεις, και τώρα εξαρτήσεις σχετικά με την ενέργεια, και γ) από την Κίνα, που αργά και συστημικά στήνει βάσεις –κυρίως επενδύοντας σε ευρωπαϊκά λιμάνια– ώστε να υλοποιείται ο Δρόμος του Μεταξιού, ο οποίος αποτελεί το στρατηγικό σχέδιο της μεγαλοκρατικής πολιτικής της.
Οι αλλαγές των συσχετισμών στη Ν.Α. Μεσόγειο και η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας δημιουργούν όρους συρρίκνωσης του Ελληνισμού σε Κύπρο και Ελλάδα, οδηγούν σε μείωση της κυριαρχίας σε σοβαρό βαθμό, και ίσως σε έναν ακρωτηριασμό που θα επιφέρει μεγάλο αντίκτυπο στο εσωτερικό της χώρας
Τουρκία – Ν.Α. Μεσόγειος: Περιοχή αναδασμού και επίκεντρο ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων αναμεταξύ τους, και φιλοδοξιών περιφερειακών δυνάμεων στην περιοχή. Η Τουρκία ως «ταραξίας» ακολουθεί μια επεκτατική πολιτική και δημιουργεί τετελεσμένα αμφισβητώντας κάθε προηγούμενη διεθνή συμφωνία. Οι ΗΠΑ θέλουν να αναπροσαρμόσουν τη στρατηγική τους ώστε να μην χαθεί η Τουρκία για τη Δύση, να εμποδίσουν τη Ρωσία να έχει παρουσία και επιρροή στην Μεσόγειο. Η Ευρώπη είναι διασπασμένη: η μεν Γερμανία είναι ο πιο ισχυρός σύμμαχος της Τουρκίας, η δε Γαλλία έχει ιδιαίτερα συμφέροντα και συγκρούεται με την Τουρκία, ενώ ολόκληρη η Ευρώπη έχει πρόβλημα με το προσφυγικό και τους εκβιασμούς που κάνει ο Ερντογάν. Η Κίνα προχωρά πιο ήπια, αλλά είναι παρούσα στην ευρύτερη περιοχή. Οι διάφορες τριγωνικές συμμαχίες και συμφωνίες δείχνουν προς στιγμήν πώς προσανατολίζονται διάφορες δυνάμεις μέσα σε ένα ταραγμένο τοπίο-επίκεντρο.
Είναι κραυγαλέα η εγκατάλειψη του παγκόσμιου Νότου και η ανυπαρξία μιας φωνής του παγκόσμιου Νότου που να αξιώνει μια διαφορετική πορεία. Ο παγκόσμιος Νότος (γεωγραφικά) αλλά και αυτός που υπάρχει οριζόντια στο εσωτερικό ακόμα και του αναπτυγμένου Βορρά, δεν έχει συντονισμένη φωνή και δεν έχει μια εναλλακτική πολιτική απέναντι στον οργανωμένο (παρά την κρίση του και τον ανταγωνισμό που σημαδεύει τα μέρη του) Βορρά. Η παγκόσμια ανισότητα διογκώνεται, περιοχές είναι καταδικασμένες στην υπανάπτυξη και τις καταστρεπτικές επιδράσεις του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, οι πληθυσμοί του ζουν σε συνθήκες που χειροτερεύουν διαρκώς.
Τέλος, χρειάζεται μια αναφορά στους αγώνες ενάντια στο Green Pass και τη νέα μορφή νέου ειδικού καθεστώτος, παρά τη συκοφάντηση και την ολομέτωπη επίθεση που δέχθηκαν αυτές οι αντιδράσεις από τις συστημικές δυνάμεις αλλά και από την αριστερά (με λίγες εξαιρέσεις, όπως ο Μελανσόν στη Γαλλία –όπου μέσα στο καλοκαίρι πραγματοποιήθηκαν τεράστιες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας– ή οι Λαφοντέν-Βάγκενκνεχτ στη Γερμανία). Η περίπτωση της Ιταλίας ξεχωρίζει, γιατί εκεί βρέθηκαν δρόμοι και τρόποι να αναπτυχθούν από τα κάτω κινήματα, τα οποία πάνω από 14 βδομάδες δίνουν το παρόν τους σε πολλές πόλεις της Ιταλίας. Η είσοδος στα κινήματα αυτά τμημάτων της εργατικής τάξης (π.χ. λιμενεργάτες, σιδηροδρομικοί, συνδικάτα βάσης) έδωσε έναν άλλο χαρακτήρα, σπάζοντας διαχωρισμούς που ήθελαν να επιβάλλουν οι συστημικοί.
► Κυκλοφορεί το πολιτικό-ιδεολογικό δελτίο αριθ. 22, που περιέχει το πλήρες κείμενο της εισήγησης, μαζί με τα παραρτήματα (συνολικά 42 σελίδες σχήματος Α4)
► Για πληροφορίες σχετικά με τη συζήτηση και τη συνάντηση της ΚΟΕ: παρακολουθείτε την ιστοσελίδα www.koel.gr και στο facebook
► Πώς θα έρθετε σε επαφή με την οργανωτική επιτροπή για να αναζητήσετε το δελτίο 22 και τρόπο συμμετοχής στη διαδικασία: τηλ. 210-3845870, κινητό 6972835792, email: info@koel.gr
ΙΙ. ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Σημείο 4: «Η αρετή της προσαρμοστικότητας»
Στη χώρα μας με ραγδαίο τρόπο από το καλοκαίρι και ύστερα είχαμε μια επιταχυνόμενη προσαρμογή στις τάσεις που προαναφέραμε, με ειδικά ελλαδικά χαρακτηριστικά, δηλαδή αυτά της εξάρτησης και της υποτέλειας.
Οι πυρκαγιές το καλοκαίρι τσαλάκωσαν την εικόνα της κυβέρνησης και έδειξαν την πλήρη αδιαφορία και διάλυση της πολιτικής προστασίας. Το «εκκενώστε» χωριά και πόλεις δεν ακολουθήθηκε –ευτυχώς– και η λαϊκή αυτενέργεια έσωσε χωριά και περιουσίες σε μεγάλο βαθμό. Η «οικολογική κρίση» μπήκε στο λόγο των ελίτ και της κυβέρνησης, και η «πράσινη ανάπτυξη» εξαγγέλλεται ως πανάκεια.
– Στις 24 Αυγούστου εξαγγέλλονται τα μέτρα Κικίλια για εξάμηνο ειδικό καθεστώς, αρχής γενομένης από 13 Σεπτεμβρίου, έως 31 Μαρτίου 2022. Αρχίζει μια βιομηχανία από ΚΥΑ, που εξειδικεύουν το ειδικό καθεστώς σε όλους τους τομείς κοινωνικής δραστηριότητας.
– Αποκλείονται 40.000 μαθητές υποψήφιοι για τα ΑΕΙ με τα μέτρα Κεραμέως, που εφαρμόζονται μέσα σε συνθήκες πανδημίας και τηλεκπαίδευσης. Κρίσιμες πλευρές: η αναστροφή ενός μεγάλου κύκλου δημοκρατισμού – μηχανισμού κοινωνικής κινητικότητας, και η ένταξη επιμέρους νησίδων δυναμικού σε μια υπεργολαβική σχέση.
– Στις 1 Σεπτέμβρη απολύονται από το ΕΣΥ 8.500 εργαζόμενοι, υγειονομικοί και γιατροί, που αρνούνται να εμβολιαστούν.
– Συνάπτονται δύο στρατιωτικές συμφωνίες, με Γαλλία και ΗΠΑ, και αναλαμβάνονται ειδικές δεσμεύσεις της χώρας απέναντι στις δυνάμεις αυτές.
– Διακηρύσσεται από το βήμα του ΟΗΕ με την ομιλία του Μητσοτάκη πως η Ελλάδα δεν ενδιαφέρεται για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων (αερίου ή πετρελαίου) που υπάρχουν στο υπέδαφος και στις θάλασσες της χώρας.
– Προχωρά την απολιγνιτοποίηση σε χρόνους εξπρές, χωρίς να ζητά καμία παράταση ή εξαίρεση σε επίπεδο Ε.Ε. Την ίδια στιγμή γίνεται πλασιέ αιγυπτιακής ηλιακής ενέργειας και αερίου προς την Ευρώπη, ενώ το φιλέτο του Ταμείου Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας (σχέδιο «Ελλάδα 2.0») θα χρησιμοποιηθεί για την «πράσινη ανάπτυξη» στη χώρα. Ήδη ελληνικοί όμιλοι, σε συνεργασία με ξένα μεγαθήρια του τομέα (π.χ. Γερμανούς), προετοιμάζονται να αρπάξουν τμήματα και οικόπεδα.
– Συνεχίζεται η «ψύχραιμη» στάση απέναντι στην Τουρκία, ενόσω η τελευταία κλιμακώνει σε αφάνταστο βαθμό τις προκλήσεις και τις απειλές της, και οι «σύμμαχοι» ΗΠΑ και Γερμανία εμμένουν στο ότι μόνο «διά του διαλόγου και του αμοιβαίου σεβασμού» μπορεί να υπάρξουν λύσεις. Δηλαδή χάιδεμα του Ερντογάν.
– Η κυβέρνηση κάνει λόγο για «διαφορές με την Τουρκία», αλλάζοντας την πάγια θέση που υποστηρίζονταν από τη μεταπολίτευση και ύστερα, για μία μόνο διαφορά (υφαλοκρηπίδα νησιών). Συνεχίζει τις «διερευνητικές συνομιλίες» εν μέσω προκλήσεων. Προετοιμάζεται το έδαφος για συμφωνία με την Τουρκία στο μοντέλο της συμφωνίας των Πρεσπών, χρησιμοποιείται ως έσχατη λύση η προσφυγή στο δικαστήριο της Χάγης κ.ο.κ.
– Η Ελλάδα μετατρέπεται σε χώρα υποδοχής και εγκατάστασης των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Δεν πρόκειται πια για «πέρασμα» από την Ελλάδα με κατεύθυνση την Ευρώπη ή την επαναπροώθηση στις χώρες τους, αλλά για υποχρέωση της Ελλάδας έναντι Ε.Ε. και ΗΠΑ να εγκαταστήσει μόνιμα μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών σε διάφορα μέρη της χώρας. Γι’ αυτό είχαμε και την πρωτοφανή δήλωση του Μητσοτάκη, ότι η χώρα λόγω του δημογραφικού προβλήματος και της γήρανσης του εγχώριου πληθυσμού «θα έχει δυσκολία εξεύρεσης ποιοτικού ανθρώπινου δυναμικού για να στηρίξει την αναπτυξιακή της διαδρομή. Και υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις η κατάρτιση και η επανεκπαίδευση αποτελούν τον πυρήνα της πολιτικής μας, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι και η οργανωμένη, η καλά σχεδιασμένη μετανάστευση, δεν μπορεί και αυτή να είναι ένα συμπληρωματικό όπλο»…
– Πωλείται η ΔΕΗ, παραχωρούνται τα ναυπηγεία Ελευσίνας, συνάπτονται συμβάσεις με την Pfizer για εργοστάσιο στη Θεσσαλονίκη, προωθείται η επέκταση της Cosco στον Πειραιά.
Στην ομιλία στο φόρουμ Ελλάδα 2040, ο Μητσοτάκης ανέφερε πως αποδίδει πολύ μεγάλη σημασία στην «αρετή της προσαρμοστικότητας» σε ατομικό, αλλά και σε εθνικό, και σε κοινωνικό επίπεδο. Μια ακόμα «αρετή» τέτοιας ποιότητας είναι και η «συμπληρωματικότητα». Αυτές οι «αρετές» ακολουθούνται από τις ελίτ σαν υποκατάστατο μιας τάχα ανεξάρτητης πορείας. Πρόκειται για «αρετές» που αρνούνται στη πράξη την απόκτηση βαθμών κυριαρχίας της χώρας και, στο όνομα ενός ρεαλισμού, υμνούν τον μεταπρατισμό, την υποτέλεια στους Μεγάλους, τον ενδοτισμό.
Σημείο 5: Η γεωπολιτική διάσταση της Ελλάδας
Οι ελίτ υπογραμμίζουν πως η Ελλάδα δυναμώνει την παρουσία της στην περιοχή, ισχυροποιείται με τις συμφωνίες που κάνει, ενισχύει την αποτρεπτική της δύναμη κ.ο.κ. Το βασικό είναι να σκεφτούμε τι έχουν στο νου τους και στη στρατηγική τους οι διάφορες πρωταγωνιστικές δυνάμεις, είτε είναι μεγάλες δυνάμεις είτε περιφερειακές ισχυρές δυνάμεις.
ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Κίνα, Ρωσία, Τουρκία, Αίγυπτος: πώς αντιμετωπίζουν την Ελλάδα, πώς την αξιολογούν, πόσο την υπολογίζουν, τι επιδιώκει κάθε μια από αυτές τις δυνάμεις με την παρουσία της στην Ελλάδα, τη συμμαχία μαζί της, την αντιπαράθεση με αυτήν κ.ο.κ.;
Αν μπούμε σε αυτή τη διαδικασία, θα διαπιστώσουμε ότι το μέγεθος Ελλάδα δεν είναι αποφασιστικό ή βασικό. Η θέση της Ελλάδας ως κόμβου, ως βατήρα, ως ορμητήριου, ως εμπορικού διαδρόμου, ως πηγής κάποιων ορυκτών, ως τουριστικού τόπου, παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον – και οι θέσεις που παίρνουν σε αυτόν τον καμβά διάφορες δυνάμεις δείχνουν και τις ιδιαίτερες προθέσεις τους. Πολιτικά, ο δυτικός προσανατολισμός δεν αμφισβητείται, και ο πολιτικός κόσμος έχει προσδεθεί και θεωρείται δεδομένος στον προσανατολισμό αυτόν.
Οι αλλαγές των συσχετισμών στη Ν.Α. Μεσόγειο και η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας δημιουργούν όρους συρρίκνωσης του Ελληνισμού σε Κύπρο και Ελλάδα, οδηγούν σε μείωση της κυριαρχίας σε σοβαρό βαθμό, και ίσως σε έναν ακρωτηριασμό που θα επιφέρει μεγάλο αντίκτυπο στο εσωτερικό της χώρας. […]
Σημείο 6: Ο εσωτερικός «αναδασμός»
Το πακέτο του σχεδίου «Ελλάδα 2.0» και η «μετάβαση» δημιουργούν νέους όρους ανταγωνισμού σε εσωτερικό επίπεδο, με την έννοια του ποιος από τους εγχώριους ομίλους θα ωφεληθεί, και σε ποιο βαθμό. Η διαπλοκή των ομίλων με τα ΜΜΕ και τα κόμματα, εν γένει τον πολιτικό κόσμο, είναι δεδομένη, και θα ανακατευτούν πολύ όλα τα νερά κι απόνερα.
Για τους ομίλους και τις διεθνείς διασυνδέσεις τους δεν είναι τίποτα δεδομένο αν δεν εξυπηρετούνται τα συμφέροντά τους. Επομένως το πολιτικό σύστημα μπορεί να παρουσιάσει πολλές εναλλαγές ή ποικιλίες, φτάνει να μην απειλούνται τα γενικά συμφέροντα των ελίτ.
Ο εσωτερικός «αναδασμός» αφορά ακριβώς μια κινητικότητα και ένα πλασάρισμα που ήδη γίνεται με φόντο το πακέτο και την ψηφιακή μετάβαση. Ο αναδασμός αυτός έχει και πολιτικό αντίκτυπο.
Η φθορά της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η στασιμότητα του ΣΥΡΙΖΑ, οι εξελίξεις στο ΚΙΝΑΛ και η προοπτική εκλογών επιτείνουν μια κινητικότητα σε πολιτικό επίπεδο. Βλέπουμε πως η μεν χώρα αποκτά ολοένα και πιο ανοικτά νεοαποικιακά χαρακτηριστικά, ο δε πολιτικός κόσμος κυριαρχείται από μερικούς οικογενειακούς οίκους, ενώ δυναμώνουν οι τάσεις για συγκυβερνητικά σχήματα αμέσως μετά τις εκλογές με απλή αναλογική.
Σημείο 7: Το κοινωνικό ζήτημα στην Ελλάδα της πανδημίας και της «μετάβασης»
Μέσα στο γενικό πλαίσιο παθητικοποίησης και ατομικού εγκλεισμού και σε συνθήκες κατάργησης του δημόσιου χώρου και της πολιτικής δράσης (ιδιαίτερα για τον αντισυστημικό χώρο), υπήρξαν αρκετές εκφράσεις αλληλεγγύης, ανθρωπιάς, αξιοπρέπειας και στιγμές αγώνων και αντιστάσεων. Ορισμένες φορές (λίγες) ξεπέρασαν οι αγώνες και οι αντιστάσεις τα δικά τους όρια και είχαν μια ευρύτερη αποδοχή. Παράδειγμα η απόφαση για την καταδίκη της Χ.Α., η αλληλεγγύη στους πυρόπληκτους το καλοκαίρι, η απεργία στην e-food, ο αγώνας των εκπαιδευτικών ενάντια στην αξιολόγηση.
Όπως σημειώναμε στον Δρόμο, οι αντιστάσεις αυτές δεν συντονίζονται και δεν συνδέονται με ένα γενικότερο ζήτημα διεξόδου της χώρας. Αντανακλούν ένα επίπεδο συνείδησης και συμμετοχής, αλλά ταυτόχρονα σημαδεύονται από γενικές καθυστερήσεις που υπάρχουν.
Στη γενική αξιολόγηση όμως πρέπει να σημειωθούν και τα ακόλουθα:
Έγινε συστηματική δουλειά να υποβαθμιστούν ζητήματα και να δικαιολογηθούν πολιτικές. Η πανδημία έδειξε πόσο ελλιπής ήταν η πολιτική συμπεριφορά της Αριστεράς και πόσο βοήθησε η πανδημία στην αδρανοποίηση και την οικοδόμηση μιας ιδεολογικής ηγεμονίας επί της κοινωνίας. Η σχεδόν ολοσχερής πρόσδεση της αριστεράς (επίσημης και μη) στα κυρίαρχα αφηγήματα και επιχειρήματα, αφόπλισε ακόμα περισσότερο τον λαϊκό παράγοντα, τον άφησε εντελώς ορφανό, τον εγκατέλειψε σε άλλους χώρους – κυρίως ακροδεξιούς. Σαν να επιθυμούν όλοι οι συστημικοί παράγοντες έναν λελογισμένο ακροδεξιό ή φασιστικό κίνδυνο, που να τους επιτρέπει να δικαιολογούν την πολιτική τους.
Μέσα λοιπόν στο περιβάλλον της υγειονομικής κρίσης μπήκαν δύο θεμέλια διαχωριστικών γραμμών: α) Το «τείχος δημοκρατίας» απέναντι στον φασισμό, την ακροδεξιά και τον ανορθολογισμό. Και β) ο διαχωρισμός εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων. Αυτές οι δύο θεμελιακές διαχωριστικές περιχαρακώνουν το αστικό οικοδόμημα της μετάβασης και δικαιολογούν το ειδικό καθεστώς που παίρνει υγειονομικά χαρακτηριστικά. Αυτές οι δύο διαχωριστικές εμπόδισαν πολλούς να δουν, και ακόμα να μην βλέπουν, το νέο ειδικό καθεστώς, το νέο εποικοδόμημα που στήνεται. […]
Έρχεται ένας εξαιρετικά δύσκολος για τα λαϊκά στρώματα χειμώνας. Ο συνδυασμός πανδημίας, ενεργειακής κρίσης, ακρίβειας ειδών πρώτης ανάγκης, καταστολής, πλημμυρών και αποκλεισμών περιοχών θα δημιουργήσουν μεγάλες δυσκολίες σε ευρύτατα στρώματα.
Τέλος, ο θάνατος του Μίκη σημαδεύει και το πέρασμα σε μια νέα εποχή, όπου το έθνος, η κοινωνία, ο λαός, οι εργαζόμενοι θα πορευτούν χωρίς να έχουν κάποιο διανοούμενο ή καλλιτέχνη που θα σκέφτεται εθνικά και λαϊκά, που θα τραγουδά τους πόθους και τους αγώνες του λαού, που θα υψώνει την φωνή του απέναντι στο καθεστώς και το σύστημα. Πιο ορφανή η Ελλάδα. […]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.