Η αφή του "Αγίου Φωτός"
Θοδωρής Παπαδόπουλος, Αντιπτέραρχος (Ι) εα
Παράδοση
Σύμφωνα με την παράδοση, το 1520 επί Τουρκοκρατίας Λατίνοι και Αρμένιοι δωροδόκησαν το Σουλτάνο Μουράτ και αυτός απαγόρευσε την είσοδο στον Πανάγιο Τάφο του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Σωφρονίου για την Ακολουθία του Αγίου Φωτός. Στον Τάφο μπήκε ο Αρμένιος Πατριάρχης με σκοπό να πάρει αυτός το Άγιο Φως. Οι Ορθόδοξοι μαζί με τον Πατριάρχη τους, παρέμειναν προσευχόμενοι έξω από τον Ναό κοντά στην Αγία Πόρτα. Ο Αρμένιος Πατριάρχης προσευχόταν για ώρες αλλά το Άγιο Φως δεν του έκανε τη χάρη και δεν έβγαινε. Ξαφνικά αστραπές κάλυψαν το Ναό, και κεραυνός έσκισε την κολώνα από την οποία βγήκε Φως που άναψε τα κεριά του Πατριάρχη μας. (σ.σ.) Μόνο του δικού μας του ορθόδοξου ε; Ο Θεός μεγάλη η χάρη Του τον αγάπαγε περισσότερο από τους άλλους Πατριάρχες !!
Ο παρευρισκόμενος Εμίρης του Τούναμ που ήταν επικεφαλής της φρουράς και διαπίστωσε το θαύμα, πίστεψε και έγινε χριστιανός. Οι Τούρκοι ύστερα τον θανάτωσαν. Μετά από αυτό το «θαύμα», ο Σουλτάνος έβγαλε φιρμάνι σύμφωνα με το οποίο το δικαίωμα να μπαίνει στον Πανάγιο Τάφο και να παίρνει το Άγιο Φως το είχε ΜΟΝΟ ο Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης, κάτι που σεβάστηκαν όλοι στους επόμενους αιώνες μέχρι σήμερα.
Αυτά χοντρικά λέγει η παράδοση.
Το φιρμάνι βέβαια δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα……
Ιστορία – τελετουργικόν
Η τέλεσή της αποτελεί προνόμιο του ελληνορθόδοξου Πατριάρχη Ιεροσολύμων που επαναλαμβάνεται κάθε Μέγα Σάββατο μεσημέρι στη λειτουργία της Αναστάσεως, στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού.
Η τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται στις 12 η ώρα το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου και αποτελείται από τρία στάδια:
α. Λιτανεία,
β. Την είσοδο του Πατριάρχη στον Πανάγιο Τάφο και
γ. Τις προσευχές του Πατριάρχη για τον αγιασμό και λήψη του Αγίου Φωτός.
Η ευχή την οποία αναπέμπει ο Πατριάρχης (επαναλαμβάνουμε μόνον ο ελληνορθόδοξος ) προ της αφής πάνω από τον Πανάγιο Τάφο σε ανάμνηση της θυσίας και της τριημέρου αναστάσεως του Χριστού και απευθυνόμενος στο Θεό είναι:
«Διά τοῦτο, ἐκ τοῦ ἐπί τοῦτον τόν φωτοφόρον σου Τάφον ἐνδελεχῶς καί ἀειφώτως ἐκκαιομένου φωτός εὐλαβῶς λαμβάνοντες διαδιδόαμεν τοῖς πιστεύουσιν εἰς σέ τό ἀληθινόν φῶς καί παρακαλοῦμεν καί δεόμεθά σου, Πανάγιε Δέσποτα, ὅπως ἀναδείξης αὐτό ἁγιασμοῦ δῶρον…...»
Σε τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες το φως μεταδίδει ο ιερέας-λειτουργός της στους πιστούς τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου και λίγο πριν τον εορτασμό της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τα λόγια:
“Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και δοξάσατε Χριστόν τον αναστάντα εκ νεκρών“.
Κατόπιν, ανάβουν όλα τα φώτα του ναού, συμβολίζοντας το φωτισμό της ανθρωπότητας δια μέσου της Ανάστασης του Χριστού.
Ισχυρισμοί για θαυματουργική προέλευση
Η πιο συνηθισμένη αναφορά αυτών που πιστεύουν στη θαυματουργή προέλευση του «Αγίου Φωτός» περιλαμβάνει την αυτανάφλεξη των κεριών, εντούτοις, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες πιστών το Άγιο Φως είναι ένα σύνθετο φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται στο θόλο εντός του Ναού της Αναστάσεως αλλά και κατ’ άλλους έξω από αυτόν.
Φαίνεται πως σχετικά με την τελετή αυτή, «η πρώτη αδιαφιλονίκητη μαρτυρία που την περιγράφει με αναγνωρίσιμη μορφή χρονολογείται από τον ένατο αιώνα. Πολλές μετέπειτα περιγραφές………..δείχνουν ότι έχει διατηρηθεί ουσιαστικά χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα». Με τον τρόπο αυτό, η τελετή αφής του αγίου φωτός αναδεικνύει μια σπάνια περίπτωση ζωντανής παράδοσης, που επιβιώνει για τόσους αιώνες χωρίς να χαθεί στο πέρασμα του χρόνου.
Σύμφωνα με την πάγια στάση των Πατριαρχείων για όλα τα προσκυνήματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, υπό την αιγίδα του οποίου γίνεται η τελετή της αφής, δεν παίρνει επίσημα θέση πλέον για το αν πρόκειται για θαυματουργική επέμβαση.
Στη σχετική ετήσια ανακοίνωση της Αρχιγραμματείας του Πατριαρχείου για το Πάσχα δεν γίνεται κανένας λόγος πια για θαυματουργή αφή του Αγίου Φωτός.
Φυσικά υπάρχει πολύ μεγάλο ιστορικό αναφορών ανά τους αιώνες επωνύμων κληρικών , περιηγητών και διανοητών που αναφέρουν ότι είδαν το «θαύμα»
Σε δημοσκόπηση που έγινε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2019 περίπου 4 στους 10 ερωτηθέντες απάντησαν ότι πιστεύουν ότι η αφή του Αγίου Φωτός στον Πανάγιο Τάφο γίνεται με θαυματουργικό τρόπο, 4 στους 10 απάντησαν ότι γίνεται με ανθρώπινη παρέμβαση και ευλογείται από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, ενώ σχεδόν 2 στους 10 δεν τοποθετήθηκαν σχετικά...
Ισχυρισμοί για ΜΗ θαυματουργική προέλευση και τέχνασμα
Σε συνέντευξή του ο νυν μητροπολίτης Πέτρας Κορνήλιος, τοποτηρητής του πατριαρχείου Ιεροσολύμων στη θέση του Πατριάρχη Ειρηναίου, σε συνέντευξή του σε ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι στις 11-4-2001, στην εκπομπή Γκρίζες Ζώνες δήλωσε, ότι: το θαύμα είναι ο καθαγιασμός του φυσικού φωτός, που προέρχεται από την ακοίμητη κανδήλα, που υπάρχει ήδη εντός του Ιερού Κουβουκλίου.
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Καλοκύρης, στο βιβλίο του Το Αρχιτεκτονικό Συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός, ερμηνεύοντας την ευχή που διαβάζει ο Πατριάρχης, γράφει ότι «πουθενά δεν γίνεται λόγος (ούτε καν υπαινιγμός) περί “άνωθεν κατερχόμενου αΰλου Φωτός” κατά τη στιγμή εκείνη, αλλά νοείται μόνο φως φυσικό, που ανάβεται στην ανάμνηση του Αναστάντος Χριστού» και ότι το άγιο φως είναι απλώς «το ιερό σύμβολο του “ανεσπέρου Φωτός” Χριστού, το Άγιο Φως, το νέο Φως της Αναστάσεως».
Σύμφωνα με τον καθηγητή της Ελληνικού Κολεγίου-Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης πρωτοπρεσβύτερο Αλκιβιάδη Καλύβα, οι πιστοί των πρώτων χριστιανικών χρόνων άναβαν λαμπάδες κάθε βράδυ, αλλά και το πρωί για να εξυμνείται με αυτόν τον τρόπο ο Χριστός, ο οποίος είναι «φως ιλαρόν»(επιλύχνιος ευχαριστία ή επιλύχνιος ύμνος). Στο έργο του «Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην ελληνορθόδοξη εκκλησία», ο καθηγητής αναφέρει, ότι το άναμμα της λαμπάδας της Αναστάσεως με το Άγιο Φως διασώζει δύο κυρίως χριστιανικές παραδόσεις:
Πρώτον, το άναμμα της κανδήλας στην Ακολουθία του Εσπερινού και, δεύτερον, το άναμμα της καινούργιας φλόγας, που άναβε μόνο τις ημέρες του Πάσχα.
Σε δημοσίευμα του πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο π. Γεώργιος Τσέτσης συμφωνεί με τη θέση του καθηγητή Κωνσταντίνου Καλοκύρη, ότι «πρόκειται για έναν θρύλο», ο οποίος αναπτύχθηκε στους Αγίους Τόπους μετά την εισβολή των Σταυροφόρων και μέσα στα πλαίσια της διαμάχης, που υπήρχε μεταξύ των Ορθοδόξων, των Λατίνων και των Αρμενίων, καθένας από τους οποίους διεκδικούσε για τον εαυτό του το προνόμιο τού «λαμβάνειν εξ ουρανού» το Άγιο Φως. «Υπάρχει, αιώνες τώρα, διάχυτη η πεποίθηση στον ευσεβή μεν, αλλά θεολογικά και λειτουργικά απαίδευτο ορθόδοξο πιστό, που ψάχνει για «θαύματα» προκειμένου να πληρώσει το πνευματικό του κενό, ότι κατά την τελετή της αφής το Άγιον φως κατέρχεται θαυματουργικά «ουρανόθεν» για να ανάψει την λαμπάδα του Πατριάρχου», αλλά διευκρινίζεται, ότι ο Πατριάρχης «δεν προσεύχεται για την διενέργεια θαύματος», αλλά απλώς «”αναμιμνήσκεται” της θυσίας και της τριημέρου Αναστάσεως του Χριστού». Ο ίδιος ο Πατριάρχης «ανάβει την λαμπάδα του από την ακοίμητη κανδήλα, που βρίσκεται επάνω στον Πανάγιο Τάφο …, όπως ακριβώς πράττει ο κάθε Πατριάρχης και ο κάθε κληρικός την ημέρα της Λαμπρής».
ΤΕΛΟΣ, ΟΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΕΘΙΜΙΚΟ ΤΥΠΙΚΟ ΑΠΟΔΙΔΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΆΓΙΟ ΦΩΣ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΩΣ «ΔΙΑΣΥΡΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ» ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ «ΣΟΛΟΙΚΟ (ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΟ ΑΠΡΕΠΗ ,ΑΣΕΒΗ) ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΣΕΒΕΙΑ»
Σύμφωνα με τον ισχυρισμό του Νεοφύτου Καυσοκαλυβίτη, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Εφραίμ Β΄ (1766-1771) κατάργησε την τελετή του αγίου φωτός ως «χειροποίητον μηχανουργίαν» και, καθώς ο ίδιος γνώριζε από την προσωπική του εμπειρία τον μηχανισμό εμφάνισής του, το περιέγραψε ως το «το χειροποίητον εκείνο φως, ού καγώ, φησι, την δραματουργίαν αυτοψεί κατανοήσας»
Άλλοι θεωρούν ότι, εκτός του ότι δεν πρόκειται για θαυματουργική φλόγα, πρόκειται για απάτη και το αποδίδουν σε τέχνασμα των κληρικών του ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου με σκοπό την εκμετάλλευση των πιστών.
Να τι δηλώνει επίσης, περί το 1800, εντελώς απομυθοποιητικά για το Άγιον φως ο Νικηφόρος Θεοτόκης: «Ουκ απ’ ουρανού κατέρχεται ουδ’ από του τάφου αναβλύζει, αλλ’ ο επί την διακονία αυτήν ταχθείς αρχιερεύς εις το λεγόμενον κουβούκλιο εισελθών, τον πυρίτην παίων (το σπίρτο τρίβοντας) πυρ εξάγει επάνω του τάφου, είτα εφάψας (μετά παίρνει) τας εν τω τάφω πρότερον τριβείσας λαμπάδας κρατών, εξέρχεται και το φως μεταδίδωσιν ως ηγιασμένον τη επαφή… και ο μεν αγελαίος λαός εκ του τάφου το φως εκείνο αναβλύσας νομίζει, ουδείς δε εναντίον αυτού (τού φωτός) τολμά κάτι να ειπεί, φοβούμενος ότι κάτι κακό θα πάθει»
Ο Αδαμάντιος Κοραής ο πατέρας του Ελληνικού διαφωτισμού ( αν υπήρξε ποτέ στην ελληνική κοινωνία διαφωτισμός) στον περίφημο «Διάλογο περί του εν Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός Άτακτα 1825 Τόμος Γ» κάνει μια σφοδρή επίθεση στην όλη ιστορία γύρω από το Άγιο Φώς για την οποία έχουν υπάρξει διάφορες απαντήσεις. Η επίσημη Εκκλησία δεν τόλμησε να υποκύψει τότε, στις παρανοϊκές φωνές των χριστιανών και να τον χαρακτηρίσει αιρετικό και αισχρό άθεο όπως εισηγήθηκε στον Πατριάρχη Κωνστάντιο μια οργισμένη μερίδα του κλήρου. Ο Πατριάρχης φοβούμενος, το τεράστιο και διεθνές κύρος του Κοραή φοβήθηκε να κινηθεί εναντίον του και το 1833 όταν ο Κοραής πέθανε στο Παρίσι έδωσε άδεια τελέσεως επιμνημόσυνης τελετής στην Κωνσταντινούπολη.
Αποσπάσματα από τον περίφημο «Διάλογο» του Κοραή για το Άγιο Φώς:
«Δοκίμασε να κηρύξης εις τους προσκυνητάς, ότι ματαίως εξοδεύουν τόσα χρήματα, ματαίως κοπιάζουν ταξιδεύοντες μακράν δια θαύμα, δοκίμασε να διδάξης την τόσην απλήν αλήθειαν ταύτην, και θέλεις ιδεί στράτευμα προσκυνητών μεθυσμένων, ή ώς δέν αισχύνονται να ονομάζωνται Χατζήδων, στρατηγούμενον από ολίγους θρασυτάτους γόητας, πνέοντας τον όλεθρον σου, ώς ανατροπέως των καθεστώτων»
«θαύμα αισχροκέρδιας, μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων» και «ψευδοκαταίβατα φώτα της Ιερουσαλήμ»
«Αναίσχυντη θαυματοποιία και πλάσμα του μεσαίωνα, κατασκευασμένο από σκοταδιστές Καπουτσίνους»
«Της Ελλάδος ο κοινός λαός, μωρός ότι πιστεύει το άγιον φως»
«Ιερείς και λαός να καθαρισθώσιν από της δεισιδαιμονίας το όνειδος»
«Οι ποιμένες, πρώτοι αυτοί το γέννημα του σκότους να σβέσωσι και τους τρέχοντας εις θέαν και προσκύνησιν αυτού, να εμποδίζωσιν».
«Μοναχοί θρασύτατοι γόητες επινόησαν το θαύμα του αγίου φωτός, για να ενισχύσουν τον ηλίθιο ζήλο των προσκυνητών»
«Όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασύτατους θαυματοπλάστες. Αξιοθρήνητοι οι κατ’ έτος τρέχοντες μωροί και πλανημένοι προσκυνητές του θαύματος»
«Τέτοιων θαυμάτων έχουν ανάγκη οι ψευδοθρησκείες»
«Ασυγχώρητον, με παντοειδείς δόλους να υπερασπίζεται η θρησκεία πλαστά θαύματα και πάσης λογής ανομήματα»
«Ελευθερώστε την Ανατολική εκκλησία από το όνειδος του αισχρού θαυματουργήματος»
«Το άγιον φως είναι πλάσμα ασεβές και αναίσχυντον, πλάσμα Λατίνων μοναχών και φραγγοπατερικόν γέννημα»
«Μην πιστεύετε λοιπόν όσα λέγουν περί του αγίου φωτός»
Συστηματικές αναφορές στο Άγιο Φως υπάρχουν περίπου από τον 9ο αιώνα.
Στις 3 Μαΐου 1834, 198 Ορθόδοξοι προσκυνητές έχασαν τη ζωή τους όταν προκλήθηκε πανικός κατά τη διάρκεια της τελετής της αφής του Αγίου Φωτός. Ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, (γνωστός και μη εξαιρετέος) που κατέλαβε την Παλαιστίνη το 1831, παρακολουθούσε την τελετή και μόλις κατάφερε να διαφύγει πριν από την φυγή του πανικόβλητου πλήθους, αφού πρώτα, “μερικοί από τους ακολούθους του άνοιξαν δρόμο με τα σπαθιά τους μέσα από τις πυκνές τάξεις των προσκυνητών” ενώ “οι στρατιώτες του σκότωσαν αρκετούς από τους δυστυχείς εξαθλιωμένους με τις ξιφολόγχες τους” και οι τοίχοι γέμισαν με το αίμα των ανθρώπων που είχαν χτυπηθεί από τους υποκόπανους των μουσκέτων τους
Πάρα πολλές επώνυμες καταγραφές αναφέρουν ότι όχι μόνον δεν είναι θαύμα αλλά και καλοστημένη απάτη.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, σε συνέντευξή του στις 04/Απριλίου/2020, δήλωσε ότι: «Παλαιότερα πριν γίνουν αυτά που γίνονται σήμερα για την υποδοχή του Αγίου Φωτός, έπαιρναν το φως από το καντήλι της Αγίας Τραπέζης» και συμπλήρωσε τονίζοντας: «Δεν υπάρχει λοιπόν Άγιο Φως 1ης κατηγορίας και 2ης κατηγορίας»
Λίγες μέρες νωρίτερα, ανάλογη δήλωση είχε κάνει και ο νυν Σεβ. Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος λέγοντας ότι: «Το Άγιο Φως δεν ξεχνάμε ποτέ ότι είναι το ίδιο που βγάζει κάθε Μεγάλο Σάββατο βράδυ ο κάθε απλός ιερέας πίσω από την Αγία Τράπεζα, λέγοντας τα ίδια λόγια που λέγονται στο Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα. […] Είναι ακριβώς το ίδιο Φως»
(σ.σ.) Κατά συνέπεια κάτι προς διαφωτισμό μου φαίνεται αχνά να κινείται και στην Ελλάδα……..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου