Σε αντίθεση με τον Στάλιν που επιδίωκε την οικοδόμηση της Σοβιετικής Ένωσης με βάση την εθνική αυτονομία μέσα σε ένα ισχυρό, αδελφικά ενιαίο, σοσιαλιστικό κράτος, περικυκλωμένο και πολεμούμενο ανελέητα από όλα τα ιμπεριαλιστικά κράτη και δορυφόρους τους ,
σε πλήρη αντίθεση και με την έντονα αντιταχθείσα στην τεχνητή δημιουργία ουκρανικού "έθνους" Ρόζα Λούξεμπουργκ,
οι Λένιν,Τρότσκι, Μπουχάριν κλπ, κατάφεραν τελικά, μετά από θυελλώδη συζήτηση στην Κεντρική Επιτροπή, να επιβάλουν το δικαίωμα της "αυτοδιάθεσης" των (οικοδομούντων κατά τ΄άλλα υποτίθεται σοσιαλιστική υπέρβαση εθνικών διαφορών και συνόρων...) εθνών της τσαρικής Ρωσίας.
Λίγο μετά το θάνατό του Λένιν, το 1924, η λύση της εθνικής αυτοδιάθεσης κατοχυρώθηκε και στο Σύνταγμα της ΕΣΣΔ, με τη δημιουργία 15 Σοβιετικών Δημοκρατιών, μεταξύ των οποίων και η Ουκρανία.
Στη συνέχεια, αμέσως πριν και μετά τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, η ΕΣΣΔ ανέκτησε ορισμένες ανέκαθεν ρωσικές περιοχές που όταν το 1918-19 εισέβαλαν 15 καπιταλιστικές χώρες κατά της επαναστατημένης Ρωσίας οι μπολσεβίκοι αναγκάστηκαν να δεχτούν προσάρτησή τους στην Πολωνία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Η Σοβιετική Ένωση, αυτές τις παρέδωσε στην ομόσπονδη σοβιετική Ουκρανία. Ως ένα είδος αποζημίωσης, η Πολωνία έλαβε μέρος των παραδοσιακά γερμανικών εδαφών. Και τότε το 1954, πραξικοπηματικά, ο Ουκρανός αντισταλινικός ηγέτης της αγαπημένης της Δύσης νομενκλατούρας Χρουστσόφ πήρε την ανέκαθεν ρωσικής εθνικής συνείδησης Κριμαία* από τη Ρωσία και παρά την αντίθετη θέληση του λαού της, την ενσωμάτωσε στην Ουκρανία!
*Στις 16 Μαρτίου του 2014 πραγματοποιήθηκε εκεί δημοψήφισμα όπου το 95,5% ψήφισε υπέρ, με τη συμμετοχή στο 82,17%, της σύνδεσης της Κριμαίας με τη Ρωσία. Το δημοψήφισμα αναγνώρισε η Ρωσία αλλά "φυσικά" θεωρείται "παράνομο" από την πραξικοπηματική κυβέρνηση της Ουκρανίας, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ....
Έτσι προέκυψε, το έδαφος της Σοβιετικής Ουκρανίας και μάλιστα με δομές "εθνικού κράτους" (1).
Από τους πρώτους μήνες της Ρωσικής Επανάστασης του 1917 όμως, η Ρόζα Λούξεμπουργκ έκανε δριμύτατη κριτική αναφορικά με την μπολσεβίκικη πολιτική της αυτοδιάθεσης των εθνών στην καταρρέουσα τσαρική Ρωσία.
Τι έλεγε η Ρόζα Λούξεμπουργκ
Τι έγραψε όμως για το ζήτημα της αυτοδιάθεσης και την στάση των Μπολσεβίκων στο δοκίμιό της “Η Ρωσική Επανάσταση” η Ρόζα Λούξεμπουργκ το φθινόπωρο του 1918, ενώ ήταν φυλακισμένη στο Μπρέσλαου; (2).
Το καλοκαίρι του 1918, η Γερμανία είχε αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, ενώ είναι γνωστό πως ήδη από το 1915 το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο στοχεύοντας στη διάλυση της τσαρικής Ρωσίας προπαγάνδιζε το ζήτημα της Ουκρανίας, κάτι που επαναλήφτηκε αργότερα και από τους ναζί, σε συνεργασία με τους Ουκρανούς δοσίλογους ναζί (Στεπάν Μπαντέρα-σήμερα τιμώμενο ως "ήρωα" από τους ναζί του Ζελένσκι- κ.α.). Η άσχημη κατάσταση που βρίσκονταν εκείνη την περίοδο η επανάσταση περιγράφει ο ίδιος ο (συνυπεύθυνος για την υποδαύλιση του αντιδραστικού μα και εντελώς τεχνητού "ουκρανικού" εθνικισμού Τρότσκι ως εξής:
«Στα δυτικά, οι Γερμανοί είχαν καταλάβει την Πολωνία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, τη Λευκορωσία και σημαντικά τμήματα της Μεγάλης Ρωσίας. (…) Η Ουκρανία ήταν γερμανοαυστριακή αποικία» (3).
Στην κριτική της η Λούξεμπουργκ αποδίδει επίσης στους Μπολσεβίκους «μέρος της ευθύνης» για την «κατάρρευση και αποσύνθεση της Ρωσίας» στην διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου.
Ως αιτία αναφέρει την "αυτοδιάθεση των εθνών" με τον τρόπο που την προχώρησε οι Λένιν-Τρότσκι :
«Για το γεγονός ότι η στρατιωτική ήττα μετατράπηκε σε κατάρρευση και διάλυση της Ρωσίας οι μπολσεβίκοι έχουν ένα μέρος της ευθύνης. Αυτές οι αντικειμενικές δυσκολίες της κατάστασης επιδεινώθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους μπολσεβίκους από ένα σύνθημα που πρόβαλαν στην πρώτη γραμμή της πολιτικής τους: το λεγόμενο δικαίωμα των εθνών στην αυτοδιάθεση ή αυτό που πραγματικά συνεπαγόταν αυτή η φράση: η κατάρρευση του κράτους της Ρωσίας.»
Για την Ρόζα Λούξεμπουργκ η συγκεκριμένη πολιτική των εθνοτήτων έγινε
γιατί «ο Λένιν και οι σύντροφοι υπολόγισαν προφανώς ότι δεν υπήρχε πιο ασφαλής τρόπος να δεσμεύσουν τις πολλές ξένες εθνικότητες στους κόλπους της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στην υπόθεση της επανάστασης, στο πλευρό του σοσιαλιστικού προλεταριάτου, από το να τις δώσουν στο όνομα της επανάστασης και του σοσιαλισμού την εξαιρετικά απεριόριστη ελευθερία να ορίζουν οι ίδιες τα πεπρωμένα τους…».
Η κριτική της Λούξεμπουργκ προς το Λένιν
Και συνεχίζει:
«Ενώ ο Λένιν και οι σύντροφοι προφανώς περίμεναν ότι ως υπερασπιστές της εθνικής ελευθερίας, και μάλιστα “μέχρι στο σημείο του κρατικού διαχωρισμού”, θα έκαναν τη Φινλανδία, την Ουκρανία, την Πολωνία, τη Λιθουανία, τις Βαλτικές χώρες, τους Καυκάσιους κ.λπ. πιστούς συμμάχους της επανάστασης, ζήσαμε το αντίστροφο θέαμα: το ένα μετά το άλλο από αυτά τα “έθνη” χρησιμοποίησαν τη νέα δωρηθείσα ελευθερία ως θανάσιμο εχθρό εναντίον της ρωσικής επανάστασης και για να συμμαχήσουν με τον γερμανικό ιμπεριαλισμό και υπό την προστασία του να σηκώσουν οι ίδιοι τη σημαία της αντεπανάστασης.»
Μετά την διαπίστωση αυτή η Λούξεμπουργκ προέτρεψε μάλιστα τους μπολσεβίκους να διδαχτούν από αυτήν την εμπειρία, ότι δηλαδή «υπό την κυριαρχία του καπιταλισμού δεν υπάρχει αυτοδιάθεση του έθνους», ότι σε μια ταξική κοινωνία κάθε τάξη του έθνους αγωνίζεται διαφορετικά για «αυτοδιάθεση» και ότι για τις αστικές τάξεις οι απόψεις της εθνικής ελευθερίας υποχωρούν εντελώς πίσω από αυτές της ταξικής κυριαρχίας. Η φινλανδική αστική τάξη, όπως και η ουκρανική μικροαστική τάξη, συμφωνούσαν απόλυτα να προτιμήσουν την γερμανική τυραννία από την εθνική ελευθερία, εάν αυτό συνδυαζόταν με τους κινδύνους του «μπολσεβικισμού» (4).
Αναρωτώμενη μάλιστα «πώς γίνεται σε όλες αυτές τις (περιφερειακές) χώρες να θριαμβεύει ξαφνικά η αντεπανάσταση;» η Ρόζα Λούξεμπουργκ δίνει και την απάντηση, εκτιμώντας ότι η συντελούμενη αποσύνθεση της Ρωσίας οφείλεται πρωτίστως στην αδυναμία της Επανάστασης:
«Το εθνικιστικό κίνημα … παρέλυσε το προλεταριάτο και το παρέδωσε στην εθνική αστική τάξη των περιφερειακών χωρών. (…) Οι πραγματικές ταξικές αντιθέσεις και οι σχέσεις στρατιωτικής ισχύος επέφεραν την επέμβαση της Γερμανίας. Αλλά οι μπολσεβίκοι παρείχαν την ιδεολογία που συγκάλυπτε αυτή την αντεπαναστατική εκστρατεία, ενισχύοντας τη θέση της αστικής τάξης και αποδυναμώνοντας τη θέση των προλετάριων».
Η ματιά της Λούξεμπουργκ στην Ουκρανία
Αυτό που κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι κι ο άκρως απαξιωτικός τρόπος με τον οποίον αντιμετωπίζει η Ρόζα Λούξεμπουργκ τον ουκρανικό εθνικισμό, αναφερόμενη μάλιστα σε «ρωσική Ουκρανία» και στην «ανοησία του ουκρανικού εθνικισμού», την οποία παρουσιάζει μάλιστα και ως «χόμπυ» του Λένιν :
«Ο ουκρανικός εθνικισμός ήταν στη Ρωσία πολύ διαφορετικός, ας πούμε, από τον τσέχικο, τον πολωνικό ή τον φινλανδικό, τίποτα άλλο από μια απλή ιδιορρυθμία, μια φάρσα μερικών δεκάδων μικροαστών διανοητών, χωρίς την παραμικρή ρίζα στις οικονομικές, πολιτικές ή πνευματικές συνθήκες της χώρας, χωρίς καμία ιστορική παράδοση, αφού η Ουκρανία δεν είχε ποτέ σχηματίσει έθνος ή ένα κράτος, χωρίς οποιονδήποτε εθνικό πολιτισμό, εκτός από τα αντιδραστικά ρομαντικά ποιήματα του Σεφτσένκο».
Από τα παραπάνω είναι αυτονόητο πως όσον αφορά τη γένεση και την υπηρετική του ιμπεριαλισμού αντιδραστικότητα του τεχνητά κατασκευασμένου "ουκρανικού έθνους" οι θέσεις της περίφημης Γερμανίδας επαναστάτριας Ρόζας Λούξεμπουργκ ταυτίζονταν (παρά τις μεταξύ τους διαφορές σε άλλα βασικά ζητήματα) με τις θέσεις του Στάλιν περί αυτονομίας των εθνοτήτων, μέσα σε μια ενιαία κρατική οντότητα.
Όπως και οι σημερινές του Πούτιν (για άλλους λόγους φυσικά) με αυτές του Στάλιν και των δύο ΚΚ της σημερινής Ρωσίας, τα οποία ειδικά μετά τα μαζικά εγκλήματα κατά ρωσόφωνων στην Κριμαία 2014, επέκριναν επί πολλά χρόνια τον Πούτιν για απαράδεκτη αδράνεια απέναντι στους ναζί του Κιέβου πριν τη ρωσική επέμβαση:
Του ΚΚΡωσικής Ομοσπονδίας με τον Ζιουγκάνοφ, δεύτερο σε δύναμη σε δύναμη κόμμα της μεταγελτσινικής Ρωσίας με ποσοστά 17-24%, όσο και το Κομμουν. Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (ΚΕΚΡ} δύναμης γύρω στο 4%...
Με τις θέσεις των παραπάνω ΚΚ ταυτίζονται και αυτές των μαρτυρικών, υπό καθεστώς παρανομίας, δολοφονιών και άγριων διώξεων, μελών και οπαδών του διαλυμένου από τους νατοϊκούς ναζί του Ζελένσκι, ΚΚ Ουκρανίας...
Δυο πρόσθετες ιστορικοπολιτικές διευκρινίσεις από τον σε βάθος γνώστη της σοβιετικής ιστορίας Γρηγόρη Γρηγοριάδη:
1. Για Ρόζα και Στάλιν: πό την άλλη, για να μη βλέπουμε μονόπλευρα τα πράγματα, η Ρόζα έκανε λάθος γιατί γενίκευε την άρνησή της να δεχθεί το δικαίωμα της εθνικής αυτοδιάθεσης. Ο Στάλιν, αντίθετα, μένοντας στο έδαφος της θέσης που μαζί με τον Λένιν ανέπτυξαν την περίοδο του Α' ΠΠ, υποστήριξε ότι το σύνθημα αυτό, όπως κάθε αστικοδημοκρατικό σύνθημα, δεν έχει αυτοτελή χαρακτήρα, αλλά υποτάσσεται κάθε φορά στα στρατηγικά συμφέροντα της πάλης του προλεταριάτου. Στο έργο του "Οι Βάσεις του Λενινισμού", αρκετά χρόνια αργότερα, διασαφήνισε πλήρως τη θέση του, συνδέοντας το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης με την πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να το αναγνωρίσουν και να το υποστηρίξουν οι κομμουνιστές.
2. Για θέσεις Στάλιν και Μντιβάνι-Λένιν-Τρότσκι-Μπουχάριν στο εθνικό ζήτημα:
Ο Στάλιν, ως επίτροπος εθνοτήτων διαπραγματεύτηκε ένα ΑΡΧΙΚΟ σχέδιο συγκρότησης της ΕΣΣΔ που ΔΕΝ προέβλεπε το δικαίωμα αποχωρισμού. Ήρθε σε σφοδρή σύγκρουση με τον Μντιβάνι και τους Γεωργιανούς μπολσεβίκους, οι οποίοι ήταν "ελαστικοί" απέναντι στους εσερομενσεβίκους και μικροαστούς εθνικιστές του Καυκάσου και τον κατηγόρησε για εθνικιστική παρέκκλιση. Αντίστοιχη αντιπαράθεση υπήρξε για τη σύνθεση της ΣΣΔ Ουκρανίας.
Οι μπολσεβίκοι έλεγχαν την ΣΣΔ του Ντονμπάς-Κριβόι Ρογκ με έδρα το Χάρκοβο και επικεφαλής τον σ. Αρτιόμ (Φεντόρ Σεργκέγιεφ, εξ ου και Αρτιομοφσκ το όνομα της πόλης όπου διεξάγονται οι μάχες σήμερα), ενώ οι μικροαστοί εθνικιστές τη Ράντα του Κιέβου.
Οι μπολσεβίκοι της Ουκρανίας, συντάσσονταν με το Στάλιν και επιθυμούσαν την είσοδο στην ΕΣΣΔ ως τμήμα της ΡΣΟΣΔ.
Οι Λένιν, Τρότσκι και Μπουχάριν υποστήριξαν αναφανδόν τον Μντιβάνι και επέμειναν το Ντονμπάς και το Χάρκοβο να ενωθούν με την Κεντρική Ουκρανία, ενώ στο Σύνταγμα της ΕΣΣΔ κατοχυρώθηκε το δικαίωμα αποχωρισμού στις ενωσιακές δημοκρατίες.
Η σκέψη του Λένιν ότι, έτσι, θα βοηθούσε να καταπολεμηθούν οι τοπικοί εθνικισμοί, αποδείχθηκε μακροπρόθεσμα εσφαλμένη. Ούτε η Δυτική Ουκρανία, ούτε οι Βαλτικές χώρες ενσωματώθηκαν ποτέ ομαλά στο λεγόμενο "ρωσικό-σοβιετικό κόσμο", ενώ ουδέποτε ενστερνίστηκαν το σοβιετικό πατριωτισμό.
Ο Στάλιν υποστήριξε την εισήγησή του, ισχυριζόμενος ότι το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης νοείται ως προς τον ιμπεριαλισμό και πάντα οφείλει να υποτάσσεται στο υπέρτερο συμφέρον της σοσιαλιστικής υπόθεσης. Πίστευε ότι δε μπορεί να έχει σταθερότητα ένα πολυεθνικό εργατικό κράτος, αν αφεθεί "ζωτικός χώρος" στους τοπικούς αστικούς-μικροαστικούς εθνικισμούς. Θεωρούσε de facto ότι αν μια ΣΣΔ δεν δεχόταν να "παραιτηθεί" από το δικαίωμα αποχωρισμού κατά της είσοδό της στην ΕΣΣΔ, τότε ήταν καλύτερα να μείνει εκτός, ως ανεξάρτητο σοσιαλιστικό κράτος. Μακροπρόθεσμα, δικαιώθηκε.
Καλό θα είναι, όταν συζητάμε, να διαφωνούμε ή να συμφωνούμε επί της πραγματικότητας. Όχι επί ό,τι ο καθένας επιλέγει ως "βολικό" για την άποψή του, τμήμα της...
(Σχόλια 6/3/23 του Grigoris Grigoriadis κάτω από την ανάρτησή του, της 5/3/23 στην σελίδα του στο φέισμπουκ για επέτειο θανάτου Στάλιν)
1. Wladimir Putin, Rede an die Nation vom 21.02.2022, in: Zeitschrift Osteuropa.
2. Rosa Luxemburg, Die russische Revolution, in: Politische Schriften III, Frankfurt 1971, 3.unveränderte Auflage, S. 120.
7. Leon Trotzki, Mein Leben, Versuch einer Autobiographie, Frankfurt am Main, 1987, S. 341.
4. Ανάλογες, αλλά πιο επεξεργασμένες απόψεις για την αυτοδιάθεση των εθνών υπάρχουν και στο βιβλίο της Ρόζας Λούξεμπουργκ “Το ζήτημα των εθνοτήτων και η Αυτονομία”, που εκδόθηκε το 1908/09.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου