Από τον Σπύρο Mαργέτη*
Μήπως το σύμπαν είναι ένα κοσμικό ολόγραμμα; Νέες θεωρίες της κβαντικής φυσικής υποδεικνύουν ότι το σύμπαν δεν είναι τόσο πραγματικό όσο νομίζαμε.
Σύμφωνα με το νέο μοντέλο θεώρησης, το σύμπαν είναι ένα ολόγραμμα, του οποίου κάθε τμήμα περιέχει όλες εκείνες τις πληροφορίες που εμπεριέχονται στο όλον. Έτσι, κάθε τμήμα του είναι ένα μικροσκοπικό αντίγραφο του συνόλου. Πηγή: Supplied
O ΑΪΝΣΤΑΙΝ έκανε λάθος. O Νεύτωνας απείχε πολύ από την αλήθεια και ο Στίβεν Χόκινγκ είναι απασχολημένος με τις μαύρες τρύπες για να αντιληφθεί ότι το σύμπαν που μελετά δεν είναι πια το ίδιο. Αυτό τουλάχιστον είναι το συμπέρασμα που βγήκε από μια αξιόλογη πειραματική εργασία που έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.
Εκεί, ο φυσικός Αλέν Ασπέ (Alain Aspect) και η ομάδα του οδηγήθηκαν στη συγκλονιστική ανακάλυψη ότι τα υποατομικά σωματίδια, όπως τα ηλεκτρόνια, μπορούν να επικοινωνούν στιγμιαία μεταξύ τους, άσχετα με την απόσταση που τα χωρίζει. «Και λοιπόν;» θα ρωτήσετε. «Ποιο είναι το συγκλονιστικό νέο;»
Το νέο είναι πως οτιδήποτε θεωρούσαμε δεδομένο σχετικά με το σύμπαν και τη θέση μας σ’ αυτό, καταρρίπτεται. Με άλλα λόγια, το σύμπαν δεν είναι τόσο πραγματικό όπως θέλουμε να πιστεύουμε.
Ταχύτερα από το φως και το χρόνο
Το πώς βλέπουμε το σύμπαν οφείλεται κυρίως σε δύο κορυφαίες μορφές της επιστήμης: τον Ισαάκ Νεύτωνα και τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. O Νεύτωνας, ούτε λίγο ούτε πολύ, “δημιούργησε” το σύμπαν όπως το γνωρίζουμε, με πλανήτες να περιστρέφονται γύρω από άστρα και… μήλα που πάντα προσγειώνονται πάνω στα κεφάλια των φυσικών που προσπαθούν να συλλάβουν τη φύση του κόσμου.
O Αϊνστάιν εκλέπτυνε τη δουλειά του Νεύτωνα και συμπεριέλαβε στο όραμα του τελευταίου την ιδέα ότι τίποτε –απολύτως τίποτε– δεν μπορεί να ταξιδέψει πιο γρήγορα από την ταχύτητα του φωτός. Δυστυχώς για όσους τον πίστεψαν, τα πειράματα του Αλέν Ασπέ έδειξαν ότι αυτό δεν είναι αλήθεια.
Ο Γάλλος φυσικός Αλέν Ασπέ.
Πηγή: J. Chatin/CNRS
Πηγή: J. Chatin/CNRS
O Aλέν Aσπέ ανακάλυψε ότι τα υποατομικά σωματίδια επικοινωνούν στιγμιαία μεταξύ τους, είτε βρίσκονται σε απόσταση δυο χιλιομέτρων είτε δυο εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Και καθώς αυτό απαιτεί ταχύτητα επικοινωνίας, η οποία είναι μεγαλύτερη από αυτή του φωτός (και κατά συνέπεια ταχύτερη από το χρόνο), η ανακάλυψη αυτή προκάλεσε κάτι περισσότερο από μια μικρή ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα.
Για να πούμε την αλήθεια, οι περισσότεροι επιστήμονες πανικοβλήθηκαν. Κάποιες γενναίες ψυχές, ωστόσο, βρήκαν το θάρρος να υπαινιχθούν ότι το φράγμα του φωτός δεν είχε καταρριφθεί και ότι η εξήγηση αυτού του φαινομένου μπορεί να ήταν πολύ πιο ριζοσπαστική απ’ ό,τι οι περισσότεροι επιστήμονες καριέρας θα τολμούσαν να οραματιστούν.
O διακεκριμένος φυσικός και προστατευόμενος του Αϊνστάιν, Ντέιβιντ Μπομ, ήταν ο πρώτος που έδωσε μια λογική εξήγηση του φαινομένου, προτείνοντας ταυτόχρονα μια νέα θεώρηση του σύμπαντος. Τόλμησε να υπαινιχθεί ότι, παρά τα φαινόμενα, το σύμπαν δεν είναι τίποτε άλλο από μια γιγαντιαία ψευδαίσθηση – ένα απέραντο ολόγραμμα, αν προτιμάτε.
Μια από τις πιο αξιοσημείωτες ιδιότητες του ολογράμματος είναι πως, αντίθετα με μια συνηθισμένη φωτογραφία, κάθε επιμέρους τμήμα του περιέχει όλες τις πληροφορίες που περιέχονται στο ολόγραμμα ως σύνολο.
Αυτό σημαίνει πως αν διαιρέσουμε ένα ολόγραμμα, κάθε τμήμα του θα διατηρήσει μια μικρότερη σε μέγεθος εκδοχή (μια μικρογραφία, αν προτιμάτε) της συνολικής εικόνας. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα στους επιστήμονες, οι οποίοι συνήθως ανακαλύπτουν τον τρόπο λειτουργίας ή τη φύση ενός πράγματος αναλύοντάς το εις τα εξ ων συνετέθη. Χωρίζουν δηλαδή κάθε πράγμα στα συστατικά του και εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα συστατικά στοιχεία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Όπως όμως είναι προφανές, στην περίπτωση του ολογράμματος, αυτή τεχνική δεν λειτουργεί.
Ο Καρλ Πράιμπραμ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν στην Ουάσιγκτον.
Το μυστήριο της μνήμης
O Ντέιβιντ Μπομ δεν είναι ο μόνος που συνέλαβε την ιδέα ότι ο κόσμος μας, αν και φαντάζει στερεός, δεν είναι παρά ένα ολόγραμμα. O νευροεπιστήμονας Καρλ Πράιμπραμ, διεξάγοντας ανεξάρτητες έρευνες, έχει επίσης πειστεί για την ολογραφική φύση της πραγματικότητας.
O Πράιμπραμ προβληματιζόταν για το πώς οι αναμνήσεις αποθηκεύονται στον εγκέφαλο. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ο νευροφυσιολόγος Καρλ Λάσλεϋ, έκανε μια περίφημη ανακάλυψη: όποιο μέρος του εγκεφάλου ενός ποντικού κι αν αφαιρούσε, ο ποντικός ήταν πάντα σε θέση να φέρνει σε πέρας τα καθήκοντα που είχε μάθει πριν την εγχείρηση. Δυστυχώς, κανείς δεν μπορούσε να εξηγήσει πώς λειτουργούσε αυτός ο μηχανισμός της μνήμης, όπου το όλον περιλαμβανόταν σε κάθε μεμονωμένο κομμάτι. Καθώς εξέταζε ένα ολόγραμμα, ο Πράιμπραμ συνειδητοποίησε ότι είχε βρει μια εξήγηση.
O Πράιμπραμ πιστεύει πως οι αναμνήσεις αποθηκεύονται σε πρότυπα νευρικών ερεθισμάτων που διασχίζουν διασταυρούμενα τον εγκέφαλο με τον ίδιο τρόπο που οι ακτίνες λέιζερ διασταυρώνονται για να δημιουργήσουν μια ολογραφική εικόνα.
Με λίγα λόγια, πιστεύει πως ο εγκέφαλος είναι ο ίδιος ένα ολόγραμμα, ικανό να αποθηκεύει τεράστιες ποσότητες πληροφοριών σε πολύ μικρό χώρο, όπως ακριβώς σε ένα κυβικό εκατοστόμετρο μιας ολογραφικής μεμβράνης μπορούν να αποθηκευτούν πάνω από δέκα δισεκατομμύρια δυαδικά ψηφία πληροφοριών.
H ιδέα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι φυσικό ολόγραμμα προέρχεται από το έργο του νευροφυσιολόγου Kαρλ Πράιμπραμ. Στα εργαστηριακά πειράματά του με ποντίκια, διαπιστώθηκε ότι η μνήμη, όπως ακριβώς οι πληροφορίες ενός ολογράμματος, υπάρχει κατανεμημένη σε ολόκληρο τον εγκέφαλο. Πηγή: Supplied
Όπως ένα κουπί βυθισμένο στο νερό
O συνδυασμός της δουλειάς του Πράιμπραμ με εκείνη του Ντέιβιντ Μπομ, παρέχει μια από τις πιο θαυμαστές ερμηνείες του μυστηρίου της ανθρώπινης συνείδησης που συνέλαβε ποτέ η επιστήμη, μια ερμηνεία που τοποθετεί την ανθρώπινη συνείδηση κοντά στα συγγενικά βασίλεια της μαγείας και του παραφυσικού. O Πράιμπραμ πιστεύει πως ο εγκέφαλός μας αποπειράται συνεχώς να κατασκευάσει μια “συγκεκριμένη” πραγματικότητα και ότι αυτή η ίδια η πραγματικότητα –ο κόσμος που βλέπουμε γύρω μας– δεν είναι περισσότερο πραγματική από οποιαδήποτε άλλη ολογραφική εικόνα.
Αν ισχύει αυτό, τότε τι γίνεται η αποκαλούμενη “αντικειμενική πραγματικότητα”; Μήπως παύει να υπάρχει;
Η ιδέα αυτή πάντως δεν είναι και τόσο καινούρια. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η αρχαία ελληνική φιλοσοφία πρόβαλλε την οπτική πως ο υλικός κόσμος δεν είναι τίποτε άλλο από μια ψευδαίσθηση (φαινόμενον), όπως ακριβώς ψευδής είναι και η αντίληψη του εαυτού μας ως “υλικού” όντος που κινείται μέσα σε έναν “υλικό” κόσμο.
Λέει, για παράδειγμα, ο Δημόκριτος:
«Όλα βρίσκονται μέσα στο άπειρο. Οι μεταβολές των πραγμάτων είναι φαινομενικές
και υποκειμενικές και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, αλλά φαίνονται έτσι,
όπως ένα κουπί διαθλάται όταν είναι βυθισμένο μέσα στο νερό».
και υποκειμενικές και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, αλλά φαίνονται έτσι,
όπως ένα κουπί διαθλάται όταν είναι βυθισμένο μέσα στο νερό».
Όλα, λοιπόν, είναι ζήτημα αποδοχής. Αντιλαμβανόμαστε ένα χειροπιαστό σύμπαν, επειδή έχουμε σιωπηρά συμφωνήσει να το αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιο.
Αυτό που είναι αξιοθαύμαστο σχετικά με τη δουλειά των Μπομ και Πράιμπραμ είναι ότι μέσα από τη συνειδητοποίησή τους αυτή, η επιστήμη αρχίζει επιτέλους να ανακαλύπτει τα πρώτα ίχνη αποδείξεων που καταξιώνουν αυτές τις παλιές πεποιθήσεις.
Αν και αρκετοί επιστήμονες παραμένουν δύσπιστοι –στο κάτω της γραφής αυτή είναι η δουλειά τους– μια μικρή αλλά αυξανόμενη ομάδα ακαδημαϊκών πιστεύουν πως η δουλειά των Μπομ και Πράιμπραμ πιθανότατα απεικονίζει το πιο ακριβές μοντέλο της πραγματικότητας που παρήγαγε ποτέ η επιστήμη. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η σημασία του μοντέλου αυτού σε χώρους όπου η επιστήμη και το παραφυσικό έρχονται σε σύγκρουση.
Μέχρι τώρα δεν υπήρχε καμιά ικανοποιητική επιστημονική εξήγηση για τους περισσότερους από τους ισχυρισμούς των ερευνητών του παραφυσικού. Ξαφνικά, έχουμε ένα μοντέλο του σύμπαντος, το οποίο όχι μόνο έχει χώρο για το παραφυσικό, αλλά είναι κι ένα μοντέλο στο οποίο το παραφυσικό είναι μια αναμενόμενη συνέπεια του ενιαίου πλέγματος της ύπαρξης.
O 20ός αιώνας ξεκίνησε με το κυνήγι της Μεγάλης Ενοποιημένης Θεωρίας, μιας θεωρίας που θα συνδύαζε τις θεμελιώδεις δυνάμεις της φύσης, όπως τη βαρύτητα, τον ηλεκτρομαγνητισμό, την ασθενή πυρηνική δύναμη κτλ. Μοιάζει πρέπον, λοιπόν, να διασχίσουμε τον 21ο αιώνα με μια νέα και πολύ πιο φιλόδοξη θεωρία, μια θεωρία που μπορεί επιτέλους να συμφιλιώσει τους εμπόλεμους κόσμους της επιστήμης και του παραφυσικού.
_________________
* Ο δρ. Σπύρος Μαργέτης έχει συμμετάσχει ως πειραματικός φυσικός στα πειράματα του CERN “STAR”, “CERN-NA35” και “CERN-NA49”. Σήμερα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κεντ του Οχάιο.
Σημ. "Αντίλογου":
1. Το 1982 συνέβη ένα λίγο γνωστό αλλά επικό γεγονός στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον φυσικό Alain Aspect πραγματοποίησε κάτι που μπορεί να αποδειχθεί ένα από τα πιο σημαντικά πειράματα του 20ου αιώνα. Όλο δε και περισσότεροι φυσικοί πιστεύουν ότι ανακάλυψη εκείνη μπορεί να αλλάξει το πρόσωπο της επιστήμης.
1. Το 1982 συνέβη ένα λίγο γνωστό αλλά επικό γεγονός στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον φυσικό Alain Aspect πραγματοποίησε κάτι που μπορεί να αποδειχθεί ένα από τα πιο σημαντικά πειράματα του 20ου αιώνα. Όλο δε και περισσότεροι φυσικοί πιστεύουν ότι ανακάλυψη εκείνη μπορεί να αλλάξει το πρόσωπο της επιστήμης.
Ο Aspect και η ομάδα του λοιπόν ανακάλυψαν ότι υπό ορισμένες συνθήκες τα υποατομικά σωματίδια, όπως τα ηλεκτρόνια είναι σε θέση να επικοινωνούν ακαριαία μεταξύ τους, ανεξάρτητα από την απόσταση που τους χωρίζει. Δεν έχει σημασία αν είναι 10 μέτρα ή 10 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά.
Με κάποιον τρόπο κάθε σωματίδιο φαίνεται πάντα να ξέρει τι κάνει το άλλο, που βρίσκεται μακριά του. Το πρόβλημα με αυτό το κατόρθωμα είναι ότι παραβιάζει το χρόνιο δόγμα του Αϊνστάιν ότι καμία επικοινωνία δεν μπορεί να ταξιδέψει γρηγορότερα από την ταχύτητα του φωτός...
Οι περισσότεροι άνθρωποι εσφαλμένα, νομίζουν πως η θεωρία του Μάτριξ, δηλαδή της εικονικής πραγματικότητας που έχει φυλακιστεί η ανθρωπότητα, είναι μια νέα θεωρία, που έγινε γνωστή μέσω της γνωστής χολυγουντιανής ταινίας....Η αλήθεια όμως, είναι πως πρώτος, μίλησε για το Μάτριξ ο Πλάτων, μέσα από μια ιστορία, γνωστή, ως η σπηλιά του Πλάτωνα.
Φανταστείτε, είπε ο μεγάλος φιλόσοφος, κάποιους ανθρώπους, που γεννήθηκαν μέσα σε μια σπηλιά. Μόλις γεννήθηκαν, τους έδεσαν με τέτοιο τρόπο, ώστε το μόνο που μπορούν να κάνουν, είναι να κοιτάνε τον απέναντι από αυτούς, τοίχο της σπηλιάς. Πίσω από αυτούς, υπάρχουν αυτοί που τους έδεσαν και τους παρατηρούν. Μάλιστα, έχουν ανάψει μια φωτιά, και με τα χέρια τους, δημιουργούν σκιές κινούμενες στον τοίχο που βλέπουν οι δεμένοι άνθρωποι.
Αυτές οι σκιές, είναι η πραγματικότητα για τους ανθρώπους της σπηλιάς, που νομίζουν πως αυτό ακριβώς είναι η ζωή, γιατί μόνο αυτό τους επιτρέπεται να ζήσουν.Φανταστείτε τώρα, έναν από αυτούς τους ανθρώπους, να καταφέρνει να λυθεί και να βγαίνει έξω από την σπηλιά. Τα μάτια του, που δεν έχουν συνηθίσει το φώς, θα τον προδώσουν και θα τυφλωθεί, έστω για λίγο. Ο πόνος και το σόκ, θα τον κάνουν να επιστρέψει αμέσως πίσω στην σπηλιά.Φανταστείτε τώρα κάποιον άλλο, που καταφέρνει να βγεί από την σπηλιά, αλλά παρά το σόκ από το φως, καταφέρνει να αντέξει και σε λίγο τα μάτια του προσαρμόζονται με αποτέλεσμα ο αληθινός κόσμος να αποκαλυφθεί εμπρός του.
Γυρίζει τότε πίσω στην σπηλιά και το λέει και στους άλλους, μόνο που αυτοί, εγκλωβισμένοι στην δική τους πραγματικότητα, όχι μόνο δεν τον ακούν, αλλά αυτά που τους λέει, τους φαντάζουν τρελά, τον γελοιοποιούν και στο τέλος τον σκοτώνουν σαν αιρετικό.Όπως όμως λέει ο Πλάτων, όσοι βγούν από τη σπηλιά και δουν το φως, είναι υποχρεωμένοι, με κάθε κόστος, να μεταφέρουν το φως και στους άλλους που ακόμα πιστεύουν τις σκιές της σπηλιάς.Το θέμα λοιπόν, είναι απλό, οι άνθρωποι δέχονται σαν αλήθεια, αυτό που τους προσφέρεται, το συνηθίζουν και δεν θέλουν να βγουν από την βολή τους, ακόμα και αν είναι βασανιστική. Δεν αντέχουν όλοι το φως, την αλήθεια.
Φως είναι η πληροφορία, η γνώση για το μυστήριο της ζωής. Το βλέπουμε κάθε μέρα γύρω μας, το ακούμε μέσα μας, το νιώθουμε, αλλά αρνούμαστε να ελευθερωθούμε.Κάποιοι έφτιαξαν έναν κόσμο στα μέτρα τους και μας εγκλώβισαν να ζούμε μέσα σε αυτόν. Έναν κόσμο, που όλοι νιώθουμε πως δεν είναι ανθρώπινος, πως είναι σκληρός και απάνθρωπος. Έναν κόσμο που δεν ενώνει τους ανθρώπους, αλλά τους διχάζει, τους οδηγεί κάθε μέρα σε μικρούς πολέμους, που με μαθηματική ακρίβεια φέρνουν και τον μεγάλο πόλεμο. Όλοι εναντίων όλων. Άντρες, γυναίκες, πλούσιοι, φτωχοί, έξυπνοι, χαζοί, δεξιοί, αριστεροί, παναθηναικοί, ολυμπιακοί και πάει λέγοντας.
Όλα γύρω μας, από το να βγάλουμε λεφτά, να πετύχουμε, να νικήσουμε τους άλλους, μέχρι την τηλεόραση και την τέχνη, παράγουν συναισθήματα διχαστικά. Παράγουν πολέμους. Οικονομικούς πολέμους, σαν αυτόν που ζούμε, πολιτικούς πολέμους, σαν αυτόν που ζούμε, ρατσιστικούς πολέμους, σαν αυτόν που ζούμε, ιδεολογικούς πολέμους, σαν αυτόν που ζούμε, ακόμα και κανονικούς πολέμους με όπλα, που ζουν πολλοί άνθρωποι σε πολλά σημεία του πλανήτη και υπάρχει φόβος για γενίκευση.
Όλα αυτά, έχουν σαν σκοπό, να παράγουν συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας, αρνητικότητας μέσα στους ανθρώπους και να αντιδράνε ανάλογα. Κάθε φορά λοιπόν, που οι άνθρωποι αντιδράνε και αποφασίζουν με βάση τον φόβο, την βία, την ανασφάλεια, εκτός ότι χειραγωγούνται εύκολα, γιατί αν ήταν ενωμένοι θα ήταν ανίκητοι, χωρίς να το θέλουν, μεγαλώνουν αυτό το Μάτριξ. Τον ψεύτικο δηλαδή κόσμο, που τους λέει πως έτσι είναι η ζωή, πως η βία και ο φόβος, η ανασφάλεια και ο θάνατος, ο πόλεμος και το μίσος, είναι η αλήθεια της ζωής. Και δυστυχώς, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι στην σπηλιά του Πλάτωνα, το πιστεύουν και δεν βγαίνουν έξω στο φως.
Όταν μάλιστα κάποιοι, τους λένε πως δεν είναι αυτή η αλήθεια, πως έχουν παραπλανηθεί και υπηρετούν σκοτεινούς άρχοντες, λαμόγια που τρέφονται από τον φόβο τους, που πλουτίζουν από το αίμα τους, και πως είναι πολύ απλό να τους νικήσουν, αρκεί να σταματήσουν να υπηρετούν τον φόβο, τους λένε τρελούς και στρέφονται εναντίον τους.
Με λίγα λόγια, κάθε φορά που ο φόβος, η απληστία, ο ανταγωνισμός που μας τρέφουν, σε επίπεδο ανθρώπων, η κρατών, τρέφει και μεγαλώνει τον αρνητικό κόσμο που βολεύει λιγότερους από το 1% των κατοίκων του πλανήτη και τους κάνει παντοδύναμους. Εμείς τους κάνουμε δυνατούς.
Πόσο δύσκολο είναι να σταματήσουμε να τρέφουμε τους άρχοντες του Μάτριξ με τους φόβους μας, να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε θετικά, με αγάπη για τους συνανθρώπους μας, να μοιραζόμαστε τα αγαθά, να δημιουργήσουμε έναν κόσμο ανθρώπινο και φωτεινό; Πόσο δύσκολο είναι να εξαφανίσουμε την κάθε Μέρκελ και τον κάθε άλλο φασίστα, μόνο και μόνο με τη σκέψη μας; Με το να μην τους ακούμε, να αρχίσουμε μόνοι μας να λειτουργούμε με αγάπη και να καταστρέψουμε αυτό το σκοτεινό Μάτριξ;
Τρομερά εύκολο αν αποκτήσουμε συνείδηση, αν παραμείνουμε σε αυτό το χαμηλό επίπεδο δυαδικότητας και μίσους, φόβου και πολέμου, τρομερά δύσκολο. Όμως στο χέρι μας είναι...
