΄΄Μπορεί να πιστέψει κανείς ότι ο εκτεθηλυµένος πρίγκιπας του Φαναριού θα ενωθεί µε το Μανιάτη για την κοινή υπόθεση; Γίνεται να ταχθεί στην ίδια γραµµή ο µαταιόδοξος Αθηναίος µε τον Μωραΐτη αγρότη ;… Γι΄ αυτούς η πατρίδα αποτελεί µιαν ιδέα κάπως ακαθόριστη’’ έγραφε το 1811 o περιηγητής Frederick Douglas.

΄΄εν τη αρχή της επαναστάσεως, οπότε οι φιλοπάτριδες προετίµησαν εν ταις προκηρύξεσιν αυτών και άλλοις δηµοσίοις εγγράφοις την αρχαίαν ονοµασίαν Έλληνες, οι Τούρκοι ακούοντες κατά πρώτον την επωνυµίαν ταύτην ούτε κατελάµβανον περί τίνος λαού προέκειτο. Αλλά τίνες εισίν οι Έλληνες ούτοι, ηρώτων εκείνοι οι Βάρβαροι, και που κατοικούσιν; Έρχονται ίσως µακρόθεν˙ επειδή ουδέποτε ηκούσαµεν προφερόµενον τούτο το όνοµα΄΄, αναφέρει ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός, για την απορία Τούρκων, όταν άκουγαν ότι τους κήρυξαν τον πόλεμο οι ΄΄Έλληνες΄΄ .

΄΄οι πολιορκηµένοι Τούρκοι στην Αθήνα, όταν ακούν τους διώκτες τους να αποκαλούνται ΄΄Έλληνες΄΄ διαµαρτύρονται: ΄΄Τι θέλετε να πήτε; Και εµείς δεν είµαστε Έλληνες όπως και σεις; Απόγονοι δεν είµαστε όλοι των αρχαίων Ελλήνων;΄΄

‘’Ήτον ελεεινόν θέαµα, λέγει, να βλέπης εκατόν χρονών φίλους πατρόθεν, χωρίς όπλον, µε το σακκί της κούσπας και αλευριού έµπροσθέν του να ζυγιάζη ο Αχµέτης. Ο δε ∆ηµήτρης φίλος του να τον λερίζη µε το µαχαίρι˙ να φωνάζη ο Τούρκος «Βρε Μήτρο, βρε καρδάς, ηµείς παλαιοί φίλοι, αναντάν µπαµπαντάν, τι είναι τούτο;». Που ακούγει ο Ναουσαίος. «Πατρίς, πατρίς, ελευθερία! Τούρκε, γαµώ την πίστη σου και το συκότι σου δεν θέλοµεν κούσπα, στο διάβολο κ΄ εσείς και αυτή»΄΄ γράφει ο Κασομούλης για ένα περιστατικό στη Νάουσα, στην έναρξη των εχθροπραξιών.

Ο ένας τον φωνάζει Μήτρο, ο άλλος Τούρκο, η εθνική ταύτιση, υφιστάμενη ή νεοπαγής, φαίνεται ότι κατισχύει έναντι όλων.

H Επανάσταση είναι πλέον γεγονός.

Γιατί έγινε, ακόμα καλύτερα, γιατί συμμετείχε η μεγάλη πλειοψηφία;

Οι ερμηνείες είναι πολλές, συμπληρωματικές αλλά και αντικρουόμενες. Εντελώς συνοπτικά και, ίσως, άδικα για τις εκλεπτύνσεις της Iστορίας:

Εθνική και θρησκευτική ελευθερία για κάποιους, οικονομικά κίνητρα – από την κατάληψη των χωραφιών, των προσόδων και των μουκατάδων έως την μείωση του κύκλου εργασιών στην προεπαναστατική, ναυτική οικονομία ελέω της ήττας του Ναπολέοντα και την αποκατάσταση της πρότερης τάξης- για άλλους, προσωπικές στρατηγικές ανέλιξης μπαρουτοκαπνισμένων στρατιωτικών και νεοφυών πολιτικών, ενώ δεν έλειψαν οι απειλές και οι εκβιασμοί.

Να μη ξεχνάμε βέβαια τον πόλεμο της Πύλης με τον Αλή Πασά, μια σπουδαία ευκαιρία αντιπερισπασμού, όπως και την διαρκή μνεία στην δήθεν στήριξη μια μεγάλης δύναμης που θα έσπευδε να στηρίξει την Επανάσταση και να κηρύξει τον πόλεμο στο δοβλέτι.

Ξεκίνησε, έτσι, ένα μείγμα εποποιίας και πανωλεθριών, ηρωισμού και αποστροφής, που κυμαίνεται από το «έναν θάνατον χρωστούμεν, ας τον πληρώσουμε εδώ και τώρα» έως την ένοπλη απαίτηση σωμάτων οπλαρχηγών να πάρουν πενταπλάσιες μερίδες εφοδίων και φαγητού στο καταρρέον Μεσολόγγι.

Το αποτέλεσμα της Επανάστασης είναι γνωστό: στρατιωτικές επιτυχίες τα πρώτα δύο χρόνια, ήττες μετά, εμφύλιοι, δάνεια, πρωτοφανές φιλελληνικό κίνημα, σταδιακή ανοχή και στήριξη των μεγάλων δυνάμεων που οδήγησε στη δημιουργία ενός κράτους με περίπου 750.000 χιλιάδες κατοίκους.

Σήμερα, ας κρατήσουμε το γεγονός ότι το κράτος αυτό έγινε με πολύ αγώνα, ας δούμε τι μπορεί μας εμπνεύσει και να μας οδηγήσει σε ένα καλύτερο παρόν και μέλλον.

Και προφανώς μακριά από -νέους και παλιούς- κοτζαμπάσηδες, καθ΄έξιν λαφυραγωγούς, δεσποτάδες και δεσποσύνες, θεραπαινίδες και απολογητές της εκάστοτε εξουσίας, ελβετικούς σουγιάδες όλων των εποχών, ευκαιριών και περιστάσεων.

Υ.Γ. : Ένα από τα ελάχιστα καλά της πανδημίας είναι ότι δεν θα δούμε πολλά γκροτέσκ θεάματα, περισπούδαστες μυθωδίες, επικολυρικά αφιερώματα με χλιμιντρίσματα και αναπαραστάσεις μαχών σε κάμπους και χορτολιβαδικές εκτάσεις ή, στο άλλο άκρο, τσαρούχια αποδομημένα κανελέ, εναλλακτικές, λιγωμένες χιπστεριές και ακατάληπτες θρηνωδίες για την ιδιοπροσωπεία και την θνησιγενή συλλογικότητα μας που οφείλεται στο ότι δεν έχουμε περάσει Διαφωτισμό, ως γνωστόν.

Καταθέτω, λοιπόν, τον δικό μου οβολό στην επικαιρότητα με κάτι πιο ζωντανό σε σχέση με τις αποστεωμένες, αποκαθαρμένες αναφορές: Απ΄ όσα έχω διαβάσει για το 1821, τα περιστατικά με τις συνομιλίες στις ντάπιες (ελλ.: προμαχώνες), μεταξύ πολιορκητών και αμυνομένων είναι από τα πιο ενδιαφέροντα, γι΄ αυτό επέλεξα να αναρτήσω μια τέτοια επικοινωνία. Στη φωτογραφία, όπως περιγράφει τουλάχιστον ο Βλαχογιάννης, ο χειμαρρώδης και εφευρετικός Έλληνας κερδίζει τις εντυπώσεις στο υβρεολόγιο έναντι του Τούρκου ανταγωνιστή, ελπίζω δε, να τα κατάφερε και στη μάχη.