Η έννοια του έθνους στην αρχαιότητα

Επειδή έχουμε φτάσει στο σημείο, όπου θα πρέπει να δίνονται απαντήσεις και για τα πλέον αυτονόητα, κι επειδή η προπαγάνδα όταν μένει αναπάντητη, ισχυροποιείται στον μέσο νου ως η απόλυτη αλήθεια, καλό θα είναι να δοθεί ένα τέλος σ’ αυτόν τον στείρο «αντιαρχαιοελληνισμό» που έρπει καιρό τώρα στα διάφορα μονοπάτια του διαδικτύου και όχι μόνο. Πολλοί είναι λοιπόν αυτοί -κι ανάμεσά τους και αρκετοί «μορφωμένοι»- που υποστηρίζουν πως δεν υπήρχε το έθνος ως έννοια στους αρχαίους Έλληνες. Ένα ακλόνητο «επιχείρημα» είναι πως ο χώρος της Ελλάδος ήταν χωρισμένος σε πόλεις-κράτη που ενίοτε πολεμούσαν το ένα το άλλο.

Δυστυχώς όμως γι’ αυτούς, τους διαψεύδει η ίδια η ιστορία…

Παρ’ ότι η έννοια «εθνικό κράτος» και όχι απλά έθνος άρχισε να σχηματοποιείται, έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα, κυρίως από τον 18ο αιώνα, εντούτοις ο όρος «έθνος» (αλλά και «γένος»), δεν ήταν άγνωστος στον αρχαίο κόσμο. Ο Ηρόδοτος συχνά χρησιμοποιεί τον όρο «έθνεο» για να περιγράψει τις διάφορες φυλές, ελληνικές και μη που είχαν κοινή καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία κ.τ.λ. (π.χ. «…Ἄβαντες μὲν ἐξ Εὐβοίες εἰσὶ οὐκ ἐλαχίστη μοῖρα, τοῖσι Ἰωνίης μέτα οὐδὲ τοῦ οὐνόματος οὐδέν, Μινύαι δὲ Ὀρχομένιοί σφι ἀναμεμίχαται καὶ Καδμεῖοι καὶ Δρύοπες καὶ Φωκέες ἀποδάσμιοι καὶ Μολοσσοὶ καὶ Ἀρκάδες Πελασγοὶ καὶ Δωριέες Ἐπιδαύριοι, ἄλλα τε ἔθνεα πολλὰ ἀναμεμίχαται…» [βιβλίο «Κλειώ»], «ἔθνεα Βοιωτῶν καὶ Χαλκιδέων» [βιβλίο «Τερψιχόρη»], «Μακεδόνων ἔθνεα» [βιβλίο «Ερατώ»] κ.ά.)

Η έννοια της πανελλήνιας εθνικής συνείδησης, έστω και σε πρώιμο στάδιο· και η γνώση ότι υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία που ενώνουν τις διάφορες ελληνικές φυλές και πόλεις-κράτη, κάτω από τον όρο «Έλληνες» δεν απουσιάζει («οἱ δὲ Ἕλληνες κατὰ τάξις τε καὶ κατὰ ἔθνεα κεκοσμημένοι ἦσαν» [«Ηροδότου ιστορίαι», βιβλίο «Πολύμνια»]), όπως δεν απουσιάζει και η κατανόηση της ελληνικότητας («τὸ Ἑλληνικὸν ἐὸν ὅμαιμόν τε καὶ ὁμόγλωσσον καὶ θεῶν ἱδρύματά τε κοινὰ καὶ θυσίαι ἤθεά τε ὁμότροπα» [«Ηροδότου ιστορίαι», βιβλίο «Ουρανία»]). Τα ιστορικά τεκμήρια είναι αρκετά. Ενδεικτικά:

1. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, συμμετείχαν μόνο όσοι ήταν Έλληνες και την ευθύνη της εξακρίβωσης της καταγωγής των αθλητών, επιφορτίζονταν οι γνωστοί Ελλανοδίκες, ή Ελληνοδίκες (Έλλην+δίκη). Ο Ηρόδοτος αναφέρει μάλιστα, ότι απ’ αυτόν τον έλεγχο πέρασε και ο βασιλιάς των Μακεδόνων Αλέξανδρος ο Α’ κι αφού απέδειξε την ελληνικότητά του, τού επετράπη να συμμετάσχει στους αγώνες («πρὸς δὲ καὶ οἱ τὸν ἐν Ὀλυμπίῃ διέποντες ἀγῶνα Ἑλληνοδίκαι οὕτω ἔγνωσαν εἶναι. Ἀλεξάνδρου γὰρ ἀεθλεύειν ἑλομένου καὶ καταβάντος ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο, οἱ ἀντιθευσόμενοι Ἑλλήνων ἐξεῖργόν μιν, φάμενοι οὐ βαρβάρων ἀγωνιστέων εἶναι τὸν ἀγῶνα ἀλλὰ Ἑλλήνων· Ἀλέξανδρος δὲ ἐπειδὴ ἀπέδεξε ὡς εἴη Ἀργεῖος, ἐκρίθη τε εἶναι Ἕλλην καὶ ἀγωνιζόμενος στάδιον συνεξέπιπτε τῷ πρώτῳ» [«Ηροδότου ιστορίαι», βιβλίο «Τερψιχόρη»]).

2. Σε κείμενο που έγραψε ο Ισοκράτης με αφορμή τους εκατοστούς Ολυμπιακούς Αγώνες και το οποίο απέστειλε για ανάγνωση στην Ολυμπία, διαβάζουμε: «Ταύτην γὰρ οἰκοῦμεν οὐχ ἑτέρους ἐκβαλόντες οὐδ’ ἐρήμην καταλαβόντες οὐδ’ ἐκ πολλῶν ἐθνῶν μιγάδες συλλεγέντες, ἀλλ’ οὕτω καλῶς καὶ γνησίως γεγόναμεν, ὥστ’ ἐξ ἧσπερ ἔφυμεν, ταύτην ἔχοντες ἅπαντα τὸν χρόνον διατελοῦμεν, αὐτόχθονες ὄντες…».

Δηλαδή: «Κατοικούμε σ’ αυτήν την χώρα, χωρίς να έχουμε εκδιώξει άλλους από εδώ, ούτε την καταλάβαμε βρίσκοντάς την έρημη, ούτε είμαστε μιγάδες ανακατεμένοι από διάφορα έθνη ανθρώπων, αλλά υπάρχουμε καλώς και γνησίως, διότι κατέχουμε την χώρα στην οποία γεννηθήκαμε και ζούμε καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας μας, αφού είμαστε αυτόχθονες…» (Πανηγυρικός, εδάφιο 24).

3. Στον «Πανηγυρικό» που εκφώνησε προς τους Αθηναίους ο Ισοκράτης, αναφέρεται σαφέστατα στο γένος των Ελλήνων: «Τοσοῦτον δ’ ἀπολέλοιπεν ἡ πόλις ἡμῶν περὶ τὸ φρονεῖν καὶ λέγειν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὥσθ’ οἱ ταύτης μαθηταὶ τῶν ἄλλων διδάσκαλοι γεγόνασι, καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἢ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας».

Δηλαδή: «Είναι δε τόσο μεγάλη η απόσταση που χωρίζει την πολιτεία μας από τούς άλλους ανθρώπους ως προς την πνευματική ανάπτυξη και την τέχνη τού λόγου, ώστε οι μαθητές της έχουν γίνει διδάσκαλοι τών άλλων και κατόρθωσε ώστε το όνομα τών Ελλήνων να είναι σύμβολο όχι πλέον τής καταγωγής αλλά τής πνευματικής ανυψώσεως, και να ονομάζονται Έλληνες εκείνοι που παίρνουν τη δική μας μόρφωση και όχι αυτοί που έχουν την ίδια καταγωγή».

4. Στην μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), ο Σιμωνίδης ο Κείος αφιέρωσε το εξής επίγραμμα: «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν» (Μετάφραση: «Αμυνόμενοι υπέρ των Ελλήνων οι Αθηναίοι στον Μαραθώνα, κατέστρεψαν τη δύναμη των χρυσοφορεμένων Περσών»). Να θυμίσουμε, ότι στην νικηφόρα μάχη του Μαραθώνα, απέναντι από τους 55.000 Πέρσες, μαζί με τους 10.000 Αθηναίους, συντάχθηκαν και 1.000 Πλαταιείς, ενώ υπήρχε και στρατιωτική βοήθεια 1.000 οπλιτών από την Σπάρτη, που όμως έφτασε καθυστερημένα στο πεδίο της μάχης.

Στην ναυμαχία της Σαλαμίνας που ακολούθησε το ίδιο έτος, ο Αισχύλος (ο οποίος συμμετείχε ενεργά στην μάχη του Μαραθώνα και στις ναυμαχίες του Αρτεμισίου και της Σαλαμίνας) μάς αφηγείται μέσα από την τραγωδία του «Πέρσες», τον παιάνα των Ελλήνων: «Ὦ παῖδες Ἑλλήνων ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ’, ἐλευθεροῦτε δὲ παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τέ πατρῴων ἕδη, θήκας τε προγόνων: νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών». (Μετάφραση: «Εμπρός, τέκνα των Ελλήνων, ελευθερώστε την πατρίδα, ελευθερώστε τα παιδιά σας, τις γυναίκες σας, τα ιερά των πατρογονικών θεών σας, τους τάφους των προγόνων σας· τώρα ο αγώνας είναι για τα πάντα»).

5. Έλληνες δεν λογίζονταν μόνο όσοι κατοικούσαν στον κυρίως ελλαδικό χώρο, αλλά και έξω απ’ αυτόν. Το 481 π.Χ., έναν χρόνο πριν την επική μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.), συγκλήθηκε πανελλήνιο συνέδριο στην Κόρινθο, για να αποφασιστεί η στάση που θα έπρεπε να κρατήσουν οι Έλληνες απέναντι στους Πέρσες. Προσκλήθηκαν επίσης οι Έλληνες της Μασσαλίας και της Κριμαίας, που δεν μπόρεσαν να προσέλθουν λόγω απόστασης, ενώ το παρόν έδωσαν οι Έλληνες της Κάτω Ιταλίας, οι Κρήτες, οι Κερκυραίοι κ.ά. Σ’ αυτό το συνέδριο δεν προσκλήθηκαν μόνο οι Έλληνες που είχαν υποταχθεί στους Πέρσες, δηλαδή οι Έλληνες της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Ιωνίας, της Μακεδονίας κ.ά. Έχουν ιδιαίτερη σημασία δε, οι δύο εκ των αποφάσεων που τελικά ελήφθησαν και που όριζαν πως:

α) Οι Έλληνες να πολεμήσουν μέχρι θανάτου τους Πέρσες.

β) Να τιμωρηθούν όσοι Έλληνες πολεμήσουν με το μέρος των Περσών.

6. Τις παραμονές της ιστορικής μάχης των Πλαταιών (479 π.Χ.), όπου σύμφωνα και με το επίγραμμα του περιηγητή Παυσανία «Σε αυτόν το πόλεμο πολέμησαν: Λακεδαιμόνιοι, Αθηναίοι, Κορίνθιοι, Τεγεάτες, Σικυώνιοι, Αιγινήτες, Μεγαρείς, Επιδαύριοι, Ορχομένιοι, Φλειάσιοι, Τροιζήνιοι, Ερμιονείς, Τιρύνθιοι, Πλαταιείς, Θεσπιείς, Μυκηναίοι, Κείοι, Μήλιοι, Τήνιοι, Νάξιοι, Ερετριείς, Χαλκιδείς, Στυρείς, Ηλείοι, Ποτειδαιάτες, Λευκάδιοι, Ανακτορείς, Κύθνιοι, Σίφνιοι, Αμβρακιώτες και Λεπρεάτες», ο βασιλιάς των Μακεδόνων, Αλέξανδρος ο Α’, που είχε υποταχθεί στους Πέρσες, πάει κρυφά στο στρατόπεδο των Ελλήνων και τους μεταφέρει το στρατιωτικό σχέδιο του Μαρδόνιου και αιτιολόγησε την πράξη του, ότι ως Έλληνας δεν θα ήθελε να δει την Ελλάδα σκλαβωμένη: «αὐτός τε γὰρ Ἕλλην γένος εἰμὶ τὠρχαῖον καὶ ἀντ᾽ ἐλευθέρης δεδουλωμένην οὐκ ἂν ἐθέλοιμι ὁρᾶν τὴν Ἑλλάδα» («Ηροδότου ιστορίαι», βιβλίο «Καλλιόπη»).

7. Όπως εξιστορεί ο Αρριανός, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος νίκησε τους Πέρσες στην μάχη του Γρανικού ποταμού (334 π.Χ), αιχμαλώτισε όσους Έλληνες είχαν πολεμήσει ως μισθοφόροι στο πλευρό των Περσών και είχαν παραβιάσει την κοινή απόφαση, να μην πολεμήσουν Έλληνες εναντίον Ελλήνων, και τους έστειλε στη Μακεδονία για να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα. Παράλληλα έστειλε 300 περσικές πανοπλίες στην Αθήνα, ως ανάθημα στη θεά Αθηνά, με τη εντολή να συνοδεύεται από το επίγραμμα «Ἀλέξανδρος Φιλίππου καὶ οἱ Ἕλληνες πλὴν Λακεδαιμονίων ἀπὸ τῶν βαρβάρων τῶν τὴν Ἀσίαν κατοικούντων»:

«ἔθαψε δὲ καὶ τοὺς μισθοφόρους Ἕλληνας, οἳ ξὺν τοῖς πολεμίοις στρατεύοντες ἀπέθανον. ὅσους δὲ αὐτῶν αἰχμαλώτους ἔλαβε, τούτους δὲ δήσας ἐν πέδαις εἰς Μακεδονίαν ἀπέπεμψεν ἐργάζεσθαι, ὅτι παρὰ τὰ κοινῇ δόξαντα τοῖς Ἕλλησιν Ἕλληνες ὄντες ἐναντία τῇ Ἑλλάδι ὑπὲρ τῶν βαρβάρων ἐμάχοντο. ἀποπέμπει δὲ καὶ εἰς Ἀθήνας τριακοσίας πανοπλίας Περσικὰς ἀνάθημα εἶναι τῇ Ἀθηνᾷ ἐν πόλει. καὶ ἐπίγραμμα ἐπιγραφῆναι ἐκέλευσε τόδε. Ἀλέξανδρος Φιλίππου καὶ οἱ Ἕλληνες πλὴν Λακεδαιμονίων ἀπὸ τῶν βαρβάρων τῶν τὴν Ἀσίαν κατοικούντων» («Αλεξάνδρου Ανάβασις», Βιβλίο Α).

Πηγή

- See more at: http://anekshghto.blogspot.gr/2013/06/blog-post_3183.html#sthash.Qf8K8Wx4.DVmhP9of.dpuf

Υπήρξε ή όχι τελικά θεϊκή παρέμβαση για τη γέννηση του Σύμπαντος;

Ο Στίβεν Χόκινγκ διατύπωσε ξανά τη θεωρία του για τη γέννηση του Σύμπαντος.

Συνεχίζει τον κύκλο διαλέξεων που δίνει στις ΗΠΑ ο διάσημος αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ προκαλώντας, όπως κάθε φορά, πολλές συζητήσεις με τα λεγόμενά του. 

Η τελευταία του διάλεξη έγινε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) και είχε θέμα με τίτλο «Η καταγωγή του Σύμπαντος». 

Αναπτύσσοντας τις θεωρίες του για το πώς γεννήθηκε το Σύμπαν ο κορυφαίος επιστήμονας επανέλαβε την άποψη του ότι δεν υπήρξε καμία θεϊκή παρέμβαση. 

«Η Μεγάλη Έκρηξη δεν χρειαζόταν τον Θεό» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Χόκινγκ.

Ένα και «αυτοφυές»

Ο Στίβεν Χόκινγκ ξεκίνησε την ομιλία του αναφερόμενος σε μυθολογικές και θεολογικές προσεγγίσεις σχετικά με την ύπαρξη του Κόσμου καθώς και σε υπαρξιακά ερωτήματα όπως: «Γιατί βρισκόμαστε εδώ;», «Τι έκανε ο Θεός πριν τη γέννηση του Σύμπαντος; Μήπως προετοίμαζε την κόλαση για όσους κάνουν τέτοιες ερωτήσεις;».

Στη συνέχεια ο διάσημος αστροφυσικός έκανε αναφορά σε διάφορες κοσμολογικές θεωρίες και εστίασε σε εκείνη που έχουν αναπτύξει οι Φρεντ Χόιλ και Τόμας Γκολντ. 

Αυτή κάνει λόγο για ένα αιώνιο Σύμπαν που υπήρχε ανέκαθεν και δεν έχει τέλος μέσα στο οποίο γεννιούνται συνεχώς γαλαξίες από ύλη που σχηματίζεται «αυθόρμητα». 

Αναφέρθηκε επίσης στις θεωρίες που κάνουν λόγο για μια διαδικασία κατά την οποία μια Μεγάλη Έκρηξη δημιουργεί ένα Σύμπαν και όταν αυτό πεθαίνει εκδηλώνεται εκ νέου μια Μεγάλη Έκρηξη που γεννά ένα καινούργιο. 

Ο Χόκινγκ παρέθεσε μια σειρά από επιστημονικά δεδομένα τα οποία, όπως υποστήριξε, αποδομούν όλες αυτές τις θεωρίες. 

«Ο χρόνος ξεκίνησε τη στιγμή της ιδιομορφίας και αυτό πιθανότατα έχει συμβεί μόλις μια φορά» είπε.

Η Ιερά Εξέταση

Ο Χόκινγκ θυμήθηκε μάλιστα ότι στη δεκαετία του 1980 δημοσίευσε ένα άρθρο για τη στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος. 

Την ίδια περίοδο ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β  είχε αποκηρύξει τις επιστημονικές προσπάθειες που μελετούσαν τη στιγμή που γεννήθηκε το Σύμπαν, τη στιγμή της Δημιουργίας, αναφέροντας ότι πρόκειται για ένα ιερό θέμα που δεν πρέπει να αγγίζεται. 

«Ένιωσα ανακούφιση που δεν με οδήγησαν στην Ιερά Εξέταση» είπε ο Χόκινγκ που ολοκλήρωσε τη διάλεξη αναφερόμενος στη λεγόμενη θεωρία-Μ της οποίας είναι θιασώτης. 

Η συγκεκριμένη θεωρία προσπαθεί να ενοποιήσει την κλασική και την κβαντική φυσική, να γίνει δηλαδή η λεγόμενη «θεωρία των πάντων».

Πηγή: http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=508510

Δημοσιεύτηκε 18th April 2013 από τον χρ

Μαριναλέντα: Ένας τόπος δίχως ανεργία. Ένα μεγάλο μπράβο σε αυτούς τους ανθρώπους

  

Ο Χουάν Μανουέλ Σάντσεθ Γκορντίγιο είναι ο δήμαρχος της Μαριναλέντα, ενός χωριού 3.000 κατοίκων στην Ανδαλουσία της Ισπανίας.

Ο Γκορντίγιο, επανεκλέγεται εδώ και τριάντα τριάντα τρία χρόνια, και οι συμπολίτες του κατάφεραν το 1986 να πάρουν από έναν τσιφλικά της περιοχής έκταση 12.000 στρεμμάτων. Αρχικά δημιούργησαν ένα συνεταιρισμό και στην συνέχεια έφτιαξαν ένα εργοστάσιο για να συσκευάζουν τα προϊόντα που παράγουν. Όπως δηλώνει ο δήμαρχος, όσοι εργάζονται στα χωράφια και στο εργοστάσιο έχουν τον ίδιο μισθό 46 ευρώ τη μέρα και τα κέρδη επενδύονται και πάλι στο συνεταιρισμό και για να καλυφθούν κοινωνικές υπηρεσίες. Ο δήμος χτίζει επίσης σπίτια με προσωπική εργασία των κατοίκων. Το νοίκι για ένα σπίτι 90 τετραγωνικών είναι 15 ευρώ το μήνα, το κόστος για τον παιδικό σταθμό 12 ευρώ. Το ποσοστό της ανεργίας είναι «μηδέν» και οι κάτοικοι αποφασίζουν από κοινού για όλα. Όσο για τους θιασώτες της ελεύθερης αγοράς που αμφιβάλλουν για το αν οι άνθρωποι στη Μαριναλέντα είναι ευχαριστημένοι ο Γκρορντίγιο απαντά: «ο κόσμος ψηφίζει κάθε τέσσερα χρόνια και τα τελευταία 33 χρόνια επιλέγει αυτό το σύστημα οργάνωσης. Αν δε θέλει, μπορεί να το αλλάξει. Αλλά, όπως βλέπετε, δεν το αλλάζει».

Η μάχη των "Ποταμών" Ρεθύμνου 11-9-1944

 Δραμιτινός Χαρίδημος — Άγονη Γραμμή

Το κείμενο που ακολουθεί είναι βιωματική εξιστόρηση της «άγνωστης» Μάχης των   Ποταμών στην οποία συμμετείχα ως ομαδάρχης του ΕΛΑΣ.

1. Με το πιστεύω μας σ’ ένα λεύτερο κόσμο

Πάνε από τότε πολλοί χειμώνες κι άλλα τόσα καλοκαίρια. Στις μέρες μας   απομείνανε οι αναμνήσεις με τους πανηγυρικούς λόγους στα ηρώα και τις καταθέσεις   στεφάνων, μαζί μ’ ένα δάκρυ κι’ ένα στεναγμό, για τους ακριβούς μας φίλους. Τους συντρόφους που στάθηκαν αντρίκεια στο πλάι μας και χάθηκαν αφήνοντας τη στερνή τους πνοή για την «πανώρια κόρη», τη λευτεριά, και για την πατρίδα πάνω στα κρητικά βουνά. Τα ματωμένα εκείνα χρόνια σημαδεύτηκαν στο πέρασμα τους όχι μόνο από τους απειλητικούς κινδύνους και την αβεβαιότητα αλλά και από το ψυχικό σθένος και την ελπίδα.

Περάσαμε οι παλαιότεροι μια εποχή που έδωσε το μέτρο, έκρινε συνειδήσεις κι αξιολόγησε την «ποιότητα» του κάθε ανθρώπου. Εποχή σαν εκείνη που μας μιλούσε ο δάσκαλος στο σχολείο και τη συγχέαμε με το θρύλο, τη ζήσαμε κι εμείς αναπάντεχα κι απ’ τη μια μέρα στην άλλη.

Η γενιά μας πια ωρίμασε, γέρασε. Τα ιδανικά της ωστόσο αντέχουν ακόμη καθώς και οι ηθικές αξίες. Δεν έχουν όμως τη λάμψη εκείνων των χρόνων. Ο Ηomo concumens (ο καταναλωτικός άνθρωπος της σύγχρονης εποχής), που σκέφτεται και ενεργεί με βάση το οικονομικό του συμφέρον, δε θέλει ν’ ακούσει την ιστορία από τους γερασμένους απομάχους. Οι γενιές που έρχονται κάθε τόσο παίρνουν το δρόμο τους, μας προσπερνούν κι’ αδιαφορούν για το θρύλο που ζήσαμε.

Ευχόμαστε οι νεότερες γενιές κάποτε μέσα από τις γιορτές του χρέους ν’ αφουγκραστούν το μακρινό απόηχο της «Μάχης των Ποταμών», όχι μόνο για να νιώσουν την ίδια τη δικιά μας συγκίνηση, αλλά και γιατί πολλά έχουν να διδαχτούν.

Σήμερα βλέπουμε τα ξανθά νιάτα να κατακλύζουν τις αμμουδιές μας και να χαίρουνται τη θάλασσα, τον ήλιο και τον έρωτα. Τα περισσότερα είναι παιδιά και εγγόνια των ανδρών του Γ’ Ράιχ, που υπηρέτησαν πιστά το Χίτλερ και το Ναζισμό, που ρήμαξαν και μακέλεψαν τα χωριά μας, που έσπειραν τον όλεθρο και τη φωτιά και αφάνιζαν το νησί μας. Μαζί τους καμιά φορά κι’ εκείνοι. Τι σημασία έχει τώρα πια; Δε μας απόμεινε καμιά μνησικακία.  Θέλουμε όμως να ευχηθούμε στα παιδιά τους και στα παιδιά των παιδιών τους, να ζήσουνε μαζί με τα δικά μας παιδιά και με τα παιδιά όλου του κόσμου μέσα σε παντοτινή ΕΙΡΗΝΗ κι Ευτυχία.

2. Το ρεθεμνιώτικο Ελασίτιχο αντάρτικο

Στα χρόνια της γερμανοκατοχής κατάλαβα πόσο βαθιά είναι ριζωμένος ο πόθος για τη λευτεριά στα στήθια του κάθε Κρητικού. Ο πόθος αυτός στάθηκε ο λόγος, ώστε κάποια άγια μέρα να πυκνώσει και να στεριώσει το ρεθεμνιώτικο αντάρτικο του ΕΛΑΣ παρά τις όποιες αντίξοες συνθήκες (έλλειψη τροφίμων, ιματισμού, υπόδησης, πυρομαχικών, μέσων επικοινωνίας κ.λπ.).

Υποφέραμε καρτερικά την παγωνιά, αντέξαμε την πείνα και τη γύμνια μέσα στις σπηλιές κι’ αγωνιστήκαμε με το τουφέκι μέχρι θανάτου. Παρ’ όλ’ αυτά ξεπεράσαμε κάθε κακοπάθηση με την πίστη μας σ’ ένα λεύτερο κόσμο και το βάλαμε πείσμα να μη σκύψουμε ποτέ το κεφάλι με κάθε θυσία, όσο ριψοκίνδυνη κι αν ήταν η απόφαση.

Το καλοκαίρι του 1944 η διάταξη της δύναμης του ρεθεμνιώτικου ελασίτικου αντάρτικου του 44 Συντάγματος ήταν η εξής:

Διοικητής του Συντάγματος του ΕΛΑΣ καθώς και διοικητής του 1ου Τάγματος: ο υπολοχαγός του τακτικού στρατού, Γιώργης  Τρουλλινός από τις Μέλαμπες (δολοφονήθηκε μετά την απελευθέρωση).

Καπετάνιοι του Συντάγματος: ο ψυχωμένος Νίκος Παπαδάκης από τις Καρίνες, γνωστός με το παρατσούκλι «Καπετάν Λεμονιάς» (επίσης δολοφονήθηκε μετά την απελευθέρωση) και ο Γιάννης Σπιθουλάκης από την Κοξαρέ.

2ο Τάγμα του ΕΛΑΣ: Διοικητής Στρατής Βελουδάκης, έφεδρος λοχαγός του τακτικού στρατού και δάσκαλος στο επάγγελμα, ο οποίος μετά την απελευθέρωση διώχτηκε για τα δημοκρατικά του φρονήματα.

Καπετάνιοι 2ου Τάγματος: Αλέκος Μαθιουδάκης, γνωστός με το παρατσούκλι «Μουσάτος», Γιώργης Σειραγάκης, με το παρατσούκλι «Τσιγαράς» (αυτοεξόριστος σε ανατολική χώρα για πολλά χρόνια, απεβίωσε στο χωριό του Μιξόρουμα), Πέτρος Δουλγεράκης(απεβίωσε) και Σήφης Μανωλέσος (δολοφονήθηκε όπως οι προηγούμενοι).

Διοικητής λόχου Κρούσεως: Στέλιος Αγγελάκης από τα Ρούστικα, έφεδρος ανθυπολοχαγός του τακτικού στρατού (Σκοτώθηκε το 1981 στην Αθήνα σε τροχαίο).  Διοικητής λόχου:  Σταύρος Νεονάκης από τους  Αποστόλους, έφεδρος ανθυπολοχαγός του τακτικού στρατού.

Η μόνιμη δύναμη του συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ. το καλοκαίρι του 1944 δεν ξεπερνούσε τους εκατόν πενήντα (150) αντάρτες εθελοντές. Ο αριθμός αυτός θα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος, αν υπήρχε επάρκεια τροφίμων, καθώς και η αναγκαία ένδυση και υπόδηση.      Παρ’ όλ’ αυτά ο ΕΛΑΣ Ρεθύμνου έχει στο ενεργητικό του πολλές μικρές και μεγάλες συγκρούσεις με το γερμανικό τακτικό στρατό. Οι Γερμανοί είχαν πλήρη οπλισμό με βαριά πολυβόλα και μεγάλα βαριά πυροβόλα όπλα μεγάλου βεληνεκούς, τα οποία εκτόξευαν βλήματα μεγάλου διαμετρήματος. Είχαν ακόμη άφθονα πυρομαχικά, επαρκή σίτιση, κατάλληλες συνθήκες διαμονής, άριστη θεωρητική κατάρτιση και πρακτική εκπαίδευση.

Οι μάχες του ΕΛΑΣ στο Ρέθυμνο συνοπτικά είναι οι εξής:

2 του Φλεβάρη του 1943: Φακουλά σπήλιο. Σε μικρή απόσταση πριν από την Κοξαρέ.

1η του Μάρτη του 1944: Τοποθεσία «Αγριμοχώραφα», πάνω από το κουρταλιώτικοφαράγγι, με τραυματίες δύο ελασίτες. Το δάσκαλο Μανόλη Λίτινα από τα Πλατάνια Αμαρίου και τον Κωστή Μακρυδάκη από το Πάνορμο. Αργότερα, λόγω έλλειψης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πάνω στο βουνό, υπέκυψαν στα τραύματα τους. Ο αριθμός των Γερμανών που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, τελικά δεν εξακριβώθηκε.

31 Μαρτίου 1944: Στη θέση «Κιουπριά σπηλιά» της περιφέρειας Μέσης σκοτώνονται μετά από προδοσία σε μπλόκο των Γερμανών και κατά την αποφασιστική, θαρραλέα έξοδο τους από τη σπηλιά οι: Γιάννης Μαθιουδάκης, καθηγητής, αδελφός του καπετάν Αλέκου Μαθιουδάκη, Μανόλης Αεράκης, Γιώργης Χατζηνικολάου και Νίκος Τερζιδάκης.

Μάρτης 1944: Σε ενέδρα και μετά από μήνυμα που έστειλε η οργάνωση στις Μαργαρίτες, συλλαμβάνονται τέσσερις Γερμανοί πάνω σε δύο μοτοσυκλέτες. Ήταν αγγελιοφόροι ερχόμενοι από το Ηράκλειο με προορισμό τα Χανιά. Πάνω τους βρέθηκαν απόρρητα έγγραφα μεγάλης σημασίας.

14 Απριλίου 1944: 0 εφεδρικός ΕΛΑΣ Μελάμπων με επικεφαλής της ομάδας το γιατρό Μιχάλη Χριστοφοράκη και το Μανούσο Πορτάλιο, χτυπά τους Γερμανούς στη διακλάδωση Μελάμπων-Σαχτουρίων.

Απρίλης 1944: Μάχη στην Κάνεβο: Ενώ βρίσκονται σε αποστολή οι: Θανάσης Μαρκογιαννάκης, Γιώργης Αγγελιδάκης, γιατρός, και Πέτρος Δουλγεράκης,  πέφτουν σε ενέδρα Γερμανών. Αν και τραυματίας ο Θανάσης Μαρκογιαννάκης συνεχίζει να πολεμά και να αντιστέκεται με το αυτόματο του, ώσπου από κοντά τον αποτελειώνουν οι Γερμανοί. Γλί-τωσαν οι Αγγελιδάκης και Δουλγεράκης.

13 Αυγούστου 1944: 0 ΕΛΑΣ  Ανωγείων εξοντώνει τον περιβόητο βασανιστή και διοικητή του φυλακίου Γενή – Γκαβέ, Γερμανό λοχία με το παρατσούκλι  «Σήφης» στη θέση «Σφακάκι» (Ανωγείων).

3  Αυγούστου 1944: Μάχη στις Αραβάνες: Αυτή τη μάχη καθώς  και την άλλη στη θέση «Φακουλά Σπήλιο», τις έχει εξιστορήσει λεπτομερειακά ο Αλέκος ο Μαθιουδάκης σε βιβλίο του. Θα ‘θελα να συμπληρώσω τα  ονόματα των αιχμαλώτων-δικών μας. Ήταν οι: Γιώργης Σηφακάκης από τους Αποστόλους, Παντελής Μαμαλάκης από τις Ατσιπάδες, Γιώργης Κατσανεβάκης από το Καβούσι. Οι δύο πρώτοι εκτελέστηκαν στην Αγιά, ο τρίτος (Κατσανεβάκης) αφέθηκε ελεύθερος στα Χανιά λόγω της μικρής του ηλικίας. Ήταν 14  χρονών.

12 Νοεμβρίου 1944: Μάχη Παναγιάς Χανίων: Βάσταξε από τις 12  μέχρι τις 14 Νοεμβρίου. Σκοπός, να αποτραπεί η διέλευση των Γερμανών από το φαράγγι του Θερίσου (θέση Κλεφτοπέραμα), για να τραβήξουν στα ψηλά χωριά.

3. Οι εκτελέσεις στα χωριά του Κέδρους

Το καλοκαίρι του 1944 τα σοβιετικά τανκς έχουν πάρει φαλάγγι το γερμανικό στρατό σε όλες τις γραμμές του ανατολικού μετώπου. Στη Δύση οι Αγγλοαμερικανοί αποφασίζουν τελικά και αποτολμούν απόβαση στην ιστορική Νορμανδία ανοίγοντας δεύτερο μέτωπο. Στο Νότο η μάχη της Αφρικής έχει τελειώσει και τα στρατεύματα των Συμμάχων προε-λαύνουν μέσα στο ιταλικό έδαφος. Οι γερμανικές στρατιές περισφίγγονται από παντού. Στην Κρήτη ο στρατός κατοχής βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Ξεκομμένος κι’ απομονωμένος, νιώθει ξεγραμμένος κι έχει εξαγριωθεί. Είναι οι τελευταίοι σφαδασμοί του θηρίου! Ο κατακτητής τρέμει το αντάρτικο στην Κρήτη και ξεσπά την οργή του πάνω στον άμαχο πληθυσμό.

Είναι 22 Αυγούστου του 1944. Μόλις πενήντα μερόνυχτα απομένουν ακόμα για να φωτίσει, μέσα στο σκοτάδι της γερμανικής κατοχής, το γλυκοχάραμα της λευτεριάς.

Αυτή η μουντή όσο και ζεστή, αποφράδα μέρα του ’44 είναι συνδεδεμένη μ’ ένα γεγονός, που κανείς πια δε θέλει να θυμάται. Κάτω από το κακοτράχαλο Κέδρος μα κι απ’ το φως ενός θλιμμένου ήλιου, τα γερμανικά αυτόματα ξερνούν φωτιά πάνω στον άμαχο πληθυσμό της Κρήτης. Σε επτά ριζιμιά χωριά του βουνού τα θανατερά τους βόλια χτυπάνε κατάστηθα εκατόν ογδόντα κορμιά, άνδρες, γυναίκες, ιερείς. Όσα παιδιά τρέχουνε να κρυφτούν ουρλιάζοντας τα σκοτώνουν επί τόπου. Μετά από λίγες ώρες τα πάντα έχουν τελειώσει. Ορισμένα από τα θύματα δεν έχουν αφήσει ακόμη την τελευταία τους πνοή. Προσπαθούνε μάταια να μετακινηθούνε και βογγούνε καθώς διηγούνται μάρτυρες, που γλίτωσαν από θαύμα. Ένας αξιωματικός μετά από εξερεύνηση δίδει την χαριστική βολή στους ετοιμοθάνατους. Τώρα απλώνεται νεκρική σιγή!… Οι πλατείες έχουνε γεμίσει πτώματα. Σαν τα λαγωνικά ψάχνουνε οι αξιωματικοί δρόμους, σπίτια, αυλές, σταύλους και αχυρώνες, για να βρούνε κάποιον από τους δυστυχισμένους που τυχόν κρύβεται εκεί.

Θα επακολουθήσει πλιάτσικο. Λεηλατούνται οι αποθήκες  με τα λάδια, τα κρασιά, τις σοδειές. Αρπάζονται και φορτώνονται σε αυτοκίνητα τα οικόσιτα ζώα, οι προίκες των κοριτσιών, όπως τα υφαντά και τα χαλιά καθώς και κάθε πολύτιμο αντικείμενο. Τα κουβαλούνε όλα στη Γεωργική Σχολή και άλλοτε Μονή Ασωμάτων.

Ισχυρίζονται πως στη διάρκεια του πολέμου όλα συγχωρούνται κι’ ας  μην επιτρέπονται. Είναι κι’ αυτός ένας αφορισμός για να καλύπτονται άγρια εγκλήματα, σαν αυτά που διαπράχτηκαν στα χωριά του Κέδρους από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Περί-που εκατόν ογδόντα άμαχοι πλήρωσαν με φριχτό τρόπο την απαγωγή ενός Γερμανού στρατηγού από Άγγλους και Έλληνες κομάντος. Άνδρες, γυναίκες, παιδιά ως και ιερείς ακόμα έγιναν εύκολη λεία των φονιάδων του Γ’ Ράιχ σε μια «εκκαθαριστική επιχείρηση»,που δεν είχε σαν δικαιολογία ούτε καν την εκδίκηση.

Το δράμα των χωριών του  Κέδρους, ανάλογο με τις εκατοντάδες δολοφονίες του Διστόμου και των Καλαβρύτων, επισημαίνει ως τα σήμερα τη χωρίς όρια απανθρωπιά του πολέμου και τα άδυτα βάθη της ψυχής. Φανερώνει μέχρι πού μπορεί να φτάσει η αποκτήνωση και η βαρβαρότητα, όταν στον πόλεμο και σε κάθε πόλεμο, ο άνθρωπος αφήνει τα ένστικτα του έξω από κάθε έλεγχο και καταντά έτσι αδίστακτος δολοφόνος.

Ο κρητικός λαός θα πονέσει βαθιά σαν μάθει για το άγριο μακελειό. Αναλογίζεται τα ανθρώπινα εκείνα κοπάδια, όταν  βάδιζαν στο θάνατο με την ψυχή στο στόμα, την αβάσταχτη θλίψη  των ανδρών, τα ξεφωνητά και τους αλαλαγμούς των γυναικών. Θα φέρει στα μάτια του όλη αυτή τη φρίκη, με αποτέλεσμα τελικά το αντάρτικο να φουντώσει…Στα κρητικά βουνά και στα φαράγγια θ’ αντηχήσει και θα βροντολαλήσει το λεβέντικο τραγούδι: «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα». Εκεί πάνω ο Κρητικός λαός θα πυκνώσει το αντάρτικο, θα σκληρύνει την καρδιά του, για ν’ αντέξει την αβάσταχτη παγωνιά, να υπομείνει την διαβολεμένη πείνα, να  πολεμήσει σε αδυσώπητες  μάχες, ξεγελώντας πολλές φορές και τον ίδιο το θάνατο.

4. Η κατάληψη της Μονής Ασωμάτων

Το αντάρτικο του ΕΛΑΣ καραδοκεί και περιμένει να βρει την κατάλληλη ευκαιρία, για να ξεπληρώσει κάποια μέρα το φονικό. Η ηγεσία του Συντάγματος του ΕΛΑΣ μετά από σύσκεψη της, θα αποφασίσει κάποια στιγμή, να δώσει στους γερμανούς που βρίσκονται στη Μονή Ασωμάτων, ένα καίριο χτύπημα, εκτός των άλλων και για ν’ αποδώσει τα κλεμμένα από το πλιάτσικο στους κατόχους των.

Εκείνες τις μέρες τυχαίνει να λημεριάζει εκεί κάπου στην περιφέρεια τ’ Αρκαδίου το πρώτο τάγμα του ΕΛΑΣ με διοικητή του το  Γιώργη τον Τρουλλινό, το αδικοσκοτωμένο όπως είπαμε, παλικάρι (δολοφονήθηκε αργότερα). Το δεύτερο τάγμα είχε λημεριάσει στις πλαγιές του Ψηλορείτη και πάνω από το ρημοκκλησάκι του Αφέντη Χριστού. Στη δύναμη του βρίσκονται ο Νίκος Παπαδάκης ή Καπετάν Λεμονιάς που αναφέρθηκε πιο πάνω κι ο Μανούσος Πορτάλιος, στέλεχος του Ε. Α. Μ. από την Παντάνασσα, που δολοφονήθηκαν όπως κι’ ο Τρουλλινός μετά την απελευθέρωση, το Γενάρη του ’45 κοντά στην Κοξαρέ.

Στελέχη της άλλης τότε νεοσύστατης αντάρτικης οργάνωσης Ε.Ο.Ρ. της επαρχίας Αμαρίου, πληροφορημένα για τις αποφάσεις και τους στόχους του ΕΛΑΣ και θορυβημένα προφανώς, πηγαίνουν να συναντήσουν και να συζητήσουν το θέμα με το διοικητή του τάγματος του ΕΛΑΣ Στρατή Βελουδάκη, καθώς και με τον καπετάν Λεμονιά. Τους πιέζουν και τους εκλιπαρούν να ματαιώσουν τα σχέδια, γιατί οι γερμανοί θα απορφανίσουν κι άλλες οικογένειες σε αντίποινα και θα λεηλατήσουν κι άλλα χωριά της Επαρχίας.

Τα δυο παλικάρια τους απαντούν: «Βγήκαμε στο βουνό για να πολεμήσομε τους Γερμανούς. Ας κοπιάσουν, αν τους βαστά· εμείς θα πιάσουμε τα περάσματα και δε θα μείνει ούτε ρουθούνι».

Τα χαράματα στις 11 του μήνα Σεπτεμβρίου* το αντάρτικο του ΕΛΑΣ επιχειρεί αιφνιδιασμό στη γερμανική φρουρά της Σχολής Ασωμάτων και θα βρει τον αντίπαλο απροετοίμαστο, αφαιρώντας του κάθε πρωτοβουλία. Είναι τέτοια η ταχύτητα της επίθεσης, ώστε Γερμανοί και Ιταλοί πιάνονται στον ύπνο. Επικρατεί σύγχυση, σηκώνουνται με τα εσώρουχα και με ψηλά τα χέρια. Μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας ολόκληρη η δύναμη εκεί παραδίδεται, χωρίς να πέσει ούτε μια τουφεκιά.

Το διοικητή της γερμανικής φρουράς θα ξυπνήσουν ο καπετάν Αλέκος Μαθιουδάκης μαζί με τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ της επαρχίας του Αμαρίου Μιχάλη Πατακό. Καθώς ανοίγει τα μάτια του ο αξιωματικός βλέπει πάνω από το κεφάλι του τους δύο αντάρτες, τα χάνει και παραδίδεται, πριν προλάβει να προβάλει την παραμικρή αντίσταση. Το πρώτο και ιερό καθήκον του ΕΛΑΣ είναι να υψωθεί η Ελληνική μας σημαία.

Μέσα σε μια πανηγυρική ατμόσφαιρα, με πατριωτική έξαρση και ιερή συγκίνηση, γίνεται η έπαρση της στην εκκλησία της Σχολής.  Για πρώτη φορά από την αρχή της κατοχής κυματίζει σε λεύτερο κρητικό έδαφος το  ιερό λάβαρο της ρωμιοσύνης, ενώ όλοι μαζί οι αντάρτες ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο.

Με την κατάληψη της Σχολής Ασωμάτων, ολόκληρος ο οπλισμός των εκεί Γερμανών και των Ιταλών με τα λίγα πυρομαχικά κι’ ένα αυτοκίνητο -πολύτιμο λάφυρο για την εποχή- θα περιέλθουν στα χέρια του ΕΛΑΣ. Οι αιχμάλωτοι παραδίδονται από τους αντάρτες με πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής στον εκπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού, γιατρό Ιάκωβο Σταυρουλάκη από το Βυζάρι.

5. Προετοιμασία για την «υποδοχή» των κατακτητών

Μετά την κατάληψη της Σχολής, καταστρέφουμε την τηλεφωνική γραμμή κι αμέσως ο διοικητής του τάγματος Στρατής Βελουδάκης διώχνει σε αποστολή το «Λόχο κρούσεως» με τον ανθυπολοχαγό Στέλιο Αγγελάκη επικεφαλής και με βοηθό του τον γράφοντα, σαν ομαδάρχη. Μας δίνει εντολή να σπεύσουμε σε θέση που θα επιλέξουμε ως κατάλληλη στην μετά τους Αποστόλους περιοχή προς Ρέθυμνο και εκεί, στήνοντας καρτέρι, να περιμένουμε τους Γερμανούς. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι η ηγεσία των κατακτητών θα ήταν ανάστατη, μη γνωρίζοντας τι ακριβώς συμβαίνει στο Αμάρι και ότι αναγνωριστικά αποσπάσματα δε θ’ αργούσαν να φανούν, αφού με την αποκοπή της τηλεφωνικής γραμμής και την κατάληψη του ασυρμάτου είχε χαθεί κάθε επαφή με τη Φρουρά της Σχολής Ασωμάτων.

Επιβιβαζόμαστε στο αυτοκίνητο-λάφυρο και με το τραγούδι «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα» ξεκινούμε και φτάνουμε κάτω από την τοποθεσία «Αγυροχαράκα» για να στήσουμε την ενέδρα και να ταμπουρωθούμε. Δε θα προκάνουμε όμως, γιατί στην απέναντι στροφή του δρόμου, φάνηκαν κιόλας δύο γερμανικά καμιόνια με πάνοπλους Γερμανούς να έρχονται προς εμάς.

Κατεβαίνουμε όσο μπορούμε πιο γρήγορα από το αυτοκίνητο. Ο Αγγελάκης μας τοποθετεί ταχύτατα σε καίριες θέσεις, τέτοιες ώστε να υπάρχει οπτικό πεδίο και να γίνονται ορατά όλα τα σημεία, όλη η έκταση του γύρω χώρου και ιδιαίτερα φυσικά του δρόμου. Η δύναμη μας είναι όλη κι’ όλη δεκαπέντε άνδρες και δύο οπλοπολυβόλα, ένα γερμανικό κι’ ένα εγγλέζικο με λιγοστά λιανοντούφεκα. Το γερμανικό μας το εφοδίασε ο Μάρκος ο Πολιουδάκης, ο γνωστός συγγραφέας του βιβλίου « Η μάχη του Ρεθύμνου». Το ένα πολυβόλο θα τοποθετηθεί στην πλαγιά πριν από τη στροφή του δρόμου και το άλλο μετά τη στροφή, ώστε να έχουν τη μεγαλύτερη κατά το δυνατόν ορατότητα.  Στο ένα, το εγγλέζικο, θα αναλάβει σκοπευτής ο Χρήστος ο Δρυμής από τον Πλακιά και στο άλλο ο Βαγγέλης ο Σπαντιδάκης από τον Μάριου. Τα λιανοντούφεκα θα ακροβολιστούν εκατέρωθεν των οπλοπολυβόλων.

6. Η Μάχη των Ποταμών

Άξαφνα ξεπροβάλλουν στη στροφή του δρόμου τα δυο καμιόνια φορτωμένα με Γερμανούς και εξοπλισμένους σαν αστακούς, ενώ ο Αγγελάκης βρίσκεται ακόμα κάτω στο δρόμο. Με όλη μου τη δύναμη του φωνάζω: «Καλύψου Στέλιο και δώσε το σύνθημα». Αμέσως πέφτει η πρώτη ριπή από το ένα οπλοπολυβόλο μας και μετά αρχίζουν να ρίχνουν όλα μαζί, τόσο τα οπλοπολυβόλα όσο και τα λιανοντούφεκα. Γίνεται χαλασμός κόσμου. Η συναισθηματική φόρτιση δεν περιγράφεται με λόγια. Η συγκίνηση είναι ανείπωτη. Οι στιγμές συγκλονιστικές. Κάποια στιγμή παρελαύνουν μπροστά στα μάτια μου οι σκιές με το πλήθος των αδικοσκοτωμένων. Μια κραυγή λες και βγαίνει μόνη της από μέσα μου. Φωνάζω δυνατά: «Σύντροφοι αδέρφια μου, είμαστε λεύτεροι. Κουράγιο!!!…». Το βάρος της ευθύνης που έχομε επωμιστεί είναι μεγάλο. Χρέος τιμής για μας είναι να μην διαβεί πέρα από αυτή τη θέση ούτε ένας γερμανός φαντάρος. Οι Γερμανοί δεν πρέπει να περάσουν και δεν θα περάσουν. Αν το κατόρθωναν θα χτυπούσαν με το βαρύ οπλισμό τους και τα πολλά οπλοπολυβόλα το υπόλοιπο τάγμα στη Σχολή και θα ‘ταν φυσικό στην ανοιχτή πεδιάδα να το αποδεκατίσουν. Ο Αγγελάκης με την πείρα του από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Αλβανία, καθώς έχει τοποθετήσει τα οπλοπολυβόλα ένθεν και ένθεν της στροφής του δρόμου, εξαναγκάζει τους Γερμανούς να μείνουν καθηλωμένοι και να βρεθούν, θέλοντας και μη, μεταξύ δύο πυρών. Ένας σημαντικός αριθμός Γερμανών σκοτώνονται πάνω στα καμιόνια. Όσοι προφταίνουν να πηδήσουν έξω, ακροβολίζονται και, για να καλυφθούν, πέφτουν πρηνηδόν μέσα στο χαντάκι, ενώ άλλοι, για να προφυλαχτούν από τα πυρά μας, απλώνονται στο πρανές από το άλλο μέρος του δρόμου. Η πεισματική ανελέητη μάχη βρίσκεται στο αποκορύφωμα. Οι Γερμανοί πλεονεκτούν σε ανθρώπινο δυναμικό, έχουν οπλισμό υπέρτερο και υπερσύγχρονο κι ακόμα άνδρες άριστα εκπαιδευμένους στις μάχες σώμα προς σώμα, χωρίς όμως  αυτό να μας αποθαρρύνει. Αντίθετα όλοι νιώθομε πως πολεμάμε για το δίκιο και για τη λευτεριά κι αυτό μας εγκαρδιώνει εκείνες τις εξωπραγματικές ώρες που ζούμε και υπερβαίνουν κάθε περιγραφή.

Θα ‘ταν εννέα με εννιάμιση πρωινή ώρα της ενδέκατης Σεπτεμβρίου του 1944 σαν άρχισε η μεγαλώνυμη μάχη των Ποταμών, που έμεινε πια στην ιστορία. Με τη λαχτάρα που παθαίνουν από τον αιφνιδιασμό μας και τα εύστοχα πυρά μας, με το να βλέπουν να σκοτώνονται δίπλα τους οι σύντροφοι τους -ιδιαίτερα μετά το θάνατο του αξιωματικού διοικητή τους – οι Γερμανοί δεν αργούν να αρχίσουν να κλονίζονται. Παρ’ όλα αυτά καταφέρνουν και ανασυντάσσονται, χωρίς να σταματήσουν να πολεμούν. Η μάχη είναι αμφίρροπη και σκληρή. Οι Γερμανοί με πολλά πολυβόλα και άφθονα πυρομαχικά τοποθετούνται τελικά πάνω σ’ ένα ψήλωμα, καίρια θέση πρωταρχικής σημασίας, από το οποίο μας χτυπούν εξακολουθητικά με καταιγιστικά πυρά. Τα δικά μας πυρομαχικά αρχίζουν να λιγοστεύουν και γι’ αυτό το λόγο ο Αγγελάκης δίδει εντολή στα οπλοπολυβόλα να ρίχνουν βολή κατά βολή και μόνο στο ψαχνό. Με τις κατά πολύ υπέρτερες δυνάμεις τους και την κατοχή του υψώματος, οι Γερμανοί έχουν οπωσδήποτε υπεροχή κι αυτό μας αναγκάζει να συμπτυχθούμε.

Χωρίς να χάσουμε καιρό πιάσαμε το πιο ψηλό ύψωμα που λέγεται «Μιχελάκι», ενώ κατά τη συγκέντρωση μας εκεί πάνω μας καλύπτει ένα από τα δύο οπλοπολυβόλα μας.

Να σημειωθεί ότι, κατά σύμπτωση, όλη αυτή εδώ η έκταση γης πάνω στην οποία διεξάγεται η μάχη, τόσο η καλλιεργήσιμη όσο και η άγονη, τυχαίνει να ‘ναι οικογενειακή ιδιοκτησία, γι’ αυτό το λόγο και τη γνωρίζω βήμα προς βήμα, πράγμα πολύ σημαντικό, γιατί διευκολύνει το πέρασμα μας μέσα από τα δύσβατα, σκοτεινά μονοπάτια.

Επίσης, συμπτωματικά, τις ώρες εκείνες βρισκόταν για αγροτική εργασία εκεί κοντά σε  δικό μας περβόλι η μητέρα μου, χωρίς φυσικά να το γνωρίζω και όπως μου αφηγήθηκε αργότερα, κατόρθωσε να διαφύγει με κίνδυνο έρποντας προς το χωριό.

Στο μεταξύ ο Αγγελάκης στέλνει αγγελιοφόρο στη Μονή Ασωμάτων, ο οποίος σπεύδει τροχάδην, σαν άλλος μαραθωνοδρόμος, για να τους αναγγείλει πως έχουμε εμπλακεί με τους Γερμανούς σε αμφίρροπη μάχη, που δεν έχει κριθεί ακόμα ως προς το τελικό της αποτέλεσμα.

Μόλις μαθαίνουν τα μαντάτα ο Στρατής Βελουδάκης με τον Καπετάν Λεμονιά, μπαίνουν στο αυτοκίνητο-λάφυρο, φεύγουν σαν βολίδα κι έρχονται για να συμπαραταχτούν’ αυτές τις κρίσιμες ώρες της μάχης.

Από ένα αντέρεισμα παίρνει το μάτι μου το αυτοκίνητο με τους άνδρες να ‘ρχεται ολοταχώς. Καθώς σιμώνουν ο ορυμαγδός της μάχης έχει καταλαγιάσει. Οι πυροβολισμοί παύουν ν’ ακούγονται… Μέσα σ’ αυτή τη μικρή εκεχειρία κι ενώ βασιλεύει απόλυτη σιγή, ρίχνομε με το Βασίλη ένα Ρώσο και άλλοτε αιχμάλωτο μια-δυο τουφεκιές, σαν ένα μήνυμα, για να ψυλλιαστούν και να σταματήσουν. Κατά καλή τύχη τις ακούνε και φρενάρουν, ειδάλλως θα ‘χανε πέσει πάνω στους Γερμανούς. Σαλτάρω κάτω στο δρόμο και τους ενημερώνω πώς έχουν τα πράγματα εκείνη τη στιγμή, ώστε να σχεδιάσουν την τακτική και να καθορίσουν την ενδεδειγμένη στρατηγική. Καταλήγουν να σταλεί πάραυτα μια ενισχυμένη ομάδα και με την καθοδήγηση του Αλέκου Μαθιουδάκη, να ανεβεί πάνω στα απέναντι υψώματα. Οι υπόλοιποι τραβούμε και πάλι για το ύψωμα «Μιχελάκι». Με συντονισμένη και επιτυχή κυκλωτική κίνηση περισφίγγουμε  τους Γερμανούς… Σε μια αποφασιστική εξόρμηση κατορθώνουμε και εξουδετερώνουμε  το φονικό πολυβόλο των Γερμανών, εκείνο που μας έβαζε από το ύψωμα που είχαν αγκιστρωθεί. Τώρα πια είμαστε κύριοι της κατάστασης. Όσοι  Γερμανοί γλυτώνουν σηκώνουν τα χέρια τους ψηλά και παραδίνονται, ενώ λίγοι ξεφεύγουν τρέχοντας μέσα στη ρεματιά.

7. Η μονομαχία μου με το Γερμανό των Ες-Ες

Αργότερα, βαδίζοντας πάνω στον αμαξιτό δρόμο για περισυλλογή αιχμαλώτων, βρέθηκα ξεκομμένος από τη βάση και ενώ συνόδευα ένα Γερμανό αιχμάλωτο, πήρε το μάτι μου άξαφνα έναν άλλο κρυμμένο πίσω από τους θάμνους. Συνέβη τότε ένα συγκλονιστικό γεγονός και να ζήσω τη μοναδική εμπειρία μιας ανελέητης μονομαχίας, σαν ήρθαμε στα χέρια μ’ αυτό το σκληροτράχηλο Γερμανό.

Σιμώνω στην κρυψώνα του με κάθε επιφύλαξη προτείνοντας του το όπλο. Τον αναγκάζω ν’ ανεβεί στο δρόμο και τον αφοπλίζω. Καθώς του κάνω σωματική έρευνα και τον ψαχουλεύω, αγγίζω στην τσέπη του παντελονιού του μια χειροβομβίδα. Πριν προλάβω να του την πάρω, εκείνος μου ξεφεύγει άξαφνα, κάνει λίγα βήματα πίσω και προσπαθεί να τη σύρει απ’ την τσέπη του για να μου τη ρίξει. Ακόμη ως τα σήμερα θυμούμαι εκείνη τη στιγμή, τα δυο του μάτια ν’ αστράφτουν γεμάτα πρωτόγονο μίσος, τα σφιγμένα του χείλια, το κατακόκκινο κι άγριο πρόσωπο του. Στο μυαλό μου πέρασαν σαν αστραπή ο όλεθρος κι οι συμφορές που έσπειρε ο κατακτητής όλα αυτά τα χρόνια.

Ο Γερμανός είναι ένας άντρας σωστό θεριό, ένας αιμοβόρος πολεμιστής, ξανθός, ψηλός, γεροδεμένος. Καθώς κοιτάζω  το σκληρόψυχο μούτρο του, στέκω απέναντι του με ψυχραιμία, αυτοκυριαρχία κι’ αποφασισμένος για τη ζωή και για το  θάνατο.  Πριν προκάνει να απασφαλίσει τη χειροβομβίδα και  χωρίς καθόλου να δειλιάσω ή να λογαριάσω τον κίνδυνο, παίρνω την πρωτοβουλία, επιστρατεύω όλη μου τη δύναμη και με ορμή πέφτω επάνω του. Προβάλλει λυσσαλέα αντίσταση σαν μανιακός. Πιανόμαστε στα χέρια. Προσπαθώ να τον ρίξω χάμω και τον ρίχνω ύστερα από αμφίρροπο αγώνα. Καθώς παλεύουμε σκληρά, κουτρουβαλούμε πάνω στο πρανές σαν ένα σώμα, χωρίς ούτε να τον αφήνω, ούτε να μ’ αφήνει.

Σε μια στιγμή κράζει το σύντροφο του αιχμάλωτο για βοήθεια. Ο άλλος όμως τα ‘χει χαμένα. Είναι άοπλος και παιδί το πολύ δεκαοχτώ χρονών, που στέκει αμήχανο και κλαίει χωρίς να σιμώνει, αλλά ούτε και να τολμά να φύγει.

Ωστόσο η πάλη συνεχίζεται, ώσπου ο Γερμανός τα καταφέρνει να μου ξεφύγει από τα χέρια. Σαλτάρει σε κάποια απόσταση πίσω, απασφαλίζει τη χειροβομβίδα και τη ρίχνει κοντά μου. Μόλις προκάνω να πέσω μπρούμυτα στο πρανές για ν’ αποφύγω τα θραύσματα κι ακολουθεί μια εκκωφαντική έκρηξη. Σηκώνουμαι επάνω σβέλτα, αρπάζω τ’   ·όπλο μου και τον πυροβολώ από κάποια απόσταση. Η σφαίρα τον βρίσκει κατάστηθα κι ο θάνατος του είναι ακαριαίος. Πάνω του φέρει τα διακριτικά σήματα των Ες-Ες.

Έτσι τελειώνει αυτή η σκληρή μάχη της Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη με νικητή τον ΕΛΑΣ. Παρόλο ότι η τοποθεσία λέγεται: «Αγυροχάρακας» η ονομασία: «Μάχη των Ποταμών» καθιερώθηκε, παρμένη από την ευρύτερη περιφέρεια της πανέμορφης κοιλάδας.

Κατά τη μια το μεσημέρι ξανάρχεται το αυτοκίνητο -λάφυρο από τη Σχολή Ασωμάτων- με επιβαίνοντες τον αντιπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού Ιάκωβο Σταυρουλάκη και τον καθηγητή από  το Θρόνος Γεώργιο Σταυρουλάκη. Επιβιβάζουμε τους Γερμανούς τραυματίες, τους οποίους παραλαμβάνει ο γιατρός με πρωτόκολλο και τους μεταφέρει σε ιατρείο στο Μοναστηράκι για τις πρώτες βοήθειες.

Οι Γερμανοί έχουν απώλειες δώδεκα τραυματίες, είκοσι ένα νεκρούς και δεκαεπτά αιχμαλώτους.

Εμείς έχουμε χάσει ένα παλικάρι, το Μανόλη το Γαβαλά από την Παντάνασσα και έχομε δυο τραυματίες: Το Σταύρο τον Τζαγκαρούλη από το Μέρωνα και το Μιχάλη το Μελιδονιώτη από τις Μέλαμπες. Τα λάφυρα είναι, τέσσερα πολυβόλα, δέκα ταχυβόλα, είκοσιοκτώ ατομικά όπλα, τρία κιβώτια χειροβομβίδες και χιλιάδες σφαίρες.

8. 2η Μάχη των Ποταμών

Πάνοπλο τώρα το Ελασίτικο αντάρτικο με αναπτερωμένο το ηθικό ανασυντάσσεται, ταμπουρώνεται και πάλι στο ύψωμα «Μιχελάκι» και περιμένει τους Γερμανούς να κοπιάσουν για καινούργια, δεύτερη μάχη.

Η διοίκηση των Γερμανών στο Ρέθυμνο, ύστερα από αυτή την πανωλεθρία, χάνοντας κάθε επαφή με τη φρουρά της στο Αμάρι, καθώς και τα ίχνη της πρώτης φάλαγγας με τα δυο καμιόνια, έχει αναστατωθεί και πανικόβλητη αποφασίζει να στείλει αυτή τη φορά ισχυρή δύναμη κρούσης, αποτελούμενη από τέσσερα καμιόνια και βαρύ οπλισμό.

Από την άλλη, η διοίκηση του ελασίτικου αντάρτικου με αναπτερωμένο και ενισχυμένο το ηθικό των μονίμων ανδρών της δύναμης, δραστηριοποιείται και ενεργοποιεί εθελοντικές εφεδρείες από τα γύρω χωριά. Νέα παιδιά τρέχουν από παντού ανταποκρινόμενα στο κάλεσμα του ΕΛΑΣ και αψηφώντας τον κίνδυνο συντάσσονται και πυκνώνουν τις γραμμές του, πρόθυμα να πολεμήσουν για την πατρίδα και για τη λευτεριά. Από το Ρέθυμνο καταφτάνει γεμάτο ενθουσιασμό και το γελαστό παλικάρι που δολοφονήθηκε αργότερα στο Λασίθι, ο Σήφης ο Μανωλέσος, μαζί με τον Πατραντώνη, για να ριχτεί στη μάχη. Το απόγευμα της ίδιας μέρας επιτέλους, και κατά τις τέσσερις η ώρα, ακούγονται να σιμώνουν από μακριά τα γερμανικά καμιόνια φορτωμένα με τους οπλισμένους σαν αστακούς στρατιώτες. Τους περιμένουμε αποφασισμένοι να σταθούμε ακλόνητοι σα βράχοι, χωρίς να λογαριάσουμε για μια φορά ακόμα τη ζωή μας, με σκοπό να μην αφήσουμε να περάσει ούτε ένας Γερμανός στην επαρχία.

Μπαίνουμε και πάλι στη μάχη με το ηθικό μας ακμαίο περισσότερο από κάθε άλλη φορά, επειδή τώρα έχουμε άφθονα πολεμοφόδια, περισσότερους συντρόφους που πολεμούν δίπλα μας και ανάλογα πολυβόλα και λιανοντούφεκα. Οι Γερμανοί πολεμούν και πάλι λυσσασμένα. Σίγουρα οι διαταγές που έχουν πάρει από τη Κομαντατούρα, τη διοίκηση τους, είναι σκληρές και άτεγκτες, αλλά παρ’ όλα αυτά μένουν καθηλωμένοι στις θέσεις τους εκεί, χωρίς να καταφέρουν να κάνουν ούτ’ ένα βήμα μπροστά μέχρι που νυχτώνει. Σκοτωμένοι από αυτούς είναι ένας σημαντικός αριθμός, αν και δεν εξακριβώνεται μέσα  στη νύχτα πόσοι είναι τελικά. Οπωσδήποτε επαληθεύτηκε το γεγονός ότι την επόμενη μέρα έθαψαν πολλούς στο νεκροταφείο τους των Μισιρίων.

Η ηγεσία του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, σε μια προσπάθεια της να επιτευχθεί εθνική ομοψυχία, καλεί σε σύσκεψη τις εθνικιστικές ομάδες της επαρχίας. Προτείνει μια εθνική συμπαράταξη και όλοι μαζί να κάνουμε μια γενική επίθεση και να στείλουμε τους Γερμανούς από εκεί που ήρθαν. Μετά από ολονύχτιες διαβουλεύσεις, οι ομάδες της ΕΟΚ – ΕΟΡ αρνούνται και πάλι να συμμετάσχουν στην κοινή προσπάθεια για τους  γνωστούς λόγους, εμμένουν στις θέσεις τους και τηρούν την ίδια στάση, παρά τις οποίες αντίθετες διακηρύξεις των οργανώσεων τους.

Το αρχηγείο του ΕΛΑΣ παίρνει για μια φορά ακόμα την ίδια απόφαση. «Θα πολεμήσομε έστω και μόνοι μας» και σύμφωνα με την αρχαία επιγραμματική ρήση «πλην Λακεδαιμονίων». Στις δώδεκα του Σεπτέμβρη και κατά τα ξημερώματα κάνουμε γενική επίθεση και η καινούργια αυτή συμπλοκή συνεχίζεται αδυσώπητη. Γύρω στις τέσσερις μετά τα μεσάνυχτα παίρνω εντολή από το Επιτελείο του ΕΛΑΣ να συντροφέψω μια ενισχυμένη  ομάδα μαζί με το Σήφη Μανωλέσο. Επειδή γνωρίζω καλά αυτά τα μέρη, πρέπει να την οδηγήσω, για να πάμε να πιάσομε το απέναντι του πεδίου της μάχης ύψωμα «Κορυφή   Δωμάτων», που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά της ρεματιάς, ψηλά προς τ’ Αρκαδιώτικα. Στη δύναμη μας έχουμε ένα πολυβόλο (γερμανικό λάφυρο) με αρκετά πυρομαχικά καθώς και χειροβομβίδες και ξεκινούμε.

Σε μια κρίσιμη στιγμή και ενώ ετοιμαζόμαστε να επιτεθούμε στο ύψωμα, οι Γερμανοί ταμπουρωμένοι ήδη εκεί ρίχνουν φωτοβολίδες κι’ έτσι ματαιώνεται η εξουδετέρωση τους και λήγει η προσπάθεια της όλης επιχείρησης.

Την ίδια νύχτα το πυροβολικό του αεροδρομίου της Πηγής βομβαρδίζει άγρια τη Σχολή Ασωμάτων και ήταν μοιραίο να βρει εκεί τραγικό θάνατο ο γιατρός Γενεράλης, ο οποίος πήγαινε για περίθαλψη τραυματιών.

9. Τα θετικά αποτελέσματα της Μάχης

Ο ΕΛΑΣ κατόπιν όλων αυτών των εξελίξεων ανασυντάσσεται και συμπτύσσεται ευρισκόμενος πάντοτε σε επιφυλακή και εγρήγορση. Την επόμενη ημέρα (12 Σεπτεμβρίου) δύο παλικάρια ακόμα σκοτώνονται στο δρόμο καθώς έρχονται να συνταχτούνε εθελοντικά στη δύναμη του Ε.Λ.Α.Σ. πέφτοντας σε γερμανική ενέδρα. Είναι οι Λευτέρης Κουφάκης και Γιάννης Μπουρδελής κι οι δυο από το Φουρφουρά. Από το επόμενο βράδυ οι ραδιοσταθμοί των Συμμάχων αφιερώνουν πολλές εκπομπές με ενθουσιώδη σχόλια για την περίλαμπρη νίκη του ΕΛΑΣ στους Ποταμούς της Επαρχίας Αμαρίου.

Όπως προέταξε τα στήθη ο Λεωνίδας μαζί με τους τρακόσους συντρόφους του στις Θερμοπύλες, έτσι και μια φούχτα λιονταρόψυχα παλικάρια της Κρήτης στάθηκαν ακλόνητοι μαχητές στις θέσεις τους, για να μην περάσει ο Γερμανός κατακτητής και σπείρει για μια ακόμα φορά τον όλεθρο. Πολεμήσανε με ξεσκισμένα παπούτσια, με φθαρμένα                          ρούχα, καταπονημένοι σωματικά, νηστικοί και πεινασμένοι, αλλά με αποφασιστικότητα και ακατάβλητο ηθικό. Αδούλωτες ψυχές που ποθήσανε ένα και μόνο: Να δούνε λεύτερη την πατρίδα κι αυτό τους έδωσε το κουράγιο και τη δύναμη να αντιμετωπίσουν και νακατανικήσουν τις κατά πολύ υπέρτερες δυνάμεις των Γερμανών. «Τιμή σ’ εκείνους όπου εις την ζωήν των όρισαν να φυλάττουν Θερμοπύλες!!…».

Έχομε χρέος σεβόμενοι τη μνήμη τους να διαφυλάξουμε την ειρήνη ως κόρη οφθαλμού και να εδραιωθεί στον κόσμο μια για πάντα, για να μη ζήσουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας τη φρίκη του πολέμου, σαν αυτή που ζήσαμε εμείς.  Είναι δυσκολότερο να διατηρήσεις τα αγαθά παρά να τα αποκτήσεις.

Το ανακοινωθέν του ΕΛΑΣ που διαβάστηκε την άλλη μέρα στους μαχητές του ήταν το εξής:  «Το πρωί της 11.9.1944 τμήμα ανταρτών του ΕΛΑΣ μετέβη στη Σχολή Ασωμάτων και αφόπλισε τους Γερμανούς φυλακές της, σχημάτισε επιτροπή από πρόσωπα κύρους των γύρω χωριών για τη διαφύλαξη των χιλιάδων οκάδων τροφίμων κ.λπ.  Λάφυρα: Ένα αυτοκίνητο, τρία μεγάλα πολυβόλα, πολλά όπλα, χειροβομβίδες, ένα ραδιόφωνο, πολλά ζεύγη κάλτσες κ.λπ. Την ίδια μέρα μεταφέρθηκαν οι δυνάμεις μας δι’ αυτοκινήτου στις θέσεις Ποταμούς και συγκρούσθηκαν με γερμανικές δυνάμεις που μετεφέροντο με δύο αυτοκίνητα. Η μάχη βαστά πέντε ώρες. Αποτέλεσμα τριάντα Γερμανοί σκοτωμένοι, δώδεκα αιχμάλωτοι και οχτώ τραυματίες που παραδόθηκαν σε αντιπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού και έλαβαν την κατάλληλη ιατρική περίθαλψη. Κανείς Γερμανός δεν διέφυγε.

Λάφυρα: Δύο αυτοκίνητα, επτά πολυβόλα, πενήντα όπλα και ταχυβόλα, αρκετά πιστόλια, πενήντα χιλιάδες σφαίρες, αρκετές ποσότητες μακαρόνια, ρύζι, κονσέρβες.

Νέες γερμανικές δυνάμεις έφθασαν προς ενίσχυση. Αρχισε δεύτερη συμπλοκή και οι κύριες δυνάμεις των Γερμανών συντρίφτηκαν. Ήδη τα τμήματα μας μάχονται με τα υπολείμματα τους.

Σ’ αυτές τις μάχες διακρίθηκαν ο Δ/ντής του Τάγματος Στρατής Βελουδάκης, ο δ/της του λόχου Στέλιος Αγγελάκης και ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Λεμονιάς».

Αναδημοσίευση από το περιοδ. ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου, Τ. 7 – 8, 2000, σελ.141 – 151

About

Το έθνος του κράτους, το έθνος της κοινωνίας, ο εθνικισμός και η ολιγαρχική νεοτερικότητα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ on 18/09/2014
Από την Κυριακ.  Ελευθεροτυπία, 10/8/2014

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗ καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το έθνος του κράτους και το έθνος της κοινωνίας

Εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το έθνος είναι επινόηση του κράτους κάνουν ιδεολογία, επιχειρούν να το οικειοποιηθούν, αποσπώντας το από τον φυσικό του φορέα, την κοινωνία, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τη μονοσήμαντη νομή τους επί του κράτους

Οι χρήσεις της έννοιας έθνος, αλλά και συναφών πολιτικών εννοιών, από τη νεοτερικότητα, έχει αποκτήσει στις ημέρες μας μια βαθιά ιδεολογική χροιά με άκρως συντηρητική προσημείωση που διέρχεται το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων. Στο πλαίσιο αυτό, το ενδιαφέρον για τη γνωσιολογία των εννοιών βαίνει μειούμενο, με αποτέλεσμα ειδικοί και ίσως έγκυροι επί ενός γνωστικού αντικειμένου να εκτίθενται, πολυπραγμοσύνης ένεκεν, ως «ξερόλες».

Ο γνώστης της έννοιας έθνος το ξεχωρίζει από την έννοια εθνικισμός. Ο εθνικισμός χρεώνει στην κοινωνία τις πολιτικές του κράτους, ενώ αυτές υπαγορεύονται από τα συμφέροντα των αρχουσών ομάδων. Κατά τούτο, εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το έθνος είναι επινόηση του κράτους κάνουν ιδεολογία, επιχειρούν να το οικειοποιηθούν, αποσπώντας το από τον φυσικό του φορέα, την κοινωνία, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τη μονοσήμαντη νομή τους επί του κράτους. Υπό το πρίσμα, επομένως, αυτό είναι απολύτως αντιδραστικοί.

Εχω υποστηρίξει ότι το έθνος είναι η συνείδηση της κοινωνίας. Η προσέγγιση αυτή του έθνους συγκρούεται με εκείνη της νεοτερικότητας σε δύο επίπεδα: Το ένα, διότι εγγράφεται σε μια γνωσιολογική και όχι ιδεολογική σκοπιμότητα. Το άλλο, διότι προσμετρά ελευθερία υπέρ της κοινωνίας, την οποία ελευθερία αντιτείνει προς στους νομείς του κράτους που επιμένουν να μονοπωλούν το πολιτικό σύστημα. Ωστε, η νεοτερική προσέγγιση του έθνους αποτελεί ιδεολογική κατασκευή κι όχι το αντίθετο. Με πρόσχημα τη διάκριση έθνους και κοινωνίας, η πολιτική τάξη επιτυγχάνει να εμφανίζεται ως εντολέας και εντολοδόχος -αφού είναι αυτή που καθορίζει τι είναι εθνικό και τι όχι- και να εξοβελίζει την κοινωνία εκτός πολιτείας στον ιδιωτικό χώρο. Το έθνος για τη νεοτερική ολιγαρχία ιστορείται διά των πεπραγμένων του κράτους και όχι της κοινωνίας.

Από την άλλη, το έθνος ως συνείδηση κοινωνίας είναι φορέας ελευθερίας, δηλαδή συλλογικότητας. Εάν η κοινωνία είχε σήμερα -δυστυχώς είναι μακράν από του να συνειδητοποιήσει την αιτία των δεινών της- ενσωματώσει στο «είναι» της πέραν της ατομικής, την πολιτική ελευθερία, η πολιτεία θα ενσαρκωνόταν από αυτήν, αυτή θα αποφάσιζε για τη μοίρα της, η ιστόρηση του έθνους θα γινόταν από αυτήν και όχι από την οικονομική, πνευματική και πολιτική ολιγαρχία. Σήμερα που η οικονομία μετεξελίχθηκε και απέκτησε κοσμοσυστημική διάσταση, οι φορείς της, η διεθνής των αγορών και οι εσωτερικοί θιασώτες της, τάσσονται εναντίον του έθνους, διότι διαβλέπουν ότι με αυτό ανά χείρας η κοινωνία των πολιτών θα τους αντιτάξει την πολιτική ελευθερία, θα αποκτήσει δηλαδή συνεκτικό πολιτικό ιστό, ικανό να ακυρώσει την ολομέτωπη κυριαρχία τους.

Ωστε, το έθνος του κράτους, το έθνος της νεοτερικής ολιγαρχίας, υπηρετεί τους πάσης φύσεως ολιγάρχες, ενώ το έθνος της κοινωνίας την κοινωνική συλλογικότητα. Το έθνος του κράτους χρεώνει στην κοινωνία τις πολιτικές των νομέων του κράτους. Το έθνος της κοινωνίας την ελευθερία/τα συμφέροντά της. Το σημαντικό, στο πλαίσιο αυτό, για τους ολιγάρχες είναι να μην επικαλεσθεί η κοινωνία την αρμοδιότητά της για το έθνος/πολιτική, διότι θα διαταράξει την ήδη επιτευχθείσα πολιτική κυριαρχία των αγορών. Διά του έθνους -της συλλογικής συνείδησης- η κοινωνία των πολιτών θα αξιώσει αρμοδιότητα επί της πολιτείας. Εξ ου και η επίκληση του έθνους από την κοινωνία ενοχοποιείται ως εθνικισμός, ενώ τα «δικαιώματα» αντιτείνονται ως υπέρτερα της ελευθερίας. Προσποιούνται οι ολιγάρχες ότι δεν αντιλαμβάνονται πως η ελευθερία κάνει άνευ αντικειμένου τα δικαιώματα. Γνωρίζουν όμως ότι με το καθ’ όλα ιδεολογικό αυτό επιχείρημα θα νομιμοποιήσουν την ολιγαρχική τους διακήρυξη ότι «η πλειοψηφία [δηλαδή η κοινωνία των πολιτών] είναι εχθρός των δικαιωμάτων».

Στον αντίποδα, υπέρ του παλαιού τύπου εθνικισμού, που είναι σήμερα εξίσου ολιγαρχικός, τάσσεται η Ακροδεξιά. Ο οποίος, επειδή έληξε ο χρόνος του, οι θιασώτες του έχουν υιοθετήσει μια συνήθη λαϊκιστική ρητορική. Η Ακροδεξιά δεν είναι προφανώς αντισυστημική, είναι απλώς αντισυμβατική, σε σύγκριση με την τυπική κοινοβουλευτική ολιγαρχία/κομματοκρατία. Συναντώνται όμως και οι δύο, στην απέχθειά τους προς την κοινωνία. Δεν θέλουν τη δημοκρατία, ουδέ καν την αντιπροσώπευση. Αποκαλούν δημοκρατία το ολιγαρχικό έκτρωμα του Διαφωτισμού.

Εντούτοις, ο πιο αντιδραστικός, δηλαδή εχθρικός προς την κοινωνία εθνικισμός, στο μέτρο που δεν αποκλείει απλώς την κοινωνία από την ελευθερία, αλλά και την οδηγεί στην περιθωριοποίηση/εξαθλίωση, είναι ο «αναθεωρητικός» εθνικισμός και, κυριολεκτικά, ο ολιγαρχικός εθνικισμός. Ο ένας επιχειρεί την οικειοποίηση του έθνους της κοινωνίας, ο άλλος εχθρεύεται την ταυτοτική/κοινωνική συλλογικότητα, υιοθετώντας πολλές φορές, τον εθνικισμό του «άλλου»: είτε των γειτόνων είτε των αγορών ή και των δύο μαζί.

Η ελληνική ιστοριογραφική «επιστήμη» είναι παραδειγματική ως προς αυτό. Εχει επίσης το προσόν να είναι στο βάθος και ιδεολογικά αλλοτριωμένη. Υπηρετεί τον εθνικισμό του ηγεμόνα, διατεινόμενη ότι κάνει επιστήμη. Αρκεί να διαπιστώσουμε ότι, παντού, ιστορία και αρχαιολογία συμφωνούν να δώσουν την εθνική ταυτότητα του ηγεμόνα σε ιστορικά τεκμήρια κατακτημένων. Το πιο προκλητικά ενδιαφέρον παράδειγμα είναι οι αρχαιότητες της ρωμαϊκής εποχής. Αδυνατούν, δηλαδή, να διακρίνουν οι «ειδήμονες» αυτοί τη διαφορά της διατύπωσης «ρωμαϊκός» έναντι «ρωμαϊκής εποχής».

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων μεταφέρθηκε επί ρωμαϊκού πλοίου (!). Η αγροτική έπαυλις που βρέθηκε πρόσφατα κοντά στο Κιάτο, ανήκε σε ρωμαίο ευγενή! Μέσα στα μουσεία, όλα τα ευρήματα της ρωμαϊκής εποχής βαφτίζονται «Ρωμαϊκά». Εάν τους επισημάνεις το ανιστόρητο του γεγονότος, σου αντιτείνουν ότι το να πεις ελληνικά τα ευρήματα της ρωμαιοκρατίας είναι εθνικιστικό! Το χειρότερο είναι ό,τι συμβαίνει με το Βυζάντιο. Ο σκοταδισμός των ιδεολογικά υποτελών μεταφράζεται σε ιστορική αλήθεια.

Να προχωρήσω; Ποιοι, άραγε, στήριξαν τη λεηλασία της χώρας, από την Επανάσταση και εντεύθεν, αποδίδοντας την ελληνική κακοδαιμονία στην κοινωνία και στις κληρονομιές της, αντί να τη χρεώσουν στο δεσποτικό κράτος και στο ακραιφνές δημιούργημά του, την κομματοκρατία;

Οι αντιδραστικοί της Δεξιάς και της Αριστεράς που, ως ολιγάρχες, απεχθάνονται κάθε τι που θα σφυρηλατούσε το πρόταγμα για τη θεσμισμένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στο πολιτικό σύστημα. Αρνούνται να αποδεχθούν, ως μηρυκαστικοί πρακτορίσκοι των ηγεμόνων της νεοτερικότητας την ύπαρξη ελληνικού έθνους πριν από το νεοελληνικό κράτος, επειδή, οι πιο συνειδητοί, γνωρίζουν ότι το έθνος ως συνείδηση κοινωνίας είναι η συνεκτική πρώτη ύλη, που θα παράξει την εξωτερική, αλλά και εσωτερική ελευθερία της κοινωνίας, κατά των δυναστών της. Εξ ου και κάθε αναφορά στο παρελθόν, κάθε επίκληση του εθνικού συμφέροντος, κάθε επιχείρημα για την ευθύνη του κράτους για τα δεινά της χώρας, εγγράφεται ως υπόλογα εθνικισμού. Αισθάνονται ότι είναι επιτρεπτή η καπηλεία του έθνους μόνο για να χειραγωγήσουν την κοινωνία, όχι όμως και η αναφορά στην πατρίδα, ως εθνική εστία, διότι αντιστρατεύεται την εθελοδουλεία, την ιδέα της ξένης προστασίας και το δικό τους μονοπώλιο στην εξουσία.

Αρκεί να δούμε πώς διαχειρίζονται οι πνευματικοί ολιγάρχες το φυλετισμό. Γνωρίζουμε ότι ακόμη και τον 19ο αιώνα οι Ελληνες όριζαν το έθνος πολιτισμικά, εν αντιθέσει προς τους νηπιακούς ανθρωποκεντρικά Ευρωπαίους που το αντιλαμβανόταν ως μια απλώς φυλετική υπόθεση. Εντούτοις, η εντόπια «αναθεωρητική» ιστοριογραφία αγωνιά ακόμη να βρει την αιματολογική καταγωγή των αγωνιστών της επανάστασης! Ετσι, προφανώς εκτιμούν ότι θα καταδείξουν ότι η ελευθερία των Ελλήνων είναι υπόχρεη των ξένων, και θα κοντύνουν το συνεκτικό ρόλο της ελληνικότητας. Το εγχείρημα της αποδόμησης της συλλογικότητας των Ελλήνων το ομολογούν οι ίδιοι ευθαρσώς. Οίκοθεν νοείται ότι σκοπός τους δεν είναι η ιστορική αλήθεια, αλλά η ιδεολογική θεμελίωση της ηγεμονίας των νομέων του κράτους και των συγκατανευσιφάγων.

Επανέρχομαι στα αρχικά ολίγα: «κρίττον το σιγάν» και ιδίως σε ό,τι αφορά στη σύγχυση μεταξύ (νομιζομένης) επιστήμης και (αντιδραστικής) ιδεολογίας. Το να διατηρείς τη σοβαρότητά σου είναι δύσκολο, αλλά αναγκαίο. Η προσπάθεια να επενδύσεις με επιστημονική περικάλυψη την ιδεολογία σου είναι ένα πρόβλημα. Η γελοιοποίηση είναι εύκολη, όταν σε κατέχει το πάθος της άγνοιας.

Ποίημα Ρένας Γέρου: "Σ΄αποζητώ απελπισμένα"

Σ' αποζητώ απελπισμένα 

Στο πλήθος που με προσπερνά

Στη βροχή που στάζει στο πρόσωπό μου

Στο κύμα που ορμά καταπάνω μου και με ξεσέρνει

Στα χρώματα του ουρανού πριν να νυχτώσει

Στο φως της αυγής όταν χαράζει η μέρα

Στα γέλια των μικρών παιδιών

Στις πεταλούδες που πετάνε ανελέητα χαρούμενες

Νιώθω στο δέρμα μου την οσμή του πόθου σου 

και σ' αποζητώ

Θυμάμαι το ηχόχρωμα της φωνής σου και δακρύζω

Απολείπει η ευτυχία και σήμερα

Μηδενίζει ο καιρός την ανακούφιση

Αγωνία και σκοτάδι η έλλειψη σου

Ένα γέλιο που γίνεται λυγμός η ανάμνηση

Μια βουτιά στο κενό χωρίς ελπίδα η επίγνωση

Της απουσίας επαφής με την ύλη

Την ύλη σου που τόσο την λάτρεψα...

Κι ο πόνος δεν είναι μια σκέτη ιδέα...

Είναι μια συνειδητή απόφαση θάρρους

Ναι θα πονέσω...

Χωρίς το κορμί σου

Η ψυχή μου ουρλιάζει, υποφέρει, πεθαίνει

Δεν ζούνε οι ψυχές σε σώματα ξένα....

(Ρένα Γέρου)

ΝΕΑΡΟΝ ΥΔΩΡ = ΝΕΡΟ , H20 for Life: ΥΔΡΟΓΟΝΟΚΙΝΗΣΗ ή ΠΩΣ ΤΟ ΝΕΡΟ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΕ ΚΑΥΣΙ...

"...συνεχίστηκε η χρήση υδρογόνου στα αερόπλοια, μέχρι το περίφημο δυστύχημα του αερόπλοιου Hindenburg πάνω από τη Νέα Υερσέη στις 6 Μαΐου του 1937. Το επεισόδιο μεταδόθηκε ζωντανά από το ραδιόφωνο και κινηματογραφήθηκε. Η ανάφλεξη διαρροής υδρογόνου θεωρήθηκε ευρέως ως η αιτία του, αλλά πιο προσεκτικές έρευνες που έγιναν αργότερα έδειξαν πως η αιτία ήταν η ανάφλεξη του υφάσματος με επικάλυψη αλουμινίου, που χρησίμευε σαν περίβλημα, από στατικό ηλεκτρισμό. Όμως η δυσφήμιση του υδρογόνου ως ανυψωτικού αερίου από το συμβάν είχε γίνει και ήταν καταλυτική και προκάλεσε τη διακοπή της χρήσης αερόπλοιων εις όφελος των βαρύτερων του αέρα αεροπλάνων, που όμως, στην πραγματικότητα ποτέ δεν εγγυήθηκαν τη σχετικά ανώτερη ασφάλεια των αερόπλοιων (έστω και υδρογόνου), που είχαν μόλις ένα δυστύχημα σε 30 χρόνια πτήσεων.Αν δούμε πιο προσεκτικά την εποχή εκείνη θα παρατηρήσουμε κάποιες περίεργες συμπτώσεις:

ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΟΤΙ ΤΟ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ ΕΓΙΝΕ ΠΟΛΥ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929-1933 ΟΠΟΥ ΑΝΕΤΡΕΨΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΠΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΧΑΡΙΝ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΤΕΛΟΥΣ ΚΑΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΛΩΝ ΡΥΠΩΝ ..."



ΥΔΡΟΓΟΝΟΚΙΝΗΣΗ - Κινήστε το αυτοκίνητο σας με νερό.!!! Με την διάσπαση του νερού προκύπτουν υδρογόνο και οξυγόνο τα οποία είναι αέρια π...

"9 ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ Κ. ΚΑΠΠΟ" : ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓ. ΛΑΦΑΖΑΝΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

Σημ. Κώστα Ντουντουλάκη, διαχειριστή του "Αντίλογου Χανίων": 

Το ίδιο όπως επί δικτατορίας συνεπής  μαρξιστής κι αλύγιστος αγωνιστής ο Κάππος και όταν δυστυχώς το 1988-89(χωρίς ίχνος αυτοκριτικής έστω εκ των υστέρων ως και τώρα...) οι περισσότεροι της ηγεσίας του κόμματός του, μαζί κι  ο Λαφαζάνης, όπως επίσης, τόσο άκριτα, η συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών  και μελών του ΚΚΕ έσκυψαν στην αντικομμουνιστική "περεστρόικα" της διεφθαρμένης και πουλημένης στον διεθνή καπιταλισμό σοβιετικής νομενκλατούρας και στην ελληνική της "μετάφραση", αυτήν  του αίσχους του "Κοινού Πορισματος ΚΚΕ-ΕΑΡ", στο οποίο απεμπολείτο (όπως ξανά έγινε "για όσο θα υπάρχει καπιταλισμός" από την ηγετική φράξια πάλι πρόσφατα) ο άμεσος, επιτακτικός στόχος συγκρότησης λαϊκού μετώπου εξόδου από την ΕΕ... 

Στην πραγματικοτητα επρόκειτο για ανοιχτά αντικαταστατική πραξικοπηματική φραξιονιστική ανατροπή της ως τότε Συνεδριακής ξεκάθαρης αντιΕΕ Γραμμής από τον εντεταλμένο γιαυτό Μίμη Ανδρουλάκη-με απόλυτη ευθύνη και πραξικοπηματική κάλυψη του ΓΓ Φλωράκη και όλο το ΠΓ του ΚΚΕ- και του Κουναλάκη της ΕΑΡ, ανυπόληπτου στο λαό περιθωριακού κομματιδίου του φανατικού λάτρη της ΕΕ και της εκφυλισμένης σοσιαλδημοκρατίας Κύρκου) . 

Διαφώνησε, ριζικά ο Κάππος τότε, ανοιχτά πια,όπως πράξαμε εκατοντάδες μάχιμα στελέχη του ΚΚΕ και η συντριπτική πλειοψηφία ηγεσίας και βάσης της ως τότε μαζικότατης και πρώτης δυναμης στο φοιτητικό κίνημα ΚΝΕ (στην οποία, όση απέμεινε πιστή στην χυδαία συνολική και πολύπλευρη  δεξιά στροφή, διόρισαν οι Φλωράκης-Γόντικας-Τσολάκης-Φαράκος-Ανδρουλάκης-Καραγκουλές του ΠΓ δοτό Γραμματέα τον ελεγχόμενο από αυτούς, σημερινό υπουργό της ΝΔ!!! βουτυρομπεμπέ  και από τότε ανοιχτά δεξιό, Θεοδωρικάκο!!!)

 Τότε (1990) κατάντησε η ηγετική φράξια στο ΚΚΕ να συγκυβερνήσει ως Συνασπισμός ΚΚΕ-ΕΑΡ με την κυβέρνηση Μητσοτάκη (Κυβέρνηση Τζανετάκη) "για κάθαρση" τάχα στο αστικό μπουρδέλο...

Κι αμέσως μετά  αυτοαναιρούμενη ξετσίπωτα κι αυτοεξευτελιζόμενη, χωρίς καμιά "κάθαρση", κατάντησε  να συγκυβερνήσει με ΝΔ μαζί και με το ...ΠΑΣΟΚ ένεκα των σκανδάλων του οποίου έλεγε πως συγκυβέρνησε με ΝΔ για  ..."κάθαρση"!!! (Συγκυβέρνηση Ζολώτα...) 

Την βουλευτική του σύνταξη έκτοτε την διέθετε για τον υπομένοντα το εμπάργκο των ΗΠΑ λαό της Κούβας, κρατώντας μόνο ένα μικρό ποσό όσο η κατώτερη σύνταξη του ΙΚΑ για την επιβίωση της οικογένειάς του...

Τον γνώρισα από πολύ κοντά από το 1989 και μετά, στην ρήξη μας με την δεξιά εκφυλιστική στροφή της ηγεσίας  μα και πολλά χρόνια μετά στον όλο ιδεολογικοπολιτικό αγώνα του για επιστημονική μαρξιστική ανάλυση και συλλογική μαρξιστική επεξεργασία των οικονομικοκοινωνικών αιτιών σταδιακού  εκφυλισμού της "Μεταβατικής Κοινωνίας" της  ΕΣΣΔ, την επιστημονική μελέτη της κοινωνικοταξικής διάρθρωσης της ελληνικής κοινωνίας κλπ κλπ... 

Βαθύτατα συλλογικής αντίληψης, όσο και ακούραστος μελετητής κι ερευνητής, πάντα, πριν καταλήξει να δημοσιεύσει οποιαδήποτε  σημαντική του μελέτη, επιζητούσε πάντα την γνώμη μας, όλων όσων συντρόφων του μοιραζόμασταν τις ίδιες απόψεις κι αγωνίες για την μετά την καπιταλιστική περεστρόικα και την αντίστοιχη από το  1988-89 εκδηλωθείσα  τεράστια κρίση στο παγκόσμιο και στο ελληνικό  κομμουνιστικό κίνημα. 

Ανατύπωνε υπομονετικά και χωρίς κανείς να του το ζητά, χιλιάδες συνολικά σελίδες προεργασιών των μετέπειτα βιβλίων του για ΕΣΣΔ και  για την ταξική διάρθρωση ελληνικής κοινωνίας και τις έστελνε για παρατηρήσεις σε δεκάδες συντρόφους της περιόδου αυτής, από αυτούς που συνδεθήκαμε μαζί του έχοντας  διαφωνήσει τόσο με τις τότε επιλογές της ηγεσίας του ΚΚΕ όσο και με την "νεοαριστερή" αδιέξοδη και σε πολλά αντιμαρξιστική, βολουνταριστική  αερολογία που πολύ σύντομα διαπιστώσαμε  πως διακατείχε την πλειοψηφία των στελεχών του ΝΑΡ...

 Σε τέτοιες συνθήκες γνώρισα  τον υπέροχο άνθρωπο κορυφαίο αγωνιστή μα και εξαιρετικά οξυδερκή μαρξιστή μελετητή, αναλυτή και συγγραφέα Κώστα Κάππο. 

Συναντιόμασταν έκτοτε μαζί του, όσο ζούσε,   οι παραπάνω συναγωνιστές  κατά διαστήματα στην Αθήνα όταν ήταν να δούμε πώς θα πράξουμε σε κάποιο ιδιαίτερα σημαντικό πολιτικό ζήτημα και προπαντός στις παρουσιάσεις και ανοιχτές συζητήσεις των βιβλίων του. Ήρθε και δυο φορές στα Χανιά για δημόσιες πολιτικές του ομιλίες του που είχα αναλάβει να οργανώσω και στις οποίες παρευρέθηκαν πάνω από 150 συμπολίτες σε καθεμιά. 

Ήρθε μάρτυρας υπεράσπισης στην δίκη μας, όταν δικαζόμασταν το 1993 επί τρεισήμισι μήνες σε άλλη πόλη (Ρέθυμνο) 27 Χανιώτες, κανένα μέλος φυσικά του κατάπτυστου Συνασπισμού, μα και  (εκτός μερικών που είχαμε διαγραφεί το 1990 από την ηγετική φράξια, κανένα ενεργό τότε μέλος  του ΚΚΕ...) κατηγορούμενοι ως υποκινητές ή "επικίνδυνοι ταραξίες" της μεγαλύτερης αντιιμπεριαλιστικής αντιτρομοκρατικής εξέγερσης του λαού της Κρήτης, στις 23 και 24 Ιουλίου 1990 όταν διαδηλώναμε συγκρουόμενοι μαχητικά με τα ΜΑΤ, κατά της τότε ψηφιζόμενης ανανέωσης της συμφωνίας για τις βάσεις...

Η ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ ΠΙΟ ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΑΠΟ ΠΟΤΕ

Οι άνθρωποι δεν φεύγουν υποχρεωτικά από κοντά μας με το φυσικό τους θάνατο.

Οι άνθρωποι φεύγουν από κοντά μας και περνάνε στην αιώνια λήθη, μόνο όταν τους ξεχάσουμε.

Ο Κώστας Κάππος προφανώς δεν είναι ένας απ’ αυτούς.

Ο Κώστας Κάππος δεν θα μπορούσε ποτέ να ξεχαστεί όσο και αν οι κυρίαρχοι κύκλοι αλλά και αρκετοί στην Αριστερά θέλουν να τον καταχωνιάσουν στα αζήτητα.

Όση σκόνη λησμονιάς, όμως, και αν ρίχνεται πάνω από τον Κώστα Κάππο δεν μπορεί να τον σκεπάσει.

Ο Κώστας, άφθαρτος μαχητής, πάντα βρίσκει τρόπους να επανέρχεται στο προσκήνιο δριμύτερος, αιχμηρότερος και ενοχλητικότερος για τα κατεστημένα, για τη συνείδηση της κοινωνίας αλλά και για τις δικές μας συνειδήσεις και τα καθήκοντά μας.

Και τώρα, 9 χρόνια από το θάνατό του, όταν η πατρίδα μας και όλος ο λαός μας περνάει τις πιο δύσκολες και κρίσιμες στιγμές στη μεταπολεμική περίοδο, ο Κ. Κάππος είναι ιδιαίτερα επίκαιρος.

Είναι επίκαιρος κατ’ αρχάς γιατί η ζωή και το έργο του αποτελεί ένα ανελέητο μαστίγωμα στην χαμέρπεια, τη φαυλότητα, την ποταπότητα, την ψευτιά, την προδοσία, την αγυρτεία και την ευτέλεια που οι επικυρίαρχοι αυτού του τόπου έχουν αναγάγει σε τρόπο ζωής και προσπαθούν να τον καταστήσουν τρόπο ζωής της κοινωνίας.

Είναι επίκαιρος, όμως, ο Κώστας σε τούτη την κρίσιμη φάση, που η Αριστερά έχει προϋποθέσεις για να έρθει για πρώτη φορά στην κυβέρνηση και για ένα άλλο θεμελιώδη λόγο.

Γιατί ο Κώστας μας υπενθυμίζει και μας υποδεικνύει ότι ο δρόμος της πραγματικής ανατροπής δεν είναι ανθόσπαρτος και ειδυλλιακός αλλά δρόμος σκληρών αγώνων και μεγάλων συγκρούσεων και αναμετρήσεων. Δρόμος σκληρής ταξικής πάλης.

Γιατί τώρα είναι πιο επίκαιρες και πιο αναγκαίες από ποτέ για όλους μας ανεξαίρετα στην Αριστερά, οι αρχές που με απεριόριστη αυτοθυσία υπηρέτησε ο Κ. Κάππος.

Οι αρχές της συνέπειας λόγων και έργων. Της συνέπειας διακηρύξεων και πολιτικής. Της αφοσίωσης στους μεγάλους απελευθερωτικούς στόχους μας. Της αφοσίωσης στις αρχές και τις αξίες τηςανιδιοτέλειας και της ανυπόκριτης αλληλεγγύης.

Η σημερινή εκδήλωση μας για τα 9 χρόνια χωρίς τον Κώστα Κάππο δεν συνιστά ένα είδος μνημοσύνου. Έστω πολιτικού μνημοσύνου.

Ο Κώστας Κάππος δεν έχει ανάγκη από μνημόσυνα.

Η εκδήλωσή μας δεν αφορά απλά το παρελθόν.

Το παρελθόν δεν αλλάζει, παρά μόνο συχνά παραμορφώνεται.

Το μέλλον μπορεί να αλλάξει. Και πρέπει να αλλάξει. Και θα αλλάξει σε προοδευτική και σοσιαλιστική κατεύθυνση.

Γι’ αυτό και η σημερινή ματιά μας στον Κώστα Κάππο είναι στραμμένη στο μέλλον.

Άλλωστε και ο Κώστας Κάππος δεν έρχεται κυρίως από το παρελθόν. Έρχεται από το μέλλον.

Μας παρακινεί σε ένα διαφορετικό αύριο με μια άλλη ανθρωπιά. Μια άλλη αγωνιστική στάση, με μια νέα αλληλεγγύη, με μια ουσιαστική συλλογικότητα και ένα καινούργιο πνεύμα αυτοθυσίας.

Επιτρέψετε μου να αποτολμήσω τρεις σκέψεις για τον Κώστα Κάππο που πιστεύω ότι έχουν μια κρίσιμη επίκαιρη σημασία.

ΑΠΑΡΑΜΙΛΛΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ

Πρώτον: Δεν έχω γνωρίσει στη ζωή μου άλλον αγωνιστή του εργατικού κινήματος, ο οποίος έχει να επιδείξει μια τέτοια απαράμιλλη συνέπεια λόγων και έργων, διακηρύξεων και πολιτικών πράξεων, οράματος και ζωής.

Ο Κ. Κάππος υπήρξε ακατάβλητος. Αν ο Χαρίλαος Φλωράκης ήταν ο βράχος, ο Κώστας Κάπποςήταν ο αλύγιστος. Αλύγιστος και στις πιο χυδαίες ιδεολογικές επιθέσεις και πολιτικές πιέσεις και ιδιαιτέρως αλύγιστος στα πιο φρικτά βασανιστήρια.

Δεν ξέρω άλλον αγωνιστή που να υπέστη στο κορμί του όλη τη φρίκη της χουντικής βαρβαρότητας, να υπέστη τόσα και τέτοια ανήκουστα βασανιστήρια και να βγήκε νικητής και περήφανος. Να έμεινε ανυποχώρητος και χωρίς να κάνει δήλωση.

Ο Κώστας Κάππος όχι μόνο δεν λύγισε αλλά και εξευτέλισε πολλές φορές του βασανιστές του στηνΑσφάλεια και δύο φορές στην ΕΣΑ, στο Μπογιάτι και στον Διόνυσο.

Ξέρω καλά πως αγωνιστές σαν τον Κώστα Κάππο, για πολλούς λόγους, δεν κατασκευάζονται ούτε αντιγράφονται στο σήμερα.

Ξέρουμε, όμως, όλοι ότι σε κάθε εποχή και ιδιαίτερα σήμερα είναι απαραίτητο να μας οδηγούναγωνιστικά πρότυπα και πρότυπα συνέπειας αρχών και πράξεων.

Γιατί όλοι ξέρουμε ότι χωρίς αγωνιστική αφοσίωση και χωρίς την προσήλωση σε αρχές και μεγάλα οράματα, κανένα εγχείρημα κοινωνικής αλλαγής δεν μπορεί να φέρουμε σε πέρας.

Ο Κώστας Κάππος αυτήν την ώρα πρέπει να γίνει ένας μεγάλος φάρος για όλη την Αριστερά.

Ένα μέτρο σύγκρισης και αυτοελέγχου της πορείας, της συνέπειας, της ανιδιοτέλειας και των πράξεών μας.

ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΟ ΡΕΥΜΑ

Δεύτερον: Ο Κώστας Κάππος είχε και ένα άλλο χαρακτηριστικό το οποίο έχει σημαντική αξία στους καιρούς μας.

Ο Κώστας Κάππος, προκειμένου να υπηρετήσει τις αρχές και τις αξίες του, δεν δίσταζε ούτε μια στιγμή να πάει κόντρα στο ρεύμα.

Ο Κώστας Κάππος, όπως όλοι γνωρίζουμε, είχε απεριόριστη αφοσίωση στο ΚΚΕ και είχε υψηλή, υψηλότατη αίσθηση της κομματικότητας.

Για τον Κώστα Κάππο, όμως, η προσήλωση στο Κόμμα δεν είχε καμία σχέση με την άβουλη υπακοήκαι συχνά τη δουλοφροσύνη που επεδείκνυαν και επιδεικνύουν σειρά από μετριότητες. Μετριότητες που συχνά έκρυβαν και κρύβουν την ανεπάρκειά τους πίσω από μια επίπλαστη κομματικότητα.

Ο Κώστας Κάππος διαμόρφωνε πάντα ανεξάρτητη γνώμη, που τη σχημάτιζε βασανιστικά και μετά από μελέτη. Δεν επαναπαυόταν στην όποια γραμμή της καθοδήγησης. Σκεπτόταν ο ίδιος και δεν επέτρεπε να αφήνεται να σκεφθούν άλλοι γι’ αυτόν. Και ο Κώστας έλεγε με θάρρος και τόλμη τη γνώμη του εκεί που έπρεπε και ας ήταν διαφορετική, συχνά, από εκείνη της ηγεσίας και ας πίκραινε ή ενοχλούσεέντονα πολλές φορές.

Τον θυμάμαι τον Κώστα συχνά να ξαφνιάζει τους άλλους με το λόγο του στα κομματικά όργανα και ανεξάρτητα αν συμφωνούσα ή διαφωνούσα μαζί του, τον θαύμαζα.

 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

Ο Κώστας Κάππος πίστευε στη δημοκρατία και τη συλλογικότητα στο Κόμμα.

Δημοκρατία, φυσικά, που δεν είχε καμία σχέση με τη μικροαστική ξιπασιά ή την ατομική προβολή και την εύκολη δημοσιότητα.

Ο Κώστας Κάππος θεωρούσε τη Δημοκρατία, τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη σε ένα κόμμα της Αριστεράς ως ακρογωνιαίους λίθους της λειτουργίας του και ως αδιαπραγμάτευτους πυλώνες για την ανάδειξη του Κόμματος σε πραγματική πρωτοπορία μεγάλων κοινωνικών μετασχηματισμών.

Ο Κώστας με τη στάση του αναδείκνυε έναν άλλο τύπο κομματικότητας που έβλεπε το Κόμμα ως μεγάλο σχολείο συλλογικής διαπαιδαγώγησης, κύτταρο δημοκρατικής παιδείας και ανάδειξης αγωνιστών με καλλιέργεια, προσωπικότητα και συνειδητή αφοσίωση. Ένα τύπο κομματικότητας που επιχειρούσε να συμφιλιώνει πάντα την πορεία του Κόμματος με τις αρχές του και την λειτουργία του με το σεβασμό των μελών και των στελεχών του.

Ο Άρης δεν ήταν καθόλου αντικομματικός όταν διαφώνησε με την πορεία που οδήγησε το ΚΚΕ στη Βάρκιζα και με την ίδια τη Βάρκιζα, πράγμα που του στοίχισε τη διαγραφή και την απομόνωσή του.

Ο Κώστας Κάππος δεν έπραξε καθόλου αντικομματικά όταν δεν ψήφισε την κυβέρνηση Τζανετάκη, μια λαθεμένη επιλογή του τότε ενιαίου ΣΥΝ, κάτι που υπήρξε αφορμή για τη διαγραφή του.

ΜΙΚΗΣ: ΜΕΛΕΤΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΛΑΪΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ

Πρόσφατα, ο Μίκης έστειλε μήνυμα στα 40 χρόνια του Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή και τους παρότρυνε να μελετήσουν σε βάθος την πρόσφατη ιστορία των λαϊκών αγώνων.

Ένα από τα πιο επίκαιρα διδάγματα αυτής της μελέτης, με εξαιρετικά σημαντική την περίπτωση Κάππου, είναι ότι μόνο με την πιο πλατιά δημοκρατία και την πλέον ουσιαστική συλλογικότητα και θα πρόσθετα την κοινή δράση και γιατί όχι τη συνεργασία, μπορεί η Αριστερά να αντιμετωπίσει τις σημερινές ιστορικές προκλήσεις, που είναι από τις μεγαλύτερες και κρισιμότερες στην ηρωική πορεία της.

Ο ΑΝΤΙΔΟΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΠΠΟΣ

Όταν αρχίζεις με τον Κώστα Κάππο δεν τελειώνεις εύκολα.

Θα ήθελα, όμως, να πω και δύο λόγια, ως τρίτο σημείο, για μια εύκολη κατηγορία που απηύθυναν και συνεχίζουν να απευθύνουν κάποιοι στον Κώστα.

Συχνά, όχι μόνο οι αντίπαλοι αλλά και άσπονδοι φίλοι από την Αριστερά, φορτώνουν στον Κώστα την κατηγορία του δογματισμού.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο αβάσιμο και από ορισμένους πιο κακόβουλο, απ’ αυτήν την κατηγορία στονΚώστα.

Αν εξαιρέσουμε τους κακόβουλους, νομίζω ότι κάποιοι καλοπροαίρετοι συγχέουν πολύ λαθεμένα την αφοσίωση του Κώστα Κάππου στη σοσιαλιστική και κομμουνιστική προοπτική με το δογματισμό και τη θρησκευτικού τύπου ορθοδοξία.

Ο Κώστας Κάππος δεν θεωρούσε ότι η κοσμοθεωρία του ήταν το κλειδί για έτοιμες και εύκολες απαντήσεις σε κάθε πρόβλημα.

Επί πολλά χρόνια είμαστε μαζί με τον Κώστα, στον ίδιο όροφο, στα γραφεία του ΚΚΕ στον Περισσό.

Εκεί ζούσα και έβλεπα τη μεθοδικότητα με την οποία εργαζόταν, την αγωνία του για τεκμηρίωση, την ειλικρίνεια του όταν πολλές φορές έλεγε αυτό το θέμα δεν το ξέρω, το άλλο το μελετώ, το παρ’ άλλο το ψάχνω.

Τίποτα δεν περιέπαιζε και δεν ειρωνευόταν ο Κώστας περισσότερο, απ’ όσους είχαν, στο όνομα του μαρξισμού-λενινισμού, εύκολες και δεδομένες απαντήσεις σε όλα τα ζητήματα.

Τίποτα δεν θεωρούσε ο Κώστας πιο επιπόλαιο από τις φαφλατάδικες, χωρίς ρεαλισμό, επαναστατικές κορώνες.

Ο Κώστας ήταν πραγματικός επαναστάτης. Και γι’ αυτό και μόνο γι’ αυτό τον επέκριναν ως δογματικό.

Γιατί τόνιζε ότι χωρίς γνήσια επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή στην κοινωνία.

Γιατί τόνιζε ότι η επαναστατική θεωρεία δεν έχει καμία σχέση με τον εκλεκτικισμό, την προχειρότητα, την ψευδεπίγραφη ανανέωση, την άμβλυνση των αιχμηρών γωνιών της ταξικής πάλης, τις αναδιπλώσεις στο αστικό κατεστημένο, την υπόκλιση στο εφήμερο, στις λογικές του συρμού και στο μεταμοντέρνο.

Η δημιουργική, κριτική και αυτοκριτική σκέψη του Κώστα Κάππου φαίνεται ιδιαίτερα στα τελευταία βιβλία του:

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ

ΕΓΚΛΗΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

ΜΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Πιστεύω ακράδαντα ότι ο Κώστας Κάππος γίνεται όλο και πιο επίκαιρος.

Η Αριστερά, σε όλες τις εκφάνσεις της, χρειάζεται να σκύψει σε μορφές σαν αυτές του Κώστα Κάππου. Ο Κώστας Κάππος, γνήσιος επαναστάτης και ανέστιος κομματικά στο τέλος της ζωής του, μπορεί σήμερα να μας φέρει όλους στην Αριστερά πιο κοντά και να μας πάει πιο μακριά.

Χρειάζεται όλοι μας σε αυτή την κρίσιμη στιγμή να θέσουμε ενώπιον μας πρότυπα, σύμβολα, παραδείγματα και αγωνιστικές μορφές που μπορούν αυτές τις ώρες να μας οδηγήσουν μπροστά.

Ο Κώστας Κάππος είναι ένας απ’ αυτούς.

Ο Κώστας Κάππος ανήκει στο μεγάλο πάνθεον των ηρώων και των μαρτύρων αυτού του τόπου που ξεκινάει από το ’21, περνάει από την Εθνική μας Αντίσταση και φτάνει στους σύγχρονους ταξικούς αγώνες για την κοινωνική πρόοδο, την κοινωνική απελευθέρωση και το σοσιαλισμό.

Θέλουμε μια Αριστερά του αγώνα και του πολιτισμού με πολλούς Κάππους στις γραμμές της, με πολλούς Θεοδωράκηδες και Ρίτσους.

Αυτή την Αριστερά οραματιζόμαστε.

Με αυτήν την Αριστερά θα νικήσουμε.

Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2014