Σαλής: Ο μαύρος βαρκάρης των προπολεμικών Χανίων

Η συγκλονιστική ιστορία παράδειγμα για όλους μας!

Η ζωή του μοιάζει σαν παραμύθι: Γνωστός με το ελληνικό όνομα Χελιδόνης, ή Χελιδονάκης κατα το εκρηκτικότερο, προφανώς επειδή η ψυχή του ήταν λευκή σαν πουλιού και η εμφάνισης του μαύρη σαν του χελιδονιού.Ο Σαλής ήταν μια από τις γνωστότερες φυσιογνωμίες της πόλης των Χανίων τον περασμένο αιώνα.

Ήταν απόγονος μαύρων εργατών ή χαλικούτηδων από την εποχή της Αιγυπτιοκρατίας στην Κρήτη, καταγόμενος από το Σουδάν ο οποίος δε θέλησε να εγκαταλείψει τα Χανιά κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922 και έτσι παρέμεινε στην πόλη, όπου έγινε ευρέως γνωστός για την εργατικότητα, την εγκαρδιότητα και την καλοψυχία του.Εργαζόταν από μικρό παιδί στη μπλε βάρκα του προέδρου των βαρκάρηδων των Χανίων Σταύρου Τσιριγωτάκη και χάρη στη δύναμη και την ταχύτητα του νεαρού μουσουλμάνου, πάντα η βάρκα του Τσιριγωτάκη ήταν πρώτη στο ξεφόρτωμα επιβατών και αποσκευών, καθώς εκείνη την εποχή το λιμάνι των Χανίων ήταν αβαθές και ακατάλληλο για τον ελλιμενισμό πλοίων. Τις αποσκευές τις ξεφόρτωναν σε μαούνες μέχρι την ακτή και τους επιβάτες οι βάρκες, ανταγωνιζόμενες για την μεγαλύτερη ταχύτητα και καλύτερη εξυπηρέτηση.

Ο Σαλής ήταν πολύ δυνατός και γρήγορος και έτσι πάντα η βάρκα που κουμάνταρε ήταν πρώτη και έτσι κατέληξε να κάνει το βαρκάρη για πάρα πολλά χρόνια και ταυτόχρονα έγινε μια από τις πιο αναγνωρίσιμες και συμπαθητικές φυσιογνωμίες των Χανίων.

Το πόσο αγαπούσε την Ελλάδα και τα Χανιά, αποδεικνύεται από την άρνησή του να αποχωρήσει το 1922 από την Κρήτη μαζί με τους άλλους μουσουλμάνους κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, παίρνοντας μάλιστα και την αγγλική υπηκοότητα για να μπορέσει να παραμείνει στην Ελλάδα, κάτι το οποίο του δημιούργησε προβλήματα κατά τη γερμανική κατοχή.

Μαζί με την Αμπλά, άλλη μια καλόκαρδη μουσουλμάνα ήταν από τους καλύτερους και πιο όμορφους χαρακτήρες των Χανίων, πάντα χαμογελαστοί, γενναιόδωροι και έτοιμοι να βοηθήσουν τους ανήμπορους και άπορους συνάνθρώπους τους.

(Σημ. Κώστα Ντουντουλάκη:  :ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΟΠΙΣΘΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΑΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΕΙΤΟΝΑ ΤΟΥ ΣΑΛΗ ΟΤΑΝ ΝΕΟΣ ΕΜΕΝΕ ΣΤΟ ΚΟΥΜ ΚΑΠΙ, ΚΑΛΟ ΦΙΛΟ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ, ΛΟΧΙΑ ΤΟΤΕ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ, ΝΤΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗ ΣΠΥΡΟ, ΡΑΦΤΗ!!!!) 

Κάθε φορά που πληρωνόταν ετοίμαζε τσάντες με τρόφιμα και τα έστελνε σε φτωχές πολύτεκνες οικογένειες ανώνυμα. Κάποτε που κέρδισε τον πρώτο λαχνό του λαχείου δεν κράτησε ούτε δεκάρα για τον εαυτό του. Αντίθετα προίκισε 2 ορφανές κοπέλες.

Όταν ξανάκέρδισε τον πρώτο αριθμό του λαχείου, πάλι μοίρασε το ποσό που κέρισε σε 2 νεαρές γυναίκες που ήθελαν να παντρευτούν για να φτιάξουν την προίκα τους. Πάλι ανώνυμα.

Όταν όμως ο Σαλής γέρασε και έχασε τη δύναμή του, σταμάτησε να δουλεύει στη βάρκα, αναγκάστηκε να πουλήσει το σπίτι του στο Κούμ Καπί για να μπορέσει να επιβιώσει.

Σημειωτέον ότι επί Αραβοκρατίας στην Κρήτη στην παραλιακή συνοικία των Χανίων Κούμ Καπί, κατοικούσαν οι Άραβες και μαύροι χαμάληδες των Χανίων οι Χαλικούτηδες.
Πολλοί Χανιώτες βλέποντας ότι ο Σαλής έμεινε στη ψάθα κινητοποιήθηκαν για να του ανταποδώσουν τα όσα καλά είχε κάνει γι αυτούς τόσα χρόνια.
Αρχικά χάρη στις ενέργειες του τυπογράφου, συγγραφέα και ποιητή Γεώργιου Γεωρβασάκη, έγινε Έλληνας πολίτης έστω και αργά παίρνοντας μια μικρή σύνταξη από το ΙΚΑ.
Ακόμα και τότε όμως ο Σαλής αποδεικνύοντας τη φιλευτσπλαχνία και μεγαλοψυχία του χάριζε μεγάλο μέρος της σύνταξής του σε ανθρώπους που πίστευε ότι τη χρειάζονταν περισσότερο.Πέθανε στις 29 Φεβρουαρίου 1967 στο δωμάτιό του επί της οδού Θεοτοκοπούλου την ώρα που κοιμόταν.

Όταν πέθανε υπήρχε πρόβλημα για τον τόπο ταφής του, αφού λόγω του μουσουλμανικού θρησκεύματος δε μπορούσε να ταφεί σε χριστιανικό νεκροταφείο. Αρχικά τον είχαν θάψει σε ένα χωράφι στην παλιά τούρκικη συνοικία Μερτζαλίκια, αλλά λόγω του ότι ήταν πολύ αγαπητός στους Χανιώτες, ετάφη στο χριστιανικό κοιμητήριο του Αγίου Λουκά στην οδό Αναπαύσεως με δικά τους έξοδα. Σήμερα είναι θαμμένος στο νεκροταφείο του Αγίου Λουκά στα Χανιά και πάνω στη μαρμάρινη πλάκα είναι γραμμένοι οι στίχοι του ποιητή και φίλου του Γεώργιου Γεωρβασάκη λέγοντας:

Από τον τάφο του Σαλή.

Ας ήσουν μαύρος
Ας μην ήσουν χριστιανός
Ας ήταν μαύρη η μορφή σου
Μ’ από το χιόνι πιο λευκή ήτανε η ψυχή σου.

Πολύ πρόσφατα μαθαίνοντας για την ιστορία του Σαλή επισκέφτηκα τον τάφο του στο νεκροταφείο του Αγίου Λουκά, δίπλα από τους Ρώσους πεσόντες στην Κρήτη κατά τους απελευθερωτικούς αγώνες. Δημοσιεύω φωτογραφίες από τον τάφο του Σαλή με τα λόγια του Γεωρβασάκη όσο και ένα βίντεο που εξηγεί αναλυτικά το ποιος ήταν ο Σαλής Χελιδωνάκης.

• Το βίντεο από τη ζωή του Σαλή.

• Και ένα ντοκιμαντέρ από το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ για το Σαλή.

Η σειρά «Σαν Παραμύθι», στο επεισόδιο με τίτλο «Ο Σαλής», μας παρουσιάζει τη ιστορία ενός σχεδόν μυθιστορηματικού προσώπου που συνδέθηκε άρρηκτα με την πόλη των Χανίων. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο Σαλής Χελιδονάκης, όπως τον ονόμασαν οι Χανιώτες. Ένας νεαρός μουσουλμάνος που δούλευε ως βαρκάρης στο λιμάνι της πόλης, ένας μαύρος που ξεχώριζε μέσα από το πλήθος όχι για το χρώμα του δέρματος του αλλά για την καλοσύνη της ψυχής του. Πασίγνωστος για την ευσπλαχνία του ήταν αγαπητός σε κάθε ένα κάτοικο του νησιού. Για τον πρωταγωνιστή του επεισοδίου μιλούν ο τραγουδοποιός, Λουδοβίκος των Ανωγείων αλλά και η Αργυρώ Κολιακουδάκη, ο Θανάσης Ζαβιανέλης-Αιβαλιώτης, ο Κωνσταντίνος Κολιακουδάκης και ο Κωνσταντίνος  Χαβρές, όλοι κάτοικοι της πόλης που γνώριζαν τον Σαλή. Το ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ. Κρήτης ανεβάζει μια παράσταση με θέμα της τον ίδιο τον Σαλή με τίτλο «Σαλής, ο μαύρος βαρκάρης». Στη κάμερα της εκπομπής μιλούν ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ. Κρήτης, Μιχάλης Αεράκης και ο ηθοποιός που υποδύεται τον Σαλή, Ναντέρ Αχμέτ.

- See more at: http://www.tokaravani.gr/2013/03/salis-o-mavros-varkaris-o-mousoulmanos-tou-limaniou-ton-chanion/#sthash.ivBRMYj4.dpuf