Ο Νοέμβριος στη λαογραφία, στη ζωγραφική και στο ελληνικό τραγούδι. Βίντεο ιστορικό τραγούδι Θεοδωράκη με Φαραντούρη...

             Φθινόπωρο Μεταξοτυπία του Γιάννη Τσαρούχη

                       Άλφονς Μούτσα, Four Seasons, Autumn, 1897

November Afternoon, Stapleton Park by Grimshaw John Atkinson

“Η επίθεση του Ιμπραήμ στο Μεσολόγγι” (Πινακοθήκη Μεσολογγίου) από τον Ιταλό Τζουζέπε Ματσόλα, πίνακας για την επίθεση του Ιμπραήμ στο Μεσολόγγι το Νοέμβριο του 1825

                            Νικολάι Ματβέεβιτς Ποζντέεφ, Autumn Day, 1961

Ο μήνας Νοέμβριος πήρε το όνομά του από το λατινικό novem δηλαδή εννέα (9), γιατί ήταν ο ένατος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, τον είχαν αφιερώσει στον Ποσειδώνα και γιόρταζαν τα Ποσειδώνια.

-Έχει 30 ημέρες και ως μήνας είναι μυστηριώδης και  ιδιόμορφος γιατί είναι μια περίοδος μελαγχολική, επειδή πλησιάζει ο χειμώνας, αλλά και γεμάτη↴↴↴

αισιοδοξία για τη συγκομιδή, που θα βοηθήσει σε εύκολο ξεχειμώνιασμα.

-Ο αστερισμός της Πλειάδας, δηλαδή η Πούλια, όπως την ονομάζει ο λαός μας, ανατέλλει  στα τέλη Μαΐου και δύει στα μέσα Νοεμβρίου, είναι το ουράνιο σημάδι αυτόν τον μήνα  που οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι οργανώνουν τις δουλειές  τους.

-Αρκετά ονόματα δόθηκαν στο Νοέμβριο όπως:  Βροχάρης (γιατί έχει πολλές βροχές), Ανακατεμένος (από τον άστατο καιρό), Παχνιστής (εξαιτίας της πάχνης), Κρασομηνάς (επειδή τότε άνοιγαν τα καινούρια κρασιά), λέγεται και Σποριάς (μιας κι είναι ο καταλληλότερος μήνας για τη σπορά στα σιτάρια και τα όσπρια), Ξυλευτής (αυτόν τον μήνα οι αγρότες κόβουν ξύλα και τα αποθηκεύουν για να ζεσταίνονται και να κάνουν τις δουλειές τους, τις μέρες του χειμώνα).

-Ο Νοέμβριος ονομάζεται και Άϊ-Ταξιάρχης,  από την γιορτή στις 8 του μήνα των Ταξιαρχών. Την μέρα αυτή πιστεύει ο λαός ότι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ γράφει στο τεφτέρι του τις ψυχές που θα πάρει μέσα στο χρόνο. Γι΄ αυτό έλεγαν: ” Σήμερα μην κοιτάζεις δουλειές. Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος σε γράφει στο χαρτί του και παίρνει την ψυχή σου”.

Εργασίες :

-Όργωμα και σπορά δημητριακών και οσπρίων.

-Κόψιμο  ξύλων

-Οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν και τοποθετούν τις κυψέλες σε μόνιμες χειμωνιάτικες θέσεις.

-Βασική εργασία είναι το ” ξελάκωμα” στα αμπέλια.

-Αρχίζει το μάζεμα των ελιών, το ευλογημένο λάδι, βασική τροφή της αγροτικής οικογένειας, θα αποθηκευθεί στις “τζάρες” ή στις “λαδούσες” για τις ανάγκες του σπιτιού και για τις οικονομικές ανάγκες.

-Του Αγίου Ανδρέα στις 30 Νοεμβρίου τηγανίζουν “λαλαγγίδες” ή λαγγίτες (τηγανίτες), “για να μην τρυπήσει το τηγάνι”. Από τις λαλαγγίδες έτρωγαν όλοι, η οικογένεια, οι γείτονες και τα ζωντανά του σπιτιού.

- Στις 21 Νοεμβρίου είναι η εορτή του Χριστιανισμού  «ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ». Την μέρα αυτή οι γεωργοί έχουν αργία και τρώνε τα “πολυσπόρια” γι΄ αυτό η γιορτή ονομάζεται “Της Παναγιάς της πολυσπορίτισσας”. Για τα πολυσπόρια  βράζουν λίγους σπόρους από κάθε είδος δημητριακών και όσπριων,  προσθέτοντας σταφίδες, αμύγδαλα, καρύδια και πετιμέζι.

Παροιμίες για τον Νοέμβριο

«Η Πούλια βασιλεύοντας, το μήνυμά της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους».

«Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές».

«Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες».

 «Ο Αη- Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει».

«Ο Νοέμβρης έκλεισε, τα ζευγάρια είν΄ στο στάβλο κι ούτε ζευγάς στον κάμπο».

«Ο Νοέμβρης σαν θα έλθει τα γομάρια μέσα κλείνει».

«Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας».

«Σ’ τσι τριάντα, τ’ Αγι-Αντριός, αντριεύεται το κρύο».

«Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί».

«Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια».

Επιμέλεια: Στέργιος Γ. Παλπάνης

Ελληνικά τραγούδια για το Νοέμβρη

Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος

Δεκαεννιά ελληνικά τραγούδια έχουν στον τίτλο τους τον Νοέμβριο.
Μερικά αναφέρονται στον Νοέμβρη, λόγω της φοιτητικής εξέγερσης στο Πολυτεχνείο το 1973.
Αυθόρμητα έρχεται στο νου, το "Ήταν 18 Νοέμβρη" με την Φαραντούρη και ο "Νοέμβρης" που έγραψε ο Τσακνής το 1991 και το τραγούδησε μαζί με τον Νταλάρα.

Στο youtube, ο "Νοέμβρης" του Τσακνή υπάρχει με τον Τσακνή και τον Νταλάρα (13.000 views), με τον Τσακνή και τον Μαχαιρίτσα (237.000 views), με τον Τσακνή και τον Θάνο Μικρούτσικο (97.000 views), με τον Τσακνή και τον Νικόλα Φιλήτα (86.000 views).

Ο "Νοέμβρης" του Θεοδωράκη υπάρχει σε πολλά διαφορετικά videos. Αυτό που είναι από συναυλία τον Οκτώβριο 1974 σε γήπεδο στη Αθήνα, με την Φαραντούρη να τραγουδά και τον Θεοδωράκη να διευθύνει, έχει 1.758.500 views. Αξιοσημείωτη και η επίδοση της Μαρίας Ζώη που το δικό της video για τον "Νοέμβρη" του Θεοδωράκη, ξεπέρασε τα 78.000 views.

Ο "Νοέμβριος" της Δενάρδου έχει 7.310 προβολές, του Καρούνη 6.000, του Περίδη 4.300 και των Λαθρεπιβατών 3.350.

Στον πλήρη κατάλογο των τραγουδιών που έχουν τον Νοέμβριο στον τίτλο τους, ο Νοέμβρης συναντάται 13 φορές, ο Νοέμβριος και ο November από 3.

1964 ΗΤΑΝ 18 ΝΟΕΜΒΡΗ Μίκης Θεοδωράκης (Μίκης Θεοδωράκης - Βασίλης Ρώτας). Το ποίημα του ιρλανδού Brendan Behan μεταφρασμένο από τον Βασίλη Ρώτα. Το 1966 το ηχογράφησε η Μαρία Φαραντούρη. Το 1967 η Ολλανδή Liesbeth List και το 2003 η γερμανίδα Gisela May.
1970 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΤΟΤΕ Κλειώ Δενάρδου (Ζακ Ιακωβίδης - Ηλιας Λυμπερόπουλος)
1972 ΝΟΕΜΒΡΗΣ Μιχάλης Βιολάρης (Βασίλης Κουμπής - Λευτέρης Παπαδόπουλος)
1974 ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΗ Γεωργία Λόγγου (Μπάμπης Πραματευτάκης - Νικος Μπακογιάννης)
1984 ΤΕΛΗ ΝΟΕΜΒΡΗ Κατερίνα Στανίση (Τάκης Μουσαφίρης)
1985 ΝΟΕΜΒΡΗ ΜΗΝΑ 13 Βασίλης Πάτσιος (Σπύρος Σαμοϊλης - Νίκος Πανδής)
1987 ΜΠΗΚΕ Ο ΝΟΕΜΒΡΗΣ Λαθρεπιβάτες (Γιάννης Νικολάου - Παντελής Θαλασσινός)
1991 ΝΟΕΜΒΡΗΣ '91 (17 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ) Γιώργος Νταλάρας & Διονύσης Τσακνής (Διονύσης Τσακνής). To 2000 το ηχογράφησαν ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας με τον Διονύση Τσακνή.
1997 Ο ΝΟΕΜΒΡΗΣ Σπυριδούλα (Παύλος Βακατάτσης)
2000 A NOVEMBER'S NIGHT Μαύρη Τουλίπα (Μαύρη Τουλίπα)
2000 NOVEMBER SKY Yanni (Yanni)
2002 17 ΝΟΕΜΒΡΗ ΑΠΟΓΕΥΜΑ Τζίμης Πανούσης (Τζίμης Πανούσης)
2006 ΝΟΕΜΒΡΗΣ ΜΗΝΑΣ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ Παντελής Θαλασσινός (Παντελής Θαλασσινός – Ηλίας Κατσούλης)
2008 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ Μαρία Ναλμπάντη (Αγγελος Αρβανίτης)
2009 NOVEMBER Lunicon (Lunicon)
2010 ΓΛΥΚΟΣ ΝΟΕΜΒΡΗΣ Κατερίνα Κουρεντζή (Alice Tori)
2011 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ Ορφέας Περίδης (Ορφέας Περίδης)
2014 Ο ΝΟΕΜΒΡΗΣ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ ΤΗΣ Κλεονίκη Δεμίρη (Απόλλων Κουσκουμβεκάκης – Αναστασία Μητσοπούλου) από το ομώνυμο CD με συνθέσεις του Κουσκουμβεκάκη. Το 2019 το ηχογράφησε και η Αννα Ματσούκα για τον προσωπικό της δίσκο.
2015 Ο ΦΕΤΙΝΟΣ ΝΟΕΜΒΡΗΣ Ζαχαρίας Καρούνης (Σπύρος Παρασκευάκος – Μάνος Ελευθερίου)

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ Ήταν 18 Νοέμβρη (Μ. ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ)
Το ελάχιστο αυτό αφιέρωμα είναι «για να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νέοι», και όπως έγραψε ο Μίλαν Κούντερα, "Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία, είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη."